C. P. İSayev infeksion xəSTƏLİKLƏR
Yüklə 4,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BOTULİZM
105
EHBÇ-nin törətdiyi xəstəliklər zamanı etiotrop müalicə işlənib hazırlanmamışdır. Kotrimoksazolun təyini xəstəliyi ağırlaşdırır. Etiotrop müalicə ilə yanaşı patogenetik müalicənin də aparılması vacibdir. Xüsusən xəstəliyin intoksikasiyanın zəif olub, qastroenteritik sindromlarla gedən formalarında bu çox əhəmiyyətlidir. Bu zaman dezintoksikasiya tədbirləri ilə yanaşı su-elektrolit balansının nizamlanması («Kvartasol», «Laktosol», «Asesol», «Trisol» və s.) aparılmalıdır. Kəskin susuzlaşma əlamətləri olmadıqda, imkan olduqca oıal ıehidratasiya təyin edilir («Oralit», «Rehidron» və s.) Bu zaman ishalla itirilən mayedən 1,5 1 artıq maye verilməlidir. Ferment preparatları (festal, panzinorm və s.), endosorbentlər (enterodez, polifepan və s.) təyin edilməlidir. Diareya uzun müddət davam etdikdə, xüsusən antibiotiklə müalicə apa- rıldıqdaıı sonra disbakterioza qarşı eubiotiklər (kolibakterin, laktobakterin, bifidumbakterin, biospoıiıı, baktisporiıı və s.) istifadə edilməlidir. Dehidıa-tasion şok inkişaf edərsə intensiv müalicə aparılmalıdır. Xəstələrin evə yazılması tam kliniki sağalmadan sonra aparılan bakterioloji müayinənin cavabı mənfi olduqda aparılır. Evə yazıldıqdan sonra rekon-valessentiər infeksion kabinetlərdə dispanser müşahidəsinə götürülməlidir.
edilmir. Qida ilə yoluxmalar zamanı baş verən epidemik alovlanmalarda, xüsusən uşaqlar arasında ağır formaların, dehidratasion şokun inkişafı mümkündür. Vaxtında prosesin qarşı alınmazsa ciddi nəticələr verə bilər. Uzun müddətli düzgün olmayan antibiotiklərlə müalicə disbakterioza gətirib çıxarır.
müəssisələrində və su təchizatı idarələrində sanitar-gigiyenik qaydalara ciddi əməl edilməsi mühüm rol oynayır. Uşaq kollektivlərində xəstəliyin məişət-təmas yolu ilə yayılması ehtimalı diqqətdən yayınmamalıdır. Spesifik profilaktika yoxdur. Profilaktika məqsədi ilə öncədən antibakterial maddələrin qəbulu məqsədəuyğun deyildir.
Botulizm (sinonimləri: ixtiizm, allantiazis) - Clostridium botulinium çöpləri və onların toksinləri olan qidaların qəbulu ilə əlaqədar baş verən, toksinlərin əsasən uzunsov və onurğa beyninə təsiri ilə meydana çıxan, daha çox oftalmoplegik və bulbar sindromlara, sinir-əzələ aparatının zədələnməsi ilə gedən ağır infeksion xəstəlikdir.
«kolbasa» deməkdir. Kolbasa ilə zəhərlənmə hələ IX-X əsrlərdə Bizansda məlum idi. «Botulism» və ya «allantiasis» sözü XVIII əsrin ortalarında meydana çıxmışdır. «AUantiasis» yunan sözü olub kolbasa məmulatı deməkdir və xəstəlik qan kolbasası istifadə edən insanlarda qeyd edilmişdir. Sonradan xəstəlik Rusiyada duzlanmış, qurudulmuş balıqdan istifadə etməklə əlaqədar baş verdiyinə görə ixtiizm adlandırılmışdır. Törədici ilk dəfə 1896-cı ildə Van Ermengem tərəfindən Almaniyada bu xəstəlikdən ölən adamın bağırsağında aşkar edilmişdir və Bacillus botulinum adlandırılmışdır. downloaded from KitabYurdu.org
106
C/, botulinum adlanan Clostridium cinsinə, Bacillacea ailəsinə aid
anaerob, qram-mənfi, hərəkətli, spor əmələ gətirən, çubuq şəklində 4-9 x 0,6-0,9 mkm ölçüdə bakteriyalardır. İfraz etdikləri toksinlərin antigen quruluşuna görə 7 tipi məlumdur - A, B, C ( C
