D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
247 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Merkez İcra Komitesi’nin oy birliği ile aldığı kararla, Çelebi Cihan Kırım Müftülüğü’ne, Cafer Seydahmet ise, Vakıf İşleri Müdürlüğü’ne seçildi. Çelebi Cihan, yalnız Kırım’ın değil, aynı zamanda Batı Müslümanları (Polonya ve Litvanya) müftüsü olarak seçilmiş ve bu unvanı da Rusya Hükûmeti tarafından onaylanmıştı. Bu olumlu gelişmelerin üzerine, Odesa’da meraklı bir bekleyiş içerisindeki Çelebi Cihan ve Cafer Seydahmet Kırım’a gelirler. Çelebi Cihan, Kırım’da Başmüftülük makamında vazifesine dört elle sarılmış, vakit geçirmeden dini işleri yoluna koymaya gayret sarf ederek; müftü ve kadılar ile hatip ve imamlar arasında ehliyetli olmayanların görevlerine son vermiş, millete hizmet edebilecek bilgili genç ve aydın kimseleri bu mevkilere getirmiştir. Çelebi Cihan, okullarda da aynı yöntemleri tatbik ederek kısa zamanda millî okulları da belli bir hizaya getirmesini bildi. Bütün bu hareketlerin neticesinde, Kırım genelinde ileride atılacak çok daha önemli adımlar hususunda Kırım Tatarlarının nezdinde önemli bir taban teşkil edilmiş ve halkının desteği sağlanmış olmaktaydı. 1917 yılının Nisanında Çelebi Cihan, Seyitcelil Hattat, Ahmet Özenbaşlı ve Cafer Seydahmet tarafından bir nizamname hazırlanarak yürürlüğe kondu. Mayıs başlarında, Akmescit’te toplanan ”Öğretmenler Kongresi”nde Müslümanları Ruslaştırmak gayesiyle Pobedonotsef tarafından açtırılan Rus-Tatar Öğretmen Okulu’nun ele geçirilmesine, millî gayelere uygun hâle getirilmesine ve öğretmen kadrosunun da Kırım Tatarlarınca tayin edilmesine karar verildi. Alınan kararlar kongrenin hemen ardından uygulamaya konuldu. Kırım genelinde yoğun bir biçimde önemli merkezlere nüfuz etme ve ele geçirme ve örgütlenme çalışmaları devam ederken, diğer taraftan da Kongrenin verdiği kararları savunmak ve halkı aydınlatmak maksadıyla Abdülhakim Hilmi tarafından 20 Haziran 1917′de ”Kırım Ocağı” kuruldu. 27 Haziranda Komite’nin resmi yayın organı olarak Millet ve temmuz ayında da Halit Çapçakçı ve Ali Badaninski tarafından Golos Kırım-Tatar Sedası gazeteleri yayımlanmaya başlandı. İlerleyen günlerde bunlara, Gökbayrak, İşçi Halk ve Albayrak gazeteleri de eklendi. Kırım Tatarlarının siyasî faaliyetlerinin giderek kuvvetlenmesi, Ruslarda derin bir rahatsızlık yaratmaktaydı. Kerenski Hükûmeti’nin Tavrida Eyaleti komiseri Bogdanov, bu hareketi baltalamak için, 20 Temmuz 1917′de Kırım Türklerinin başı durumundaki Çelebi Cihan’ı tutuklattı. Bu hareket Kırım genelinde çok büyük tepkiyle karşılandı ve her yerde mitingler düzenlendi. Aynı zamanda Rusya genelindeki bütün Müslüman Türk Teşkilatları da Rus Hükûmeti nezdinde protestolarda bulundular. Tepkilerin giderek artması üzerine, Akyar’da tutuklu bulunan Çelebi Cihan, 23 Temmuzda serbest bırakıldı. Tutuklamayı yapan Bogdanov ve yardımcısı Biyanski tepkiler üzerine bu görevlerinden istifa etti ve Tavrida Eyaleti İnkılâp Heyeti Reisi Novitskiy resmen Çelebi Cihan’ı ziyaret ederek özür dilemek zorunda kaldı. Özellikle bu son olaylar Kırım genelinde halkın morali üzerine çok olumlu tesir yapmıştır. 