BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
başqa onurğalılarda olduğu kimi
onurğa beynindən, baş beyin və
sinirlərdən ibarətdir. Balıqların sinir
sistemi məməlilərdə və başqa yüksək
inkişaf etmiş onurğalılarda olduğu
kimi mürəkkəb deyil. Yumşaq sinir
toxumalarından ibarət olan onurğa
beyni baş beyindən başlayıb bel sütunu
boyu uzanır. Baş beyin, onurğa
beyninin genişlənmiş davamı olub,
kəllədə yerləşir. Sinirləri baş beyin və
onurğa beynindən orqanizmin bütün
hissələrinə gedir. Həssas sinirlər
adlanan bəzi sinirlər məlumatları hiss
orqanlarından baş beyin və onurğa
beyninə ötürürlər. Hərəkət sinirləri
adlanan digər sinirlər isə məlumatı baş
beyin və onurğa beynindən əzələlərə
ötürürlər.
Balıqlar skelet əzələlərini iradi
olaraq idarə edirlər. Ancaq yastı və
ürək əzələlərini isə iradi olaraq idarə
edə bilmirlər. Bu əzələlər avtomatik
işləyir.
Çoxalma orqanları sistemi bütün
onurğalılarda olduğu kimi çoxalma
orqanı erkəklərdə erkək cinsiyyət
vəziləri (toxumluq), dişilərdə isə
yumurtalıqlardır. Erkək cinsiyyət
vəziləri erkək cinsiyyət hüceyrələri və
ya sperma hasil edir. Yumurtalıqlar
dişi cinsiyyət hüceyrələri və ya kürü
(yumurta) hasil edir. Balıqların
əksəriyyəti öz cinsiyyət hüceyrələrini
suya anusun yanında yerləşm iş
deşikdən xaric edirlər. Bəzi balıqların
erkəklərində spermanı birbaşa dişinin
orqanizminə daxil etmək üçün xüsusi
orqan var. Köpək balığının erkəyində
«klasper» adlanan belə orqan qarın
üzgəclərinin hər birinin üzərində
consists of two main chambers the
atrium and the
ventricle. The blood
flows through veins to the atrium. It
then passes to the ventricle. Muscles
in the ventricle pump the blood
through arteries to the gills, where the
blood receives oxygen and gives off
carbon dioxide. Arteries then carry
the blood throughout the body. The
blood carries food from the intestines
and oxygen from the gills to the body
cells. It also carries away waste
products from the cells. A fish's
kidneys remove the waste products
from the blood, which returns to the
heart through the veins.
Nervous system of fish, like that of
other vertebrates, consists of a spinal
cord, brain, and
nerves. However, a
fish's nervous system is not so
complex as that of mammals and
other higher vertebrates. The spinal
cord, which consists of soft nerve
tissue, runs from the brain through
the backbone. The brain is an
enlargement of the spinal cord and is
enclosed in the skull. The nerves
extend from the brain and spinal cord
to every part of the body. Some
nerves, called sensory nerves, carry
messages from the sense organs to the
spinal cord and brain. Other nerves,
called motor nerves, carry messages
from the brain and spinal cord to the
muscles. A fish can consciously
control its skeletal muscles. But it has
no conscious control over the smooth
muscles and heart muscles. These
muscles work automatically.
38
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları / BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
yerləşir. Spermanı dişinin orqaniz
minə yeritmək üçün klasperlərdən
istifadə edilir.
BALIQLARIN XÜSUSİ
ORQANLARI
Sümüklü balıqların əksəriyyətində
onurğa sütununun altında üzmə
qovuğu yerləşir. Bu kisəyəbənzər
orqan həm də qaz qovuğu adlanır.
Üzmə qovuğu su hövzəsinin hər hansı
bir dərinliyində əksər balıqlara
dayanıqlığı təmin etməyə və üzməyə
imkan verən orqandır. İki cür tənəffüs
edən balıqlarda və bəzi başqa
balıqlarda üzmə qovuğu nəfəs almaq
üçün ağ ciyər funksiyasını yerinə
yetirir. Bəzi balıqlar, o cümlədən naxa
balığı, üzmə qovuğundan nəinki
üzməni təmin etmək, həm də müxtəlif
səslər çıxarmaq üçün istifadə edirlər.
Bəzi növlər belə səslər vasitəsilə
əlaqə saxlayırlar. Suda dayanıqlığı
təmin edən bu orqan olmasaydı
balıqlar üzə bilməz və suyun dibinə
düşərdilər. Əksər balıqlar suda
dayanıqlığa öz hava qovuqlarını qan
dövranı zamanı qanın ayırdığı hücey
rələrin parçalanma məhsulları olan
qazlarla doldurmaqla nail olurlar.
Ancaq dərinlik artdıqca təzyiq artır.
Balıq dərin qatlara endikcə suyun
təzyiqinin artması nəticəsində üzmə
qovuğu kiçilir. Suda dayanıqlığı təmin
etmək üçün hava qovuğu böyük
olmalıdır və buna görə də ona
doldurulan havanın həcmini artırmaq
lazımdır. Balığın sinir sistemi hava
qovuğunda lazım olan havanın
miqdarını avtomatik surətdə tənzim
edir.
Reproductive system. As in all
vertebrates, the reproductive organs
of fish are testes in males and ovaries
in females. The testes produce male
sex cells, or sperm. The sperm is
contained in a fluid called milt. The
ovaries produce female sex cells, or
eggs. Fish eggs are also called roe or
spawn. Most fish release their sex cells
into the water through an opening
near the anus. The males of some
species have special structures for
transferring sperm directly into the
females. Male sharks, for example,
have such a structure, called a clasper,
on each pelvic fin. The claspers are
used to insert sperm into the female's
body.
SPECIAL ORGANS
Most bony fish have a swim bladder
below the backbone. This baglike
organ is also called a gas bladder. In
most fish, the swim bladder provides
buoyancy, which enables the fish to
remain at a particular depth in the
water. In lungfish and a few other
fish, the swim bladder serves as an
air-breathing lung. Still other fish,
including many catfish, use their
swim bladders to produce sounds as
39