Dərs vəsaiti «İqtisadi nozəriyyə» ‘ənninin «Mikroiqlisad»
Yüklə 2,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
| xərclərin
sərf olunması üçün qərar qəbul olunur. Çünki iqtisadi fəaliyyətin gedişi yalnız istehsal və ya tədavül prosesi ilə deyil, eyni zamanda, mövcud proseslə əlaqədar olan informasiyanın əldə olunması üçün də məsrəflər sərf olunur. Müxtəlif institusional sistemlərdə iqtisadi fəaliyyətin məsrəfləri müxtəlif forma ala bilər. İqtisadi fəaliyyətin bütün formalarında məhdud resurslar və alternativ variantların seçilməsi zəruriliyinin mövcudluğu ona əsas verir ki, bütün şəraitlərdə 1 nemətin əldə olunmasına yönəldilmiş fəaliyyət istər-istəməz digər alternativ nemətlərin əldə 39 olunmasına qurban verilməlidir. Məsələn, 1 kq ətin alınması həmin pula alınacaq 1 kq pendirlə 1 kq yağdan imtina olunması deməkdir və yaxud 1 kisə sementlə 1 m^ sahə betonlanarsa, 10 m^ sahənin suvaqlanmasından imtina olunması deməkdir. Bir qayda olaraq seçim şəraiti iki imkandan çox olduğu şəraitdə baş verir. Belə vəziyyətdə səmərəli fəaliyyət göstərən iqtisadi subyektlər öz fəaliyyətlərinin nəticəsinin sərfəliliyini və ya qazancını qiymətləndirməklə hər alternativ variantdan istifadə etməklə mövcud resurslardan istifadə ilə öz seçimlərini o alternativliklə həyata keçirirlər ki, sərfəlilik və ya qazanc onlar üçün daha maksimal xarakter daşıyacaqdır. Belə şəraitdə səmərəli fəaliyyət göstərən iqtisadi subyektlərin itirdikləri yalnız o qazanc olacaqdır ki, onlar digər alternativlikdən istifadə etməklə daha yüksək qazanc əldə ediblər. Konkret subyektlər digər alternativ fəaliyyəti qurban verməklə onlar öz iqtisadi fəaliyyətlərində daha səmərəli variant seçmiş olurlar. Deməli, mövcud nemətin əldə olunmasına çəkilən məsrəflər belə şəraitdə əldə olunmayan nemətlərin alternativi olacaqdır. Yəni ən yüksək qazancın əldə olunmasına çəkilən xərc mövcud iqtisadi fəaliyyətin alternativ xərci kimi üzə çıxacaqdır. Göstərmək lazımdır ki, iqtisadi seçim şəraitində alternativ xərclