D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
245 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ 1905’te inkılâp fırtınaları eserken genellikle Akmescit’teki Tatar öğretmen okulundan mezun olan gençlerin Kırım Türklerine ait bir millî-inkılapçı hareket oluşturmak maksadıyla meydana getirdikleri gruba “Genç Tatarlar” (Kırım Türkçesiyle “Yaş Tatarlar”)” adı verilir. Zaman zaman Rus inkılâpçı gruplarıyla beraber çalışmış olmakla birlikte, Genç Tatar hareketi sosyalist fikirleri pek benimsemez. Genç Tatarlar 1905 yılının Aralık ayında yapılan Bütün-Kırım Müslümanları toplantılarında halkın önünde fikirlerini ortaya koyarlar. Oldukça keskin bir inkılapçı uslûpla yapılan konuşmalar halkı ürküttüyse de, Hasan Sabri Ayvazov ve Reşit Mediyev gibi lider durumunda bulunan isimlerin meseleleri daha millî perspektif içinde ele almaları; Hasan Sabri Ayvazzov’un yaptığı konuşmada Çarlığın Kırım Tatar halkına uyguladığı siyasetin acı sonuçları ve Kırım Türklerinin inkâr edilen millî hakları üzerinde durması, mutlakiyete karşı inkılapçı mücadele gereğini vurgulayarak hürriyet talebinde bulunması halka daha sıcak gelir. Genç Tatarlar, Kırım Tatar halkının aydınlatılması, mekteplerde Usûl-i Cedit’in desteklenmesi, bütün halk ve özellikle de kadınlar arasında tahsilin yaygınlaştırılması, şehir ve köylerdeki Kırım Tatarları arasında millî kadroların yetiştirilmesi ve Çarlık hükümetinin zulmüne karşı kuvvet hazırlanması gibi gayelere yönelmişti. Mehdiyev, Bahçesaray’daki Celal Muin, Hüseyin Baliç, Seyit Celil Hattat, Hasan Sabri Ayvaz, Süleyman Badraklı, Yahya Bayburtlu, Emir Ali, Abdurrahman Hüsnü ile görüşmek maksadıyla istasyona gidince tutuklanır ve hapse atılır (Yüksel 2003). Kasım’da ise Akmescit hapishanesinin kapıları halk tarafından zorlanarak açılır ve bütün siyasî mahkûmlar serbest bırakılır. Mehdiyev artık bir inkılâp kahramanı olmuştur. 3 Mayıs 1906 tarihli Tercüman gazetesinde verilen habere göre, 1 Mayıs 1906’da Karasubazar’da “Vatan Hadimi” gazetesi çıkmaya başlar. 5 Mayıs 1906 tarihli Tercüman’da ise, Vatan Hadimi gazetesinin çıkarılmasından dolayı Numan Çelebi Cihan Abdülreşit Mehdiyev Süleyman Sulkuyeviç Veli İbrahim Gaspıralı’yı pasif olmakla suçlayan Genç Tatarlar, Onu genel Türk- Müslüman mese- lelerine fazla da- larak bizzat Kırım Türklerine ait me- seleleri ikinci plâ- na attığı gerek- çesiyle eleştir- mektedirler. 246 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z tebrik yazısında gazetenin müdürünün muallim Abdürreşit Mehdiyev, neşredenin de Seydahmet Çelebi olduğu; Tercüman gibi millet için çalışacağı ve dilinin oldukça sade bir Türkçe olduğu belirtilir. Gaspıralı’yı pasif olmakla suçlayan Genç Tatarlar, Onu genel Türk-Müslüman meselelerine fazla dalarak bizzat Kırım Türklerine ait meseleleri ikinci plâna attığı gerekçesiyle eleştirmektedirler. Önde gelen Genç Tatarlardan biri ve aynı zamanda Gaspıralı’nın çalışma arkadaşı olan Hasan Sabri Ayvazov, 1906 yılında Bakü’de yayımlanan Füyuzat isimli derginin 6. sayısında “Kırımlılar Ne İçün Tenkid Edilmiyor?” isimli yazısında Tercüman gazetesinin uzun yıllar boyunca yaptığı hizmetleri teslim etmekle birlikte, Kırım meselelerine karşı ilgisiz kalmasını eleştirmektedir. Bu tür tenkit ve tartışmalara bakarak bu iki grubun arasında çok keskin çizgilerin bulunduğunu söylemek mümkün değildir. Tam tersine Tercüman ile Vatan Hadimi gazetesinin fikri yapısı ve faaliyet alanları arasında farklılıktan daha çok benzerlik bulunmaktadır ki, Gaspıralı’nın taraftarları ile Genç Tatarları her zaman ayırt etmek pek de kolay olmamaktadır. Ayrıca iki grubun içinde de yer alanların sayısı da azımsanmayacak kadar çoktur. Üstelik bu grupların Rus idaresi ve gelenekçi-muhafazakâr yapıda olan Kırım Türkleri ile olan farklılıkları çok daha fazla ve derindir. Bu bakımdan Vatan Hadimi gazetesinin kapatılmasından sonra, başta Hasan Sabri olmak üzere gazetenin yazarlarının Tercüman’da yazmaya devam etmeleri şaşırtıcı görünmemelidir. Kaderin cilvesi olarak Tercüman’ın Vatan Hadimi’nden temel ayrılıklarından biri olan ılımlı ve temkinli tutumu Tercüman’ın yayın hayatına devamına ve Vatan Hadimi’nin eski yazarlarına imkân verebilmekteydi. 1916 yılında I. Dünya Savaşı’nın bütün hızıyla devam ettiği günlerde bütün Üniversite öğrencilerinin Praporşçik (Yedek subay) okuluna alınmaları emri üzerine Cafer Seydahmet Moskova Yedek Subay Okulu’na ve oradan da Besarabya cephesine giderken, Çelebi Cihan da Gözleve’ye gider. Eğitim sonrası Çelebi Cihan’ın görev yeri, Akmescit’tir. 1917 Şubatında Çarlık merkezinde ihtilalin başladığı haberlerinin gelmesi üzerine, Cafer Seydahmet de Besarabya’daki birliğinden ayrılarak Odesa’da gizli teşkilat yardımıyla hastaneye yerleştirilen Çelebi Cihan’ın yanına gelir. Halil Çapçakçı ve Ahmet Özenbaşlı’nın da iştirakiyle durumu müzakere etmeye ve bundan sonrası için atılacak adımları belirlemeye, öte yandan da Kırım ile irtibat kurarak yeni gelişmeler hakkında bilgi almaya çalışmaktaydılar. Rusya’daki inkılâp hareketlerinden yararlanan Kırım Türkleri, Kırım genelinde 1913’ten beri faaliyette bulunan gizli faaliyetlerinin neticesinde 25 Mart 1917’de demokratik bir seçim yaptılar. Bunun neticesinde kendi temsilcilerini seçtikten sonra, Milletin birliğini ve kalkınmasını temin etmek; millî hakları ele almak; Kırım’ın geleceğine ait siyasi gelişmeleri kuvvetlendirmek gayesiyle, ”Kırım Müslümanları Merkez İcra Komitesi”ni meydana getirdiler. Böylelikle Kırım Tatarları mukadderatlarını kendi ellerine almış oluyorlardı. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|