Бирляшмиш Штатлара артан мараг

 
33 
Koloniyada Ceymstaundan başqa şəhər yox idi. Burada evlər çayın sahilində 
bir-birindən  aralı  səpələnmişdi.  Hər  plantator  mümkün  olan  qədər  münbit  torpaq 
sahələrini  becərirdi.  Tütün  istisna  olmaqla,  satılmaq  üçün  az  şey  əkilib  becərilirdi. 
Tütünü  isə  onların  limanlarına  gələn  gəmilərə  yükləyib  satılmağa  göndərirdilər. 
Adamlar kilsələrə dua və söhbət etməyə yığışırdı. Plantatorlar Ceymstauna ya çay ilə 
öz  qayıqlarında,  ya  da  at  belində  meşədən  keçməklə  gəlirdi.  Onlar  adətən 
assambleyaya yığışırdılar, ya da ki, qubernator şurasında görüşürdülər.  
Yeni  Niderland  da  böyüyürdü.  Hollandiya  Vest  İndiya  Kompaniyasi  ticarət 
məntəqəsi  yaratmaqdan  başqa  bir  iş  görmədi.  Amsterdam  fortununun  əhalisi  də 
yavaş-yavaş  artırdı.  Sahibkarların  çoxu  uğursuzluğa  düçar  olurdu,  ancaq  az  hissə 
yaxşı nəticə əldə edirdi. Ən tanınmış malikanə Kilian van Rensselayerə məxsus idi. 
O,  Amsterdamda  varlı  zərgər  olmuşdu.  İndi  isə  onun  torpaqları  Fort  Oranc 
koloniyasının yerləşdiyi sahəyə qədər, şimal çayının ətrafındakı münbit ərazilərdə bir 
neçə mil məsafədə uzanırdı. Bura hindularla xəz ticarətinin mərkəzi idi. Lakin burada 
çalışan  fermerlər  və  kəndlilər  icarə  qaydasında  işləməklə,  heç  də  ingilislərin  cənub 
koloniyalarında olan kiçik torpaq sahibləri olan yomenlər kimi azad deyildilər. Onlar 
bir az şimal tərəfdəki Yeni İngiltərə kolonistlərinə oxşayırdılar. Ancaq Yeni İngiltərə 
vadiləri heç də münbit deyildi. Buradakı çaylar da dərin və geniş olmayıb, koloniya 
üçün  ticarət  yolu  rolunu  oynamırdı.  Massaçusets  körfəzindəki  qubernator  və  şura 
daim sakinləri nəzarət altında saxlayırdı. Torpaq verəcəkləri adamı əvvəlcədən yaxşı 
tanımağa çalışırdılar.  
Hər bir şəhərdə onun işlərini idarə etmək üçün ayrıca adamlar seçilirdi. Şəhər 
yığıncaqları  kiçikli-böyüklü  bütün  məsələləri  həll  edirdi.  Lakin  koloniyanın  idarə 
olunması  bütünlükdə  heç  də  demokratik  deyildi.  Kompaniya  idarə  edirdi  və  "azad 
adamları"  isə  öz  işlərinə  cəlb  edirdi.  Bunlar  minlərlə  sakinin  içərisindəki  cəmisi 
iyirmi  adamdan  ibarət  idi,  onlardan  isə  on  ikisi  Kompaniyanın  öz  qulluqçuları  idi. 
Kompaniya öz üzvlərinin çoxalmasına həvəs göstərmirdi. Dörd il ərzində sakinlərin 
sayı üç mini keçdiyi halda, "azad adamlar" cəmi üç yüz əlliyə çatmışdı.  
Krala Massaçusets körfəzi koloniyasının, onun düşmənləri ilə dolduğu xəbəri 
çatdı.  Bundan  sonra  koloniyanın  idarəçiliyi  işinin  kralın  əlinə  keçməsi  elan  edildi. 
Körfəzdəki idarəçiliyə bu xəbər çatdıqda onlar güc tətbiq etməklə buna  müqavimət 
göstərməyi qərara aldılar. Təkcə İngiltərədəki bədbəxtliklər onları xilas etdi. Onlara 
verilmiş  hüquqlar  ləğv  edilsə  də,  koloniya  üzərində  mühakimə  qurulması  mümkün 
olmadı. Kralın pul kisəsi boş idi. İnqilab dalğası artıq qalxırdı. Çarlz heç də çox xərc 
tələb edən ekspedisiyanı Yeni İngiltərəyə göndərmək iqtidarında deyildi.  
Artıq  Virciniyanın,  Plimutun  və  Massaçusetsin  sakinləri  daimi  idi.  Amerika 
Puritanlar  kimi  Roma  katolikləri  üçün  də  azad  məkan  olduğunu  sübut  etməli  idi. 
Sesil Kalvert - lord Baltimor tərəfindən katoliklər üçün Merilendin əsası qoyuldu. Bu 
planı bir miras kimi o, öz atasından qəbul etmişdi. Ceymsin kral olduğu dövrdə Corc 
Kalvert ən nəzərə çarpan şəxsiyyətlərdən biri idi. O, İcmalar Palatasında kralın natiqi 
kimi dostu Uontvortun yanında dayanırdı. Sonrakı ili o, kralın xidmətindən uzaqlaşdı 
və  Roma  katolisizminə  keçdi.  Kral  Ceyms  ona  Baltimor  baronu  titulunu  verdi  və 
bundan sonra o, özünü Amerikanı məskunlaşdırma planlarına həsr etdi. O, İst İndiya 
Kompaniyasının böyük payçılarından biri oldu. Yeni İngiltərə Kompaniyasının üzvü 
seçildi.  Hələ  Plimut  məskunlaşmamışdan  əvvəl,  1620-ci  ildən  o,  məskunlaşma 

