Dərs vəsaiti. Bakı, abu, 2006, 324 səh., cədvəl 10, şəkil 8, Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,79 Kb. Pdf görüntüsü
|
YEGANLI S.T.. HACIYEV E. M. Mehmanxana xidmətlərinə tələbatın azalmasının başqa bir səbəbi də xidmətlərə olan qiymətlərin gün-gündən artmasıdır. Nəqliyyat qiymətləri də artır. Ona görə də, əhalinin əksəriyyəti səyahət etməkdənsə, evdə oturmağa üstünlük verirlər. Azərbaycanda mehmanxana biznesini canlandırmaq üçün daxili turizmi inkişaf etdirmək lazımdır. Lakin bu sahədə də ciddi problemlər var. Bir tərəfdən ölkədə olan işsizlik, digər tərəfdən «Qarabağ» konflikti daxili turizmin inkişafına güclü zərbələr vurur. Azərbaycanda turizmin inkişafı ölkə iqtisadiyyatının vəziyyətindən asılıdır. İqtisadiyyatı zəif olan ölkədə kütləvi turizmdən söhbət gedə bilməz. 13.4. NƏQLİYYAT SƏNAYESİ Nəqliyyat xidmətləri - turizm sənayesinin əsas hissəsidir. Təəssüf ki, Azərbaycanın turist bazarında bu sahədə ağır vəziyyət yaranmışdır. Nəqliyyat formalarının çoxu özəlləşdirilmiş və şirkətlər özləri gediş qiymətlərini təyin edirlər. Turoperatorlarla nəqliyyat şirkətləri arası münasibətlər dövlət səviyyəsində tiənzimlənməmişdir. Şirkətlərin nəqliyyat xidmətlərindən ötrü yüksək qiymətlər təyin etmələri, ümumiyyətlə, turist səyahətlərini geniş turist kütlələri üçün əlçatmaz edir. Bunun nəticəsində də mehmanxanalar və restoranlar dolmur və bütövlükdə turizm inkişafına zərbə vurulur. 1991-ci ilə qədər keçmiş SSRİ-də turistlər üçün nəqliyyatın bütün for- malannda güzəştli qiymətlər qəbul olunmuşdur. Bazar münasibətləri və antimonopoliya qanunları mərkəzləşmiş nəqliyyat sistemini dağıtdı. Müstəqil, özəl nəqliyyat sistemləri bazar münasibətlərinə uyğunlaşa bilmədilər, qiymətləri qaldırdılar. Bu turistlərin sayını kəskin surətdə azaltdı. Ona görə ki, vətəndaşların alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşmüşdür. Nəqliyyat şirkətlərinin çoxu müflisləşdi və bazardan kənarlaşdılar. Bu hadisələr bütöv MDB məkanında baş vermişdir. Bu sahədə baş verən dəyişikliklərdən sonra nəhayət, Azərbaycan Respublikasında avtonəqliyyat sahəsində sabit qiymətlər yarandı. Təyyarə daşınmalan isə əvvəlki kimi yüksək qiymətlərlə davam edir. Bu da turizmin inkişafına təsir göstərməyə bilməz. 13.5. TUROPERATOR VƏ TURAGENTLƏR Bu təşkilatlar demək olar ki. turist məhsulunu istehsal edir və satışını təşkil edirlər. Turoperator - turist marşrutlarını tərtib edən, turpaketi komplektləşdirən, onları reklam edən və turist məhsuluna qiymət təyin edib, onu turagentlərin vasitəsi ilə. ya da ki. birbaşa özü satmaqla məşğul 108 T U R İ Z M olan təşkilatdır. Turoperator müxtəlif turist xidmətlərini toplayıb vahid turist məhsulu kimi satışa çıxardır. Bu cür turist məhsuluna «tur» və ya «turpoezdka» deyilir. Turoperatorlar turist bazarının müəyyən sahələrində, yəni seqmentlərində işləyə bilirlər. Bundan asılı olaraq, onların adları da iş seqmentini xarakterizə edir. Məsələn, daxili turist bazarı turoperatoru, xarici bazar turoperatoru, xüsusi bazar turoperatoru və s. Xarici bazarı - beynəlxalq turizm bazarı da adlandırırlar. Bu bazar sonsuz dərəcədə böyükdür. Ona görə də, operatorlar işləmək üçün onun seqmentlərinin birini seçirlər. Turoperator turizmdə aparıcı rol oynayır. O, bazara rəqabətli turist məhsulu çıxardır. Turagent - turoperatorla müştəri arasında vasitəçi təşkilatdır. Onun əsas vəzifəsi turist məhsulunu operatordan alıb müştəriyə satmaqdır. Bundan ötrü, o, turoperatordan turun öz dəyərindən 7-15 %-ə qədər mükafat (komission) alır. Turist biznes fəaliyyətində çox zaman turoperatorla tur- agentlərin vəzifələri bir-birini əvəz edir. Azərbaycanda turoperatorlar əsas xarici bazara işləyirlər, daxili bazara işləmək onlara əl vermir. Ona görə ki. ölkə daxili turistlərin alıcılıq qabiliyyəti aşağıdır. Digər tərəfdən, ölkə daxilində xidmət səviyyəsi aşağı, qiymətlər isə yuxarıdır. Azərbaycan turoperatorları xarici ölkələrə turist göndərirlər, bu da valyutaYıın ölkədən çıxmasına səbəb olur. Xaricə gedən turistlər xarici ölkələrin turizminə sərmayə qoyurlar. Halbuki, bizim ölkənin sərmayə qoyuluşuna ehtiyacı daha böyükdür. Bəzi Azərbaycan turo- peratorları xariclə əlaqə yaradıb ölkəyə turist dəvət edirlər. Lakin onlar bu zaman böyük çətinliklərlə rastlaşırlar. Onlar Azərbaycanda işləyən və eyni zamanda, turizmlə də məşğul olan xarici kompaniyaların güclü rəqabətinə tab gətirə bilmirlər. Xarici kompaniyaların qüvvətli maliyyə potensialı, özlərinin nəqliyyat vasitələri, öz hökumətləri tərəfindən tez və asanlıqla viza problemini həll edirlər. Bizim turistlərə isə viza almaq problemə çevrilir. Bundan başqa, xarici ölkələrdə Azərbaycanın turizm nümayəndəlikləri yaradılmamış, reklam-informasiya işləri çox aşağı səviyyədədir. marşrutları» və başqa reklam materialları çox az hazırlanmış və xarici ölkələrdə yayılmışdı. Azərbaycanın xarici ölkələrdəki səfirlikləri və nümayəndəlikləri Azərbaycan turizmini lazımı səviyyədə təbliğ etmirlər. Azərbaycan turizminin imici xaricdə aşağıdır. Baxmayaraq ki. Azərbaycan turist profilli ölkədir, hər il cüzi miqdarda (10-15 min nəfər) xarici turist qəbul edir. Halbuki, əhalisi Azərbaycanın əhali.si qədər olan Avstriya ildə 20 mln nəfər turist qəbul edir. i 09 YEGANLİ S.T.. HACIYEV E. M. XIV FƏSİL 14.1. ÖLKƏ İQTİSADİYYATININ İNKİŞARNDA TURİZMİN ROLU Turizm iqtisadi inkişafın əsas istiqamətlərindən biridir. Başqa sahələrdən fərqli olaraq, turizm, iqtisadiyyatın inkişaf istiqaməti kimi, bir çox üstünlüklərə malikdir: turizmə qoyulan sərmayə qısa müddətə öz bəhrini verir, qoyulan kapital yüksək dövretmə əmsalına malikdir. Bunun nəticəsində fransızlar turizmə sərmayə qismində qoyulan hər bir frankdan - 100 frank götürürlər. İqtisadi nöqteyi-nəzərdən turizmin cazibədarlığı xidmət sahələrinin durmadan genişlənməsində, qoyulan sərmayələrin qısa müddətdə özünü doğrultmasında və gəlirin konvertasiyası mümkün olan valyuta şəklində alınmasındadır. Turizm, eyni zamanda, insana göstərilən xidmət sahəsidir, onun daxili aləminə cavab verən istirahət tələbatını ödəyən, sağlamlığını qoruyan və onu yüksək mədəniyyətə sövq edən amildir. Əlbəttə, silah da satıb pul qazanmaq olar. Lakin silah insanlara ölüm gətirir, onların arasında münaqişə və ədavət yaradır. Turizm isə iqtisadi inkişaHa bərabər, insanlar arası qarşılıqlı anlaşma, etibar və sülh yaradır. Turizm insanpərvərlik ruhunu daşıyır, o insanların mədəni irsini qoruyub saxlayır. Turizm tarixi abidələrin qorunub saxlanmasına və bərpasına külli miqdarda vəsait ayırır, yolların salınmasına, kəndlərin və şəhərlərin abadlaşmasına böyük kapital qoyuluşuna məcbur edir. Başqa bir tərəfdən, əgər neftin çıxarılması, emal olunması və istifadəsi ətraf mühitə mənfi təsir göstərirsə, turizm məhsulu ekoloji cəhətdən təmiz məhsuldur və ətraf mühitin təmiz saxlanmasını tələb edir. Beynəlxalq turizm dünya ixracının 7 %-ni təşkil edir (1993-cü il). Ümumi məhsul dəyərinə görə, o artıq neft və avtomobil istehsalını qabaqlamışdır. 2002-ci ildə beynəlxalq turistlərin sayı 715 milyona çatmışdır. UTT- nin proqnozlanna görə 2020-ci ilə beynəlxalq turistlərin sayı 1602 milyon nəfər və turizmdən alman gəlirin miqdarı isə 2000 mlrd $ olacaqdır. Turizm xidmətləri sahəsində proseslərin çoxu avtomatlaşmışdır, yeni texnologiya tətbiq olunur. Buna baxmayaraq, turizm ən çox işçi qüvvəsi tələb edən sahədir. Bir nəfər xarici turistə yüksək səviyyədə xidmət göstərməkdən ötrü 9 nəfər iş yeri lazımdır. Turizm belə ağır işsizlik problemini həll edir. Dünya üzrə beynəlxalq turizm sahəsində 300 mln iş yeri fəaliyyət göstərir. Turizmin cazibədarlığı başqa sahələrdə də özünü büruzə verir. Balaca sərmayə ilə turist biznesini başlamaq olar, turizmin xidmətlərinə durmA- dan ehtiyac artır, turizm təsərrüfatı yüksək rentabelliliklə fəaliyyət göstə- 110 Yüklə 2,79 Kb. Dostları ilə paylaş:
|