Bmt-nin 822 və 853 saylı qətnamələrindən əvvəl işğal olunmuş Azərbaycan ərazisi

28 
yanvar  1919-cu  il.  Gəncə  quberniyası.
Erməni  quldurları  Gəncə  qubemiyasmm  Zağalı  kəndini 
yandırmışlar.  15  müsəlman  öldürülmüşdür.  Onlann  arasında 
qadınlar və uşaqlar da vardı.  Zağalı kəndi  «Daşnaksütyun»  er- 
məni  terror  təşkilatınm  faşist  tezisinin  -  «şəraitdən  asılı  oi- 
mayaraq türkləri  məhv  etməli»  tezisinin həyata  keçirilməsinin 
növbəti  qurbanına  çevrilmişdir.
5  fevral  1919-cu  il.
Abdulluq  Azərbaycan  kəndinin  yaxşı  silahlanmış  erməni 
saqqallılar  25  uşağı,  15  qadmı  və  50  kişini  vəhşicəsinə  qətlə 
yetirmişlər.
5  fevral  1919-cu  il.
Erməni  quldur dəstələri Abdulyam Azərbaycan qəsəbəsinə 
soxulmuşlar.  144  ev  yandırılmış,  560  kişi„  15  qadm  və  25 
uşaq  öldürülmüşdür.  Erməni  quldurlar  südəmər  körpələri  di- 
ri-diri  tonqala  atmışlar.
5  fevral  1919-cu  il.
Kilani-Turani  Azərbaycan  kəndində  ermərii  quldurlar  10 
kişini,  1  qadmı,  1  uşağı  öldürmüş,  170  evi  yandırmışlar.
6  fevral  1919-cu  il.
Məniman  Azərbaycan  kəndi  erməni  quldurlarmm  basqmı- 
na məruz  qalmışdır.29  kişini,  10  qadını,  12  uşağı  öldürmüşlər. 
Qətlə  yetirilənlərin  demək olar ki,  hamısma  işgəncə  verilmiş- 
dir.  Meyitlərin  gözləri  çıxarılır,  qulaqlan  kəsilirdi.  37  evə  od 
vurulub  yandırılmışdı.
6  fevral  1919-cu  il.
Erməni  quldurları  kiçik bir Azərbaycan  qışlağında çobanla- 
ra  vəhşicəsinə  divan  tutmuşlar.
7  fevral  1919-cu  il.
Erməni  quldur  dəstəsi  Kələnti  kəndinə  soxulmuş,  15  kişi- 
ni,  3  qadını,  5  uşağı  öldürmüşdür.  Dinc  kəndlilər  qətlə  yeti- 
rilməzdən  ə w əl  onlara  işgəncə  verilmişdir.  Bütün  meyitlər 
eybəcər  hala  salmmışdır.
8  fevral  1919-cu  il.
Erməni  quldurları  kiçik  bir  Azərbaycan  kəndinə  soxulmuş 
kəndliləri  öldürmüş,  əmlaklarmı  yağmalamış,  kənldi  yandır- 
mışlar.
8  fevral  1919-cu  il.
«Daşnaksütyun»  beynəlxalq  terror  təşkilatmm  göstərişini 
yerinə  yetirən  erməni  quldurlar  Qaramanlı  AZərbaycan  kən- 
dində  15  uşağı,  36  qadmı  öldürmüş,  80  silahsız  kişini  bir-bi- 
rinə  bağlayaraq  diri-diri  torpağa  basdırmışlar.
Fevral  1919-cu  il. Zəngəzur  mahalı.
Erməni  quldur  birləşmələri  Zəngəzur  mahalmm  Dovorus 
Azərbaycan  kəndini  tamamilə  çapıb-talamışlar.  kəndlilərə 
ölüncə  işgəncə  verilmişdir.
Fevralm  axırları  -  martın  əvvəlləri,  1919-cu  il.
Artuç  adlı  birinin  başçılıq  etdiyi  erməni  quldur  dəstələri 
Seyid Kotanlı,  Xaraba Kotanlı,  Şaqaib  azərbaycanlı  kəndlərin- 
də  əhalini  qırıb-çatmışlar.  Şahidlərin  dediklərinə  görə  qətlia-