---

 
34 
layihələri  ilə  maraqlanırdı.  O,  Nyufaundlend  əyalətinin  cənub  tərəfində  yerləşən 
torpaqları  satın  aldı  və  onları  məskunlaşdırdı.  Özü  də  sonradan  bu  məskunların 
arasında  yaşamağa  getdi.  Lakin  o  daim  cənub  barədə  fikirləşirdi  və  1629-cu  ildə 
parlament  işini  dayandırdıqda  və  massaçusestlilər  öz  çarterlərini  aldıqda,  o,  kral 
Çarlzdan  Çesapik  körfəzi  tərəfdəki  Virciniyaya  qonşu  olan  torpaqları  ona  verməyi 
xahiş etdi. Bu torpaqlar Potomakdan şimal və cənub tərəfdə yerləşirdi. Bu torpaqlar 
çoxdan  Virciniya  Kompaniyasına  verilmişdi,  lakin  artıq  Virciniya  Kompaniyası 
mövcud deyildi.  
Nəhayət,  1632-ci  ildə  ikinci  lord  Baltimor  olan  Sesil  Kalvertə  bu  torpaqlara 
sahib  olmaq  hüququ  verən  sənəd  meydana  çıxdı  və  o,  atasının  planlarını  yerinə 
yetirməyə  başladı.  Axı  onun  atası  Corc  Kalvert  özünün  gələcəkdə  koloniyası  və 
buranın qaçqın, azad və onun öz dinindən olan adamlar üçün təhlükəsiz yer olacağını 
güman edirdi. O, özü ilə Nyufaundlendə Roma keşişləri gətirmişdi və hər bazar günü 
burada  messa  keçirilirdi.  Sesil  Kalvertin  Merilendə  göndərdiyi  kolonistlərin  yalnız 
yarısı  Roman  katolitsizmi  barədə  təsəvvürə  malik  deyildi.  İezuit  keşişləri  Yeni 
Dünyada  onların  mənəvi  başçıları  və  hamiləri  kimi  hərəkət  edirdi.  Portestant  və 
katoliklər  həm  səfər  zamanı,  həm  də  sahilə  qədəm  basdıqdan  sonra  bir-birilə  çox 
yaxşı ünsiyyətdə idilər.  
Lord Baltimor isə elə bir kompaniya təsis etmək istəyirdi ki, burada yaşamağa 
Roma katoliklərindən başqa heç kəs buraxılmasın. O, bütün İngiltərənin tezliklə buna 
etiraz  edəcəyini  də  yaxşı  bilirdi.  O,  istəyirdi  ki,  elə  bir  azad  yer  yaratsın  ki,  orada 
Roma  katolikləri  protestantlardan  heç  də  geri  qalmadan  öz  ibadətlərini  tam  sərbəst 
surətdə  həyata  keçirsinlər  və  o,  yaxşı  bilirdi  ki,  Amerikadan  başqa  heç  yerdə  belə 
əlverişli  məkan  olmayacaqdır.  Onun  kolonistləri  öz  yeni  vətənlərinə  1634-cü  ildə 
gəlib  çıxdılar.  Böyük  Potomak  çayı  onlara  öz  geniş  sahilləri  və  tənhalığı  ilə  dərin 
təsir  bağışladı.  Lord  Baltimor  bu  əyaləti  Merilend  adlandırdı.  O,  bu  adı  Müqəddəs 
Mariyanın  -  bakirə  ananın  şərəfinə  vermişdi.  Lakin  virciniyalılar  heç  də  yeni 
qonşularına şad deyildi. Birincisi onların ərazilərinə müdaxilə etdiklərinə görə, digər 
tərəfdən  qonşularının  papist  katolik  olduqlarına  görə.  Onlar  güman  edirdilər  ki, 
körfəzin  torpaqları  birdəfəlik  onlarındır.  Lakin  indi  kral  bu  torpaqları  həmişəlik 
başqasına vermişdi.  
Merilendlilər  burada  qalmağa  gəlmişdilər  və  ildən-ilə  yayılır  və  artırdılar. 
Yaxşı  idarə  olunmanın  nəticəsində  birinci  ildə  onlar  Ceymstaunun  ilk  sakinlərinin 
keçirdiyi  aclığı  görmədilər  və  ilk  dövrdə  yaşamaq  üçün  onlara  elə  ağır  mübarizə 
aparmaq lazım gəlmədi.  
Onlar  Sent  Meriyə  qədəm  basdıqda  burada  hindu  kəndini  və  becərilmiş  və 
kotan üçün hazır olan açıq tarlanı tapdılar. Hindular öz viqvamlarını və herikdə olan 
torpaqlarını  bir  neçə  baltaya  və  kətmənə,  bir  az    da  paltara  yeni  sakinlərə  satdılar. 
Virciniyalılar  isə  öz  faydaları  üçün  onlara  qaramal  və  donuz  satmaqdan  imtina 
etmirdilər.  Merilend  öz  həyat  tərzi  və  idarəçiliyi  ilə  başqa  Virciniyaya  çevrildi. 
Doğrudan  da  burada  idarəçilik  tam  fərqlənirdi.  Kralın  burada  birbaşa  heç  bir 
hakimiyyəti  yox  idi.  Lord  Baltimor  kraldan  alınan  çarterə-  hüquqa  görə  bir  feodal 
knyaz kimi koloniyanın sahibi idi. Kraldan deyil, məhz ondan bütün titullar və digər 
vəzifələr alınırdı. O, ayrıca sarayı olan "mülk" yarada bilərdi. Burada mülkiyyətçilər 
demək  olar  ki,  keçmiş  baronlar  kimi  müstəqil  idilər.  Koloniya  böyüdükcə  o, 

---