BoğAZİÇİ. Boğaz-iÇİ, eski çağlardaki isimleri ile, pontus Euzinus ( Karadeniz) ve Propontis

Panteleimon  kilisesi  mevcut idi. Yine  bu civarda, Prokop 

'a göre, Justinianus  î. 'un yaptırdığı bir darülaceze  ile 

Mökadion denen sahilde  (Anadolu-Kavağı  'nın 

şimalinde),  yine  onun tarafından, Mikâil  namına inşa 

ettirilen  bir kilise  bulunuyordu. 

Burası türkler  devrinde bâzı yalıları  ihtiva  eden, 

bilhassa istihkâmları  bakımından ehemmiyetli  bir yerdi. 

Kösem Vâlde Sultan  'm (Mahpeyker)  inşa ettirdiği 

Anadolu-Kavağı  mescidi ile  kale  hâricinde  Midillili 

Hacı Ali  Reis 'in 1001 'de, kalenin  inşasından 32 sene 

evvel,  yaptırdığı cami ve Kavak  ustalarından Elhâc 

Mehmed Ağa'mn  1106'da, yine  kale  dışında, inşa 

ettirdiği  cami (Yeni-Câmi  ) bu 

semtin  XVII. asırda oldukça kalabalık  bir yer olduğunu 

gösterir. Evliya  Çelebi  'nin de, limanından  300 gemi 

eksik olma?  demesi, bunun bir delilidir.  Kavak ustası 

veya Kavak  dizdarı buranın mülkiye  âmiri  idi. Burada 

Üsküdar mollasının bir naibi  bulunurdu. Eskiden 

mevcut misafirhane  1143'te Mehmed Kethüda 

tarafından tamir  ettirilmişti.  Diğer  taraftan  öteden beri 

ehemmiyet  verilen  beynelmilel  karantina  işleri  için, 

1254 'te, meşhur Kavak  tahaffuzhanesi  ihdas edildi. 

Anadolu-Kavağı  'ndaki kaleden  başka daha şimalde 

bulunan  Ceneviz-Kalesi  'nde (Yoros kalesi)  Bayezid  II. 

'in yaptırdığı bir mescid (Yoros kalesi  mescidi) vardı. 

Burada Hızır-taşı denen ve her kes tarafından ziyaret 

edilen  meşhur bir taş vardı. 

Yûşâ t e p e s i . Herculis  Kline  („Herkül  'ün yatağı") 

ve Umur-Yeri  Chalkedonluların  Daphne namına inşa 

ettikleri  adak yerinden  dolayı, Daphne Psychonous veya 

insana  Iaurus Nymphaion  Chalkedonion  adını 

taşıyordu. Mamafih  burada, bir aralık, Amykos adını 

taşıyan bir mevki  vardı ( Pauly-Wissowa). Bundan sonra 

---

Sivri-Burun  ( Selvi-Burnu  ) Aietou  rhymchos ve 

Bithinyah  bir kirala  izafetle  adlanan  Mou-kaporis ( 

Hünkâr-İskelesi  koyu ) mevkii  gelir.  Burası, güzel  bir 

liman  ile  birlikte,  derince bir koydur. Tournefort 'a 

göre, çok bereketli  olan bu sahilde  her köy bir meyve 

adını taşıdığı gibi, Monocolos ve Moucaporis burunları 

arasındaki köy de, Toca ( „kirazlı"  ) adı ile  mâruf idi. 