---

mın  dəhşətləri  təsviredilməzdir.  Meyitlər  təhqir  edilərək  qa- 
rınları  yırtılmtş,  gözləri  çıxarılmış,  qulaqları  kəsilmişdir.  Er- 
mənilər  həmin  kəndlərdəki  yüzlərlə  kürd  qaçqınmı  da  qəd- 
darcasma  qırmışlar.
23  m art  1919-cu  il.  Şuşa.
«Daşnaksütyun»  terror  təşkilatma  mənsub  erməni  quldur 
dəstələri  gəlmə  ermənilərin  yaşadığı  Şuşa  şəhərinə  basqın  et- 
mişlər.  Şəhərin  ermənilər  yaşayan  hissəsi  tamamilə  dağıdıl- 
mışdır.  Yalnız  ona  görə  ki,  Şuşada  yaşayan  ermənilər  fəa- 
liyyət göstərən  erməni  terror təşkilatına  daxil  olmaqdan  və  ya 
onlara  maliyyə  yardımı  etməkdən  boyun  qaçırmışdılar.
«Daşnaksütyun»  terror  təşkilatmın  quldurları  «tabe  ol- 
mayan»  erməniləri  albanlar  adlandıraraq  qınrdılar.  Həmin 
dövrdə  Qarabağda  daşnaklar  34  erməni  (alban)  və  çoxlu 
müsəlman  kəndini  viran  qoymuşlar.  O  ki,  qaldı  albanlar  an- 
layışma  söhbət ən  qədim  etnoslann  birindən  gedir  və  onların 
tarixini,  mədəniyyətini  erməni  ideoloqları  özününküləşdirmək 
çün  indiyədək  dəridən-qabıqdan  çıxırlar.
İndiki  Dağlıq  Qarabağm  ermənidilli  əhalisi  -  buraya  XIX 
əsrdə  köçürülənlər  istisna  olmaqla  -  yerli  əhalinin,  müxtəlif 
alban  tayfalarmm  -  utilərin,  sodlann  törəmələridir.  Başqa  bi- 
risi  deyil,  məhz  erməni  müəllif Moisey  Xorenli  onları  Aranın 
nəsilləri,  albanlarm  əcdadları  adlandırır».  Səciyyəvi  haldır ki, 
hələ  ötən  əsrdə  erməni  tədqiqatçılannm  özləri  öz  millətinin 
digər etaik qruplan assimilyasiya  etmək kimi  heyrətamiz bac- 
anğa  malik  olduğunu  göstərirdilər».
24  m art  1919-cu  il.
Cermanisdən  irəliləyən  erməni  quldur  birləşmələri  şeşik- 
dağ  Azərbaycan  kəndinə  basqın  etmiş  və  yeni  hakimiyyətin  - 
kommunistlərin  admdan  bütün  kəndliləri  qırıb-çatmışlar.
29  m art  1919-cu  il.  Yeni  Bayazid  mahalı.
«Daşnaksütyun»  terror  təşkilatmm  quldur  dəstələri  tərəfin- 
dən  azərbaycanlıların  kütləvi  surətdə  qırılması  ilə  əlaqədar 
Yeni  Bayazid mahalmm  Azərbaycan əhalisi  dünya  müsəlman- 
larına  çağırış  qəbul  etmişdir.
Çağırışda  deyilir:  «Müsəlman  qardaşlar!  Sizə  axırmcı  də- 
fə  müraciət edirik.  Çıxılmaz vəziyyətimizi  nəzərə  alın və  əli- 
nizdən  gələn  köməyi  bizdən  əsirgəməyin.  İrəvan  qubemiya- 
smdakı  bədbəxt  müsəlmanlarm  qalan  hissəsini  məhv  etmək 
istəyən  müstəbid  daşnaklarm  60  000  əhalini  qırmasma  yol 
verməyin.  Qeyri-bərabər  mübarizədə  öz  ailələrimizi  xilas  et- 
məkdə  bizə  kömək  edin.  Vaxtında  gəlib  çıxmağa tələsin.  Və- 
ziyyət  dəhşətlidir,  məhv  edilirik».  Bu  çağırışı  Yeni  Bayazid 
mahalınm  26  kəndinin,  İrəvan  qubemiyasmm  darmadağm 
edilmiş  270  Azərbaycan  kəndindən  qalan  sonuncu  kəndlərin 
sakinləri  imzalamışlar.
M art  1919-cu  il.
Ennəni  quldur və  terror  birləşmələri İrəvan  mahalınm  Qa- 
raxaç,  Gədilli,  Qarabağlar,  Ağasıbəyli,  Dəhnəz,  Şağanlı Azər- 
baycan  kəndlərinə  yenidən  soxulmuşlar.  Dinc müsəlman  əha- 
lisinə  qarşı  vəhşiliklər  edilmişdir.  Erməni  quldurlar  kişilərə 
divan  tutduqdan  soxıra  qadmlan  əsir  götürmüşlər.

---