248 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z 30 Ekim 1917′de bizzat Cafer Seydahmet tarafından Kırım Erkan-ı Harbiyesi (Savunma Bakanlığı) kuruldu. Cafer Seydahmet, özellikle Kırım dışında Ukrayna cephesindeki Kırım Tatar Süvari bölüklerinin geri getirilmesine çalışmaktaydı. Planlı bir çalışma ve örgütlenme içersindeki Komite birbiri peşi sıra önemli adımlar atmaya devam etmekteydi. Kasım başlarında Gaspıralı Öğretmen Okulu, Hüner ve Sanayi Mektebi ve Hansarayı’nda Millî Müze açıldı. Göndere Gökbayrağın çekildiği Hansaray’daki Millî Müze’nin açılış merasiminde Çelebi Cihan şöyle diyordu; “… Kurultayı (Hansaray’ı göstererek) onun içinde bulundurmaya karar verdik. Millî gökbayrağımızı da onun üzerine dikmeğe ant ettik. O bayrak ki, şimdiden sonra, karalarda, denizlerde hatta semalarda bile yükselecektir. Yaşasın Gökbayrak. Kırım’ın mamur ve abadan, medenî ve zengin bir memleket olması için çalışmalı ve Kırım için yaşanmalıdır. Bir buçuk asır edebiyatsız, ilimsiz, sanatsız, ticaretsiz ve siyasetsiz olarak mahkûmiyetler ve mahrumiyetler içinde yaşadık. Milletimiz, Kurultayı yalnız kendisi hüküm sürmek için açmıyor. Milletimiz adildir. 0, yalnız kendisini düşünenlerden, kendi saadetini temine çalışanlardan değildir, Milletimiz, başka milletleri dahi kendi omuzlarına almaya karar verdi. Kurultay, Müslümanların emel ve maksatları ile beraber, kendileri ile yan yana yaşayan Kırım’daki umum milletlerin amalini yaşatacaktır.” 1 Kasım 1917′de Kırım Türklerinin komitelerinin seçtikleri temsilciler Akmescit’te bir araya gelerek Kurultay’ı topladılar. Kurultay’ın gayesi, Kırım’da bulunan çeşitli milletlerin dinî, millî ve siyasî haklarına hürmetle Kırım Halk Cumhuriyeti’ni kurmak için esasları belirlemekti. Bu gayeyle toplanan Kurultay’da aynı zamanda Kırım dışındaki askerlerin yurda getirilmesine de karar verildi. Erkan-ı Harbiye Reisi Cafer Seydahmet, özellikle Kırım dışındaki Kırım Süvari Bölüklerini Ukrayna Cephesi’nden Kırım’a geri getirebilmek için büyük bir çalışma içerisindeydi. Zor şartlar altında Kiev’e giden Cafer Seydahmet, binbir zorluğa rağmen süvari alaylarını Kırım’a sevk etmeye başladı. Fakat Romanya Cephesi’ndeki Müslüman ve Tatar askerlerden teşkil edilen 28.000 kişilik ordunun Kırım’a sevki imkânsızlıklar ve mesafenin uzaklığı yüzünden mümkün olamamış, ancak cüzî bir kısmı geç de olsa Kırım’a gelebilmiştir. Sıra Millî Hükûmet’in kurulmasına gelmiştir. 17 Kasım 1917′de Kırım genelinde seçim yapıldı. Kadınların da seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu seçimler sonucunda içlerinde kadınların da bulunduğu 76 kişilik Kurultay delegeleri belirlendi. Delegeler arasında kadınlar da vardı. Dolayısıyla 1917 yılı itibarıyla bütün Türk Dünyası genelinde ilk kez kadınlara da seçme ve seçilme hakkını ve sosyal işlere iştirakine imkân veren Kırım Tatarları olmuştur. 9 Aralık 1917′de Kurultay, seçilen delegeleriyle Bahçesaray’da debdebeli törenlerle toplandı. Han Camii’nde topluca öğle namazı kılındıktan sonra delegeler Divan-ı Âli Odası’na doğru hareket ettiğinde, Kurultay delegelerinin geçeceği yola dizilen askerler komutanlarının emriyle selam dururken, bir yandan da askeri mızıka “Hürriyet” marşını çalmaktaydı. Bu günleri görebilmenin sevinciyle coşan halk, Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|