Yûşâ tepesi ( Cebel-i Yûşâ ), Boğaziçi  'nde sahile  en 

yakın ve en yüksek bir tepedir ( Yoros dağı adı 

hakkındaki  rivayetler  için  bk. hladikat al-cavümi', II, 

147 v.d.;). Burada Osman III. sadrâzamlarından 

Mehmed Said Paşa 'nu bina ettirdiği  bir mescid vardır 

(1169). Mehmed  Said Paşa bu sırada, halk  arasında 

Yûşâ peygambere izafe  edilen  ve çok uzun olan 

mezarın etrafına kârgir  bir duvar inşa ile  müstakil 

türbedar tâyin  etti  ve kandil  yakmak  için, hademe ve 

hücreler  yaptırdı. Cami Abdülaziz  devrinde yeniden 

tamir  olundu ( bu tepeye Yûşâ tepesi ve orada gelengidene 

gösterilen  uzun boylu mezara  (ki, bu sebeple 

fransızlar tepeye Mont de Geant derler), Yûşâ 

peygamberin  mezarı adını veren  efsânelerden  biri  Musa 

peygamberin  Macma' al-bahrayn  ( Boğaziçi  ) 'e geldiği 

zamanda yanındaki  Yûşâ peygamberin  o sırada burada 

vefat ederek, tepeye gömüldüğü  efsânesidir  (Hâlbuki 

tepeye, Karadeniz  'den ilk  görülecek en yüksek tepe 

olmak  dolayısiyle, Fenikeliler  tarafından Yûşâ='Yesu' ( 

»kurtarıcı" ) adı verilmiş  olması da muhtemeldir). 

Dağın altında Tokat bahçesi, Tokat köşkü 

684 BOĞAZİÇİ 

vardı; bu köşk Fâtih ve Kanunî 'den sonra evvelâ  1093 

'te ( Başvekâlet  arşivi,  Cevdet, saray, 3901), bilâhare 

1159 (1746)'da Mahmud I. tarafından, çok güzel  bir 

tarzda, yeniden  yaptırıldı ve şâir Nevres 'in yazdığı 

---

güzel  bir tarih-ile  Kasr-ı humâyunâbâd  denildi  ('Izzi, 

var. 63 v.d.). Bu köşkün yanında Mâ-i  carî bahçesi adı 

ile  bir mesire  vardı ki, bu isim  zamanla  Macar şekline 

girmiş,  bahçeye Macar-Bahçesi,  Yûşâ tepesinin  sahile 

indiği  buruna" Macar burnu, hattâ Yûşâ tabyasına 

Macar-Tabyası, yahut Macar-Kalesi  denilmiştir. 

A k - B a b a ve D e r e s k i köyleri.Boğazın 

Rumeli  kıyısında Büyük-Dere'den  içeride  bulunan 

Bahçe- Köy ve Belgrad  köylerinin  ( bk. BEND  ) 

Boğaziçi  ile  alâkası ne kadar kuvvetli  ise, Tokat 

deresinin  cenûb-i şarkîsinde uzanan  ve Beykoz 'a iki 

saatlik  mesafede bulunan  romantik  bir vadideki  bu 

köylerin  de Boğaziçi  ve onun tarihi  ile  rabıta ve 

münasebeti  o nisbette sıkıdır. Adı Fâtih devrindeki 

şahsiyetlerden  birine  bağlanan  Ak-Baba köyünde (Ak- 

Baba sultan  adı hakkında bk. Evliya  Çelebi  ), Murad 

III. zamanında ve müteakip  devirlerde  büyük bir rolü 

olan kethüda Canfeda Hatun  'un yaptırdığı bir cami 

yakınındaki bir bağda menbaı bulunan  Kara-Kulak 

Ahmed Ağa 'ya nisbetle  Karakulak  denen meşhur 

suyun bulunduğu  Dereski  köyünde de, Selim  III. 

devrinde valide  kahyası Yusuf Ağa'nın eseri olan 

san'atkârâne bir çeşme ve köşk (Âli,  Kanh al-ahbâr, 

basılmamış kısımlar, var. 475; hladikat al-cavâm? ; 

Ma-hâh al-miyâh) ile  şeyhülislâm  Molla  Fenarî 

Mehmed Efendi  ( ölm. 954 ) 'nin yaptırdığı Dereski 

mescidi kayda değer. Evliya  Çelebi  'ye göre, bundan 

başka, bu civarda meşhur olan Â.1-İ Bahadır, Koyun- 

Korusu ve Alemdağı  mesireleri  vardır. Ahmed Midhat 

Efendi  'nin burada bir çiftliği  bulunuyordu  ve içinden 

çıkan Sırmakeş suyu, Boğaziçi  'nin diğer iyi  suları gibi, 

İstanbul 'da tevzî olunurdu. 

S ü t l ü c e ve Umu  r-Yeri.  Macar-Bornu "nu takip 

---