koloniyalarda bakteriyalar qram-müsbət, 4-5 gündən sonra isə qram-məııfi boyanırlar. Ölkəmizdə əsasən A, B, E tipləri təsadüf edilir. Spor formaların vegetativ formalara keçməsi üçün əlverişli mühit oksigensiz mühitdir. Ciddi anaerob mühit heç də həmişə tələb olunmur. Xüsusən E serotip üçün. Bununla belə mühitdə oksigenin parsial təzyiqi 0,40-1,33 kPa-dan artıq olmamalıdır, inkişafı üçün optimal temperatur 28°-35° C, PH 7,3-7,6 hesab edilir. Vegetativ formaların 30-a yaxın peritrixal qamçıları vardır. Hərəkətlidirlər, bütün anilin boyaları ilə yaxşı rənglənirlər. Özlərindən çox güclü bakterial zəhər olan ekzotoksin - botulotoksin ifraz edirlər. Göstərmək lazımdır ki, toksinin ifrazı +3°C-də məişət soyuducusu şəraitində belə mümkündür. Bu xüsusilə E tipi üçün daha xarakterikdir. Bu zaman hətta ciddi anaerob şərait belə tələb olunmur. Botulotoksin ilan zəhərindən 375000 dəfə güclüdür. İnsan üçün letal doza hər kq çəkiyə 5-50 nq- a bərabərdir. Xüsusi olaraq təmizlənmiş kristal botulotoksin milyonlarla letal doza təşkil edə bilər. Ayrı-ayrı tiplərin ifraz etdikləri ekzotoksinlər öz antigen quruluşları ilə bir-birilərindən
neytrallaşdırır. C və D, E və F serovarlarında özünü çox zəif büruzə verən qarşılıqlı neytrallaşdırma ola bilər. Botulotoksin adi şəraitdə xarici mühitdə 1 ilədək, konservləşdirilmiş məhsullarda isə illərlə qala bilirlər. Turş mühitə davamlıdırlar, həzm şirələri tərəfindən parçalanmırlar. Göstərmək lazımdır ki, E ser ovar ekzotoksin deyil, protoksin ifraz edir. Protok-sin isə həzm şirələrinin təsiri nəticəsində ekzotoksiııə çevrilərək, öz toksiki xüsusiyyətini 100 dəfələrlə artırır. Bununla belə, E serovarının ekzoksini digər sc-rovarlardan bir qədər zəifdir. Protoksin ifraz etmə B və F tiplərinin bəzi ştam-larında da müşahidə edilir ki, onlar da sonradan həzm fermentləri təsirindən ekzotoksinə çevrilirlər. Botulotoksinlər 18%-dək duz məhluluna və qidaya qatılan digər əlavələrə davamlıdırlar. Qələvi mühitdə isə nisbətən tez inaktivləşir-lər. PH 7-8 bərabər olduqda toksiki xüsusiyyətləri zəifləyir, 2-3%-li qələvi mühitdə isə toksin parçalanır. Alkohol da toksinin təsirini bir qədər zəiflədir. 58°C-də 3 saat, 8(fC-də 30 dəq., qaynatdıqda 10 dəq., kalium- permanqanatm, yodun və xlorun bir qədər güclü məhlullarında 15-20 dəqiqədə öz toksiki xüsusiyyətlərini itirirlər. Ərzaq məhsullarında olan botulotoksin onların orqanolep-tik xüsusiyyətlərini dəyişdirmir. Seroloji spesifikliyə baxmayaraq botulizm tok-sinləri patoloji təsir mexanizmlərinə və kliniki olaraq büruzə vermələrinə görə eynidir. Əlverişsiz şəraitdə botulizmin vegetativ formaları spor əmələ gətirirlər. Sporlar xarici mühitin fiziki və kimyəvi faktorlarına qarşı çox davamlı olub, 4-5 saat qaynaddmağa belə tab gətirirlər. Dezinfeksiyaedicilərin yüksək qatılığına və 18%-dək qatdığı olan xörək duzu məhluluna dözə bilirlər. 10%-li duz turşusunda 1 saat, formalın məhlulunda 24 saat, etil spirtində 2 aydan sonra tələf olurlar. Bəzi hallarda, vegetativ formalar kifayət qədər temıiki işlənmədən keçmə-dikdə xüsusi spor formaları, «mürgüləyən sporlar» əmələ gəlir. Bu sporlar yalnız 6 aydan sonra vegetativ formaya çevrilə bilərlər. Qeyd etmək lazımdır ki, botulizm sporları müvafiq şərait olduqda mədə-bağırsaq traktın da belə vegetativ formaya çevrilib, çoxala bilirlər ki, bunun da downloaded from KitabYurdu.org
Yüklə 4,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|