Baxşiyeva nəRMİN ƏNVƏr qizi hüquq üzrə fəlsəfə doktoru İNZİbati HÜquqi MÜbahiSƏLƏR
Yüklə 2,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
18 qədər yaxındır ki, hansının səbəb, hansının nəticə olduğuna dair sual da yarana bilər 6 . Müasir inzibati hüquq inzibati orqanların fəaliyyəti prosesində insan və vətəndaşın hüquq və azadlıqla- rının təmini, onların icra hakimiyyəti orqanlarının özbaşına- lığından müdafiə vasitələrinin daha dərindən öyrənilməsi ten- densiyasını nümayiş etdirir. Başqa sözlə, əvvəllər vətəndaşa qarşı olan inzibati hüquq indi əksinə onun xeyrinə çıxış edir. Bu xüsusiyyətlər hazırda yeni inzibati hüququn hüquqi dövlətin prinsiplərinə əsaslandığına və dövlətlə vətəndaş arasındakı mü- nasibətlərdə hüququn aliliyinin təmin edilməsinə yönəldiyini bir daha təsdiq edir. Bu baxımdan hüquq ədəbiyyatında haqlı olaraq göstərilir ki, müasir inzibati hüquq inzibati orqan və vətəndaşın konstruktiv qarşılıqlı əməkdaşlığına yönəlir və bu məqsədlə inzibati orqana çevik fəaliyyət imkanı verir 7 . Bildiyimiz kimi, hüquqi dövlətin təşəkkülü demokratiya, insan və vətəndaş hüquqlarına hörmət olmadan mümkün de- yildir. Təsadüfi deyildir ki, bəşər tarixinin bütün inkişaf mər- hələlərində, bir ictimai-siyasi formasiyanın digəri ilə əvəzlən- məsi ilə nəticələnən inqilabi dəyişikliklərdə insan hüquqlarının real təminatı üçün daha əlverişli şəraitin yaradılması əsas məqsədlərdən biri olmuşdur. Müvafiq olaraq hüquqi dövlət quruculuğu yolunda addımlayan Azərbaycan Respublikasında da inzibati orqanlar tərəfindən insan hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsini təmin etmək və qanunun aliliyinə nail olmaq üçün növbəti addım kimi 21 oktyabr 2005-ci ildə “İnzi- bati icraat haqqında” AR-nın qanunu qəbul olundu. Vətəndaş 6 Mehdiyev F.S. İnzibati idarəetmə hüququ: Dərs vəsaiti. Bakı: Qafqaz Universiteti yayınları, 2008, s. 35 7 Herrmann T., Knudson R.Hye. Azərbaycan Respublikasının yeni inzibati hüququna giriş. Bakı: Hüquqi ədəbiyyatı, 2006, s. 11 19 cəmiyyətinin bütün sahələrinə təsir edən bu qanun inzibati idarəçiliyin sadələşdirilməsinə və rasionallaşdırılmasına, inzi- bati icraatda vətəndaşların mövqeyinin möhkəmləndirilməsinə, həmçinin, inzibati orqanlarda icraat qaydalarının vahid norma- larının müəyyənləşdirilməsinə xidmət edir. Milli qanunvericilik tarixində ilk dəfə olaraq “İnzibati icraat haqqında” AR qanunu ilə inzibati icraatın hüquqi əsasları, prinsipləri və prosedur qaydaları müəyyən olundu. Hüququn və hüquqi dövlətin ha- mılıqla qəbul olunmuş prinsiplərinin inzibati icraatın həyata keçirilməsi zamanı birbaşa tətbiq olunması barədə müddəa qanunda öz əksini tapdı 8 . Məlum olduğu kimi, hüquqi dövlət, demokratiya, hüquq və azadlıqlara hörmət bir-biri ilə üzvi şəkildə bağlı olmaqla yanaşı, həm də bir-birini şərtləndirən amillərdəndir. Elmi ədəbiyyatda haqlı qeyd olunur ki, hüquqi dövlət yalnız demokratik qaydanın əldə edilməsi və qorunmasında müntəzəmliyi və ardıcıllığı tə- min edən formal qanunçuluğu deyil, həmçinin, insan hüquq- larının və azadlıqlarının tanınmasına və hörmət edilməsinə əsas- lanan ədaləti əks etdirir 9 . Strateji vəzifələrindən birini vətəndaşların hüquq və məna- felərinin qorunması təşkil edən müasir hüquqi dövlətdə insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının hərtərəfli qorunması təmin edilir, bu hüquq və azadlıqların sərbəst şəkildə və məh- dudlaşdırılmadan həyata keçirilməsi üçün şərait yaradılır. Bu cür dövlətin konseptual əsaslarından birini məhz hakimiyyətlə vətəndaş cəmiyyətinin qanun və məhkəmə qarşısında bərabərliyi 8 “İnzibati icraat haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu. Bakı: Qanun, 2013 9 Abullayev Ə., Azarov A., Hüfner K., Röyter V. İnsan hüquqları. Beynəlxalq və milli müdafiə mexanizmləri. Bakı, 2008, s. 40 20 təşkil edir. Hüquqi dövlətdə vətəndaşların hüquq və azadlıq- larının müdafiəsi üçün müvafiq vasitələr, mexanizmlər təsis edilir. Bu mexanizmlər dinamik olub, ictimai həyatdakı dəyi- şikliklərə uyğun qaydada inkişaf edir və təkmilləşir. Müasir hüquqi dövlətdə insanların hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi mexanizminin əsas prinsiplərindən birini də bir neçə müdafiə vasitəsinin, dəfələrlə müdafiə imkanının mövcud ol- ması təşkil edir. Pozulmuş hüquqların və qanunla qorunan mənafelərin müdafiə olunması üçün eyni zamanda bir neçə alternativ müdafiə vasitəsinin mövcudluğu vətəndaşa imkan verir ki, şikayəti təmin olunmadığı, çıxarılan qərar onu təmin etmədiyi təqdirdə digər müdafiə vasitəsindən istifadə etsin. Fikrimizcə, alternativ müdafiə mexanizmini müdafiə vasi- tələrinin yalnız çoxluğuna deyil, həm də səmərəli və işlək olma- sına əsaslanan, mübahisənin daha tez və operativ həllinə, inzi- bati məhkəmələrin iş yükünü azaltmağa imkan verən, qeyri- prosessual müdafiə vasitələrindən prosessual müdafiə vasitə- lərinə keçid imkanı kimi çıxış edən sistem kimi qiymətlən- dirmək olar. Polis dövlətinin müasir hüquqi dövlətə çevrilməsində mühüm rol oynamış inzibati məhkəmə icraatı da müdafiə mexanizmlərdən biri olub, inzibati orqanların fəaliyyətinə məhkəmə nəzarətini həyata keçirməklə vətəndaşların hüquq- larının və mənafelərinin real müdafiə vasitəsi kimi çıxış edir. Hüquqi dövlətin adından çıxış edərək fəaliyyət göstərən hər bir orqanın və ya vəzifəli şəxsin qanunçuluq prinsipinə riayət etməsi, onların fəaliyyəti üzərində məhkəmə nəzarəti vətən- daşların onların özbaşına hərəkətlərindən qorunmasının mühüm təminat vasitəsidir. Bu prinsipin həyata keçirilməsi üçün real təminat mexanizminin formalaşdırılması da hüquqi dövlətin Yüklə 2,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|