B o t a n I k a (O‘smliklar anatomiyasi va morfologiyasi )
Ildizlar tizimi va ildizning birlamchi morfo-anatomik tuzilishi
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Birlamchi po‘stloq
- Markaziy silindr.
| 2.Ildizlar tizimi va ildizning birlamchi morfo-anatomik tuzilishi
Ildizning birlamchi ichki tuzilishi. Funksional jihatidan ildizning muhim qismi shimish zonasi hisoblanib, u suv va mineral moddalarni shimishga moslashgandir. Ildizda to‘qimalar halqa shaklida joylashgan bo‘ladi. Uning ko‘ndalang kesimida epiblema, birlamchi po‘stloq va markaziy silindr ajratiladi. Epiblema . O‘sish konusining tashqi qavatidagi hujayralar, ya’ni dermatogendan hosil bo‘ladi. Bu to‘qima shimish vazifasini bajaradi. Ildiz tuklari silindrsimon, uzunligi bir necha mm dan oshmaydi. Diametri 5– 15 mk. soni esa juda ko‘p bo‘ladi. Qulay sharoitda 1 mm kvadrat yuzaga 200–300 ta tuk to‘g‘ri keladi. Birlamchi po‘stloq . U shimish zonasidagi ildizning ko‘ndalang kesimida asosiy qismini egallaydi. Birlamchi po‘stloq ixtisoslashgan bo‘lib, bir necha umumiy to‘qimalardan tashkil topadi. Ular ekzoderma, mezoderma va endodermalardir. Ekzoderma birlamchi po‘stloqning eng tashqi qavati hisoblanib, bir yoki bir necha qavat hujayralardan iborat. Ekzoderma hujayralarining devori qalinlashish xususiyatiga ega. U ayniqsa bir pallali o‘simliklarda yaxshi rivojlangan. Ekzoderma po‘kak hosil bo‘lgunga qadar ildizni himoya qiluvchi to‘qima sifatida xizmat qiladi. 62 Birlamchi po‘stloqning asosiy qismini tashkil etuvchi mezoderma bo‘lib, u g‘ovak holda joylashgan yupqa devorli shimuvchi parenxima hujayralardan iboratdir. Uning hujayralari orqali tuproqdan ildiz tuklari faoliyati natijasida o‘zlashtirilgan suv va mineral moddalar ildizning markaziy silindrdagi naylarga o‘tkaziladi. Birlamchi po‘stloqning markaziy silindr bilan chegaralab turuvchi ichki qavati endoderma bo‘lib, hujayralarining devorlari qisman po‘kaklashgan. Markaziy silindr. O‘q organning bir qismi hisoblanib, unda o‘tkazuvchi to‘qimalar joylashgan. Ildizning markaziy silindrida o‘tkazuvchi to‘qimalar radial o‘tkazuvchi boylamlar hosil qiladi. Yog‘ochlik naylardan iborat bo‘lib, u yog‘ochlik nurlarini hosil qiladi. Yog‘ochlik nurlari turli o‘simliklarda turlicha sonda bo‘ladi. Ikkitadan boshlab bir nechtagacha diarx (ikki nurli), sabzi va lavlagi ildizlarida triarx (uch nurli) yog‘ochlik nurlari ajratiladi. Dastlab yog‘ochlik nurlaridagi chekka tomonlarda joylashgan naylar hosil bo‘lgan. Ular ildizdagi mayda naylar bo‘lib, protoksilema deb birlashtiriladi. Keyinroq hosil bo‘lgan ya’ni markazga yaqin joylashgan naylar metaksilemani tashkil etadi. Lub elaksimon naylardan iborat bo‘lib, ular yog‘ochlik nurlari orasidan joy oladi. Lubning dastlabki elementlari nozik va mayda elaksimon naylar protofloemani , ulardan keyinroq hosil bo‘lgan ancha yirik elaksimon naylar metafloemani tashkil etadi. Markaziy silindrning eng tashqi qavati, ya’ni endodermaning ostida perisiklla joylashgan. U bir yoki bir necha qavat parenxima hujayralardan iborat bo‘lib, hayotiy nuqtayi nazardan potensial hosil qiluvchi to‘qimadir. Undan yon ildizlar, qo‘shimcha kurtaklar, qisman kambiy va po‘kak kambiylar rivojlanadi. Perisikllani uchki meristemaning bevosita davomi deb qarash mumkin. Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|