Biz öz məqsədlərinə nail olmaq üçün heç bir vasitədən çəkinməyən

BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ

168

Bu ilin mart ayının ortalarında biz səhər tezdən silahlı ermə-

ni əsgərlərini gördük. Ərimlə və oğlumla birlikdə mənzilimizi tərk 

edib şəhərin “Poxlu Dərə” adlanan hissəsinə qaçdıq. Ermənilər “Pox-

lu Dərəyə” soxuldular və müsəlman kişi, qadın və uşaqları öldürməyə 

başladılar. Ermənilər bizə atəş açır, xəncərlə doğrayır, süngülərlə deşir-

dilər. Müsəlmanlar vahimə içində evlərindən qaçır, ermənilər isə onla-

rı küçələrdə haqlayır və yerindəcə öldürürdülər. Ermənilər müsəlman-

ların qoyub çıxdıqları evlərdə qalan uşaqların hamısını öldürürdülər. 

Mən erməni əsgərinin süngüdə havaya qaldırdığı üçgünlük körpəni 

görmüşəm. Ermənilər mənim 40 yaşlı ərim Hüseyn Qulu Atam oğlunu 

və 22 yaşlı oğlumu küçədə öldürdülər. Mən gizlənməyə macal tapdım. 

Ermənilər mənim mənzilimi başdan ayağa qarət etdilər, apara bilmə-

diklərini isə qırıb-tökdülər. Mən indi tamamilə yoxsul, dilənçi vəziyyə-

tində qalmışam.

Oxundu. Savadsızdır.

Komissiya üzvləri: M.Təkinski, А.Kluge (imzalar). 

AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 78.

Sənəd № 377

Dindirmə protokolu

1918-ci il, 13 dekabr. Bakı şəhəri.

Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət 

Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-

mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:

Fatma Kərbəlayı Tağı qızı, 50 yaşım var, “Poxlu Dərə” rayonu, Fab-

riçnaya küçəsi, 32 №-li evdə yaşayıram, savadsızam.

Bu ilin mart ayında silahlı ermənilər məni əsir apardılar və həmin 

vaxt ərzində demək olar ki, bütün mənzilimi qarət etdilər; mənzilimdən 

ərizədə siyahısını göstərdiyim 8.000 rubl dəyərində əşyalarımı oğurla-

mışlar. Əsirlikdə bizi bir gün susuz və çörəksiz saxladılar; amma bu, yal-

nız iki gün oldu. Mənim kürəkənim – Cəfər Məşədi Rəhim oğlu ermənilər 

tərəfindən öldürülmüşdür.

İfadə oxundu. Savadsızdır.

---

169

FƏSİL II. AZƏRBAYCANLI QADINLARIN ŞAHİD İFADƏLƏRİ

Komissiyanın sədri: Ə.Xasməmmədov (imza).

Komissiya üzvü: А.Kluge (imza). 

AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 197.

Sənəd № 378

Dindirmə protokolu

1918-ci il, 19 noyabr. Bakı şəhəri.

Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət 

Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-

mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:

Anaxanım Nur Məmməd qızı, 50 yaşım var, Bakı sakini, Bakıda ya-

şayıram, savadsızam.

Bu il mart ayının ortalarında, silahlı erməni əsgərləri səhər tez-

dən şəhərin müsəlmanların yaşadığı “Poxlu Dərə” adlanan hissəsini 

mühasirəyə aldılar. Mənim digər müsəlmanlarla birlikdə olduğum 

evin həyətinə erməni əsgərləri soxuldular və bütün müsəlman kişilə-

ri, 15-16 nəfəri, o cümlədən mənim 60 yaşlı ərimi, 18 yaşlı oğlumu öl-

dürdülər və iki qadını da qətlə yetirdilər. Qalan qadınları qundaqlarla 

döyməyə və pullarını və zinət əşyalarını əllərindən almağa başladılar. 

Bütün qadınları hörükləri ilə bir-birinə bağlayaraq, başıaçıq və ayaq-

yalın əsir apardılar. Yolboyu müsəlmanların cəsədləri uzanıb qalmış-

dı, bizi isə dayanmadan qundaqlarla vurur və dinimizi təhqir edirdilər. 

Ermənilər mənim 15.000 rubl pulumu aldılar və mənzilimi təxminən 

20.000 rubl məbləğində qarət etdilər. Mən indi tamamilə yoxsul və 

qundaq zərbələrindən sonra xəstə vəziyyətdə qalmışam. “Poxlu Dərə”-

də müsəlman kişilərdən demək olar ki, heç kim sağ qalmamışdır. Mən 

bütün dəhşətlər haqqında danışa bilmirəm.

Oxundu. Savadsızdır. 

Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)

AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 13, v. 165.

---

BAKI. MART 1918-ci il. AZƏRBAYCAN QIRĞINLARI SƏNƏDLƏRDƏ

170

Sənəd № 379

Dindirmə protokolu

1918-ci il, 11 dekabr. Bakı şəhəri.

Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət 

Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-

mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:

Nisə Xanım Şahgəldi qızı, 50 yaşım var, Bakıda, Kirpiçnaya küçəsin-

də, Şahgəldinin evində yaşayıram, savadsızam.

Bu ilin mart ayının 19-da, yüz nəfərə yaxın erməni əsgəri yuxarıda 

göstərilən evə soxularaq, mənim 50 yaşlı ərim Məşədi Nabat Əli Hey-

dər oğlunu, mənim oğlum Xəlili və dörd nəfər fəhləni – Həsəni, Sadıqı, 

Məşədi Hüseyni və Əzizi öldürdülər. Ermənilər məni, 11 yaşlı qızımı və 8 

yaşlı oğlumu əsir apardılar, mənzilimi isə 9.240 rubl dəyərində qarət et-

dilər. Erməni əsgərləri ərimin cibindən 6000 rubl pulunu çıxartmışdılar. 

Ərimin çörəkxanası var idi və bundan əlavə xalça alveri ilə də məşğul 

olurdu. Qarət edilmiş əşyaların siyahısını təqdim edirəm və işə əlavə 

olunmasını xahiş edirəm.

Oxundu. Savadsızdır. 

Komissiya üzvləri: M. Təkinski, А.Kluge (imzalar)

AR Pİİ SSA, f. 277, s. 2, iş 14, v. 153. 

Sənəd № 383

Dindirmə protokolu

1918-ci il, 9 dekabr. Bakı şəhəri.

Azərbaycan Hökuməti yanında Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının Cinayət 

Prosessual Məcəlləsinin 307 və 443-cü maddələrinə uyğun olaraq zərərçəkən qis-

mində dindirdiyi aşağıda adı çəkilən şəxs göstərmişdir:

Xırda Atamoğlan qızı, 40 yaşım var, Bakı şəhəri, Kirpiçnaya küçəsi, 

ev № 2 ünvanda yaşayıram.

Mart ayında ermənilər mənim kürəkənim Əliverdini və 10 yaşlı nəvəm 

Gülmirzəni qətlə yetirmişlər. Sonra canilər təqdim etdiyim siyahıda 

---