Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin 25 fevral 2010-cu IL tarixli 235

 
 
 
 
155 
veksel  veksel  verənin  adının  yaxınlığında  göstərilən  yerdə 
imzalanmış hesab olunur.  
 
Sadə  vekselə  indossament,  ödəniş  müddəti,  ödəniş 
qaydası, qeyri-aksept və ya ödəniş olunmadığına iddia, vasitəçilik 
qaydasında  ödəniş,  surətçıxarma,  formanın  dəyişdirilməsi,  iddia 
vaxtının  tarixi,  köçürmə  vekselə  aid  edilən  aval  haqqında 
müddəalar  tətbiq  edilir.  Sadə  veksel  üzrə  veksel  verən  köçürmə 
veksel  üzrə  akseptant  kimi  eyni  vəzifələrə  malikdir.  Sadə  veksel 
borc barədə qeyddir (qəbzdir). Sadə vekseldə iki nəfər iştirak edir.  
 
Aksept  üçün  ödəyiciyə  sadə  vekselin  təqdim  edilməsi, 
qəbul  edilmədiyi  təqdirdə  etirazın  tərtib  edilməsi  tələb  olunmur. 
Çünki qabaqcadan vekselin yaranmasında birbaşa borclu vardır.  
 
Veksellərlə  hesablaşma  zamanı  vəsaitlərin  dövriyyə 
qabiliyyətini  sürətləndirmək  üçün  banklar  onları  diskont  edə, 
vekselin  təminatı  qismində  ssudalar  verə  bilər,  müştərilərə 
vekselə  görə  ödənişin  əldə edilməsi  və  borcların  ödənilməsi üzrə 
xidmətlər göstərə bilərlər.  
 
Veksel  malların  satışının  yaxşılaşdırılmasına  və  dövriyyə 
vəsaitlərinin  dövriyyə  sürətinin  artırılmasına  kömək  edir,  bu  da 
müəssisənin  borc  kapitala  və  ümumilikdə  pul  vəsaitlərinə 
ehtiyacının  azalmasına  səbəb  olur.  Bu  növbəti  hallarda  baş  verir: 
vekselin  müddəti  malların  satış  müddəti  ilə  uyğun  gəlir;  mal 
sövdələşmələri veksellərlə rəsmiləşdirilir.  
 
Bəzən  vekseli  birindən  digərinə  yazmaq  üsulu  ilə  – 
dostcasına  veksellə  və  ya  veksellərin qeyri-şəxslərə  yazılması  ilə 
–  tunc  veksellə  üçüncü  şəxsdən  «ucuz»  kreditin  götürülməsinə 
nail olurlar.  
 
İndossamentin  köməyi  ilə  vekselin  verilmə  mümkünlüyü 
vekselin  dövriyyə  qabiliyyətini  artırır  və  onun  yerinə  yetirdiyi 
hesablaşma  vasitələri  funksiyasına  qarşılıqlı  borc  öhdəliklərinin 
ödənilmə  vasitələri  funksiyasını  əlavə  edir.  Vekselin  köməyi  ilə 
öhdəliklərin icrası pula olan tələbatı azaldır.  
 
8.3. Köçürmə vekselinin mahiyyəti 

---

 
 
 
 
156 
 
 
Köçürmə  vekseli  indossamentin  vasitəsilə  üçüncü  şəxsə 
verilə  bilər.  İndossament  üzrə  veksel  verən  şəxs  indossant, 
indossament üzrə vekseli alan şəxs isə indossat (və ya indossator) 
adlanır.  Əgər  veksel  verən  vekseldə  «əmrsiz»  və  ya  digər  oxşar 
ifadəni  göstəribsə,  onda  sənəd  ancaq  adi  sessiya  forması  ilə  verilə 
bilər. Sessiya digər şəxs qarşısında öhdəliyə görə tələbin güzəşti, hər 
hansı bir öz hüququnun verilməsidir. Öz hüququnu güzəşt edən şəxsi 
sedent, həmin hüququ eldə edən şəxs isə sessionar adlanır.  
 
İndossament  vekselin  aksept  edilib-edilməməsindən  asılı 
olmayaraq ödəyicinin xeyrinə, həmçinin veksel verənin və veksel 
üzrə borclu olan digər şəxsin xeyrinə yerinə yetirilə bilər. Bu şəxslər 
, öz növbəsində, vekseli indossat edə bilərlər.  
 
İndossament  sadə  və  mürəkkəb  (razılaşdırılmamış)  ola 
bilər. Qanuna görə qismən indossament etibarsızdır.  
 
Vekseli  verən  zaman  İndossant  ötürücü  yazı  qeydini 
göstərə  bununla  da  o  üzərindən  ödənilməyən  və  veksel 
ödənilmədikdə etiraz etməyə görə məsuliyyəti götürə bilər. Bu da 
digər indossantlara şamil edilmir.  
 
İndossament  köçürmə  vekseldə  və  ya  ona  əlavə  edilmiş 
əlavə  vərəqədə  –  alloncda  yazır.  O,  indossant  tərəfindən 
imzalanır.  
 
İndossamentdə  görülmüş  işin  kimin  xeyrinə  olması  gös-
tərilməyə də bilər, o, ancaq indossantın bir imzasından ibarət ola 
bilər. Belə indossant blanklı hesab olunur. Blanklı indossamentin 
etibarlı  olması  üçün  köçürmə  vekselin  digər  tərəfinə  allonc 
yazılmalıdır.  
 
İndossament  köçürmə  vekseldən  irəli  gələn  bütün 
hüquqları  keçirir.  Əgər  indossament  blanklıdırsa,  onda  veksel 
saxlayan aşağıda göstərilən hüquqları əldə edir: 

 
Blankı öz adından və ya digər şəxsin adından doldurmaq; 

 
Vekseli həm blank vasitəsilə, həm də digər şəxsin adından 
indossant etmək; 

---

 
 
 
 
157 

 
Blankı  doldurmadan  və  indossament  həyata  keçirilmədən 
vekseli üçüncü şəxsə ötürmək.  
İndossant  akseptə  və  ödənişə  görə  cavabdehdir.  Bununla 
yanaşı  o,  yeni  indossamentə  qadağa  qoya  bilər.  Belə  halda  o, 
sonradan həmin vekselin kimin xeyrinə indossant edilmiş şəxslər 
qarşısında məsuliyyət daşımır.  
Əgər  indossamentdə  «alınması  üçün  valyuta»,  «inkasso 
ilə»,  «etibarlı  şəxs  kimi»  və  ya  sadə  tapşırıqdan  ibarət  digər 
qeydlər  göstərilibsə,  veksel  saxlayan  köçürmə  vekseldən  irəli 
gələn  bütün  hüquqları  həyata  keçirir,  ancaq  yenidən  həvalə  etmə 
qaydasında  indossant  edə  bilər.  Bu  halda  borclu  şəxs  veksel 
saxlayana qarşı ancaq indossanta qarşı yönələn etirazlarını bildirə 
bilər.  Əgər  indossamentdə  «təminat  valyuta  ilə»,  «girov  valyuta 
ilə»  və  ya  girov  mənasında  digər  qeydlər  göstərilmişsə,  onda 
veksel  saxlayan  köçürmə  vekseldə  olan  bütün  hüquqları  həyata 
keçirir.  Lakin  onun  tərəfindən  qoyulmuş  indossament  ancaq 
yenidən həvalə edildikdə qüvvədə qalır.  
 
İndossament ödəniş müddətindən sonra da həyata keçirilə 
bilər. O, əvvəlki indossament kimi eyni hüquqi qüvvəyə malikdir. 
Maliyyəçi nəzərə almalıdır ki, ödəniş edilmədikdə etirazdan və ya 
etirazın edilməsi üçün müəyyən olunmuş müddət keçdikdən sonra 
edilmiş  indossament  adi  sessiya  nəticələrinə  səbəb  olur.  Bu 
zaman  tarix  göstərilməyən  indossament  etirazın  edilməsi  üçün 
müəyyən olunmuş müddət bitənə kimi başa çatmış hesab olunur.  
          
 
8.4. Vekselin aksepti üzrə əməliyyatlar 
 
Köçürmə  vekseli  ödəniş  müddəti  başa  çatdıqda  veksel 
saxlayan  və  ya  vekseli  olan  digər  şəxs  tərəfindən,  aksept  üçün 
yaşayış yerinə görə ödəyiciyə qarşı irəli sürülə bilər.  
 
Köçürmə  vekseldə  veksel  verən  müəyyən  edə  bilər  ki, 
vekselə  müddət  təyin  edilməklə  və  ya  edilməməklə  akseptə  görə 
təqdim olunmalıdır. Belə ki, aşağıdakı hallarda o, akseptə təqdim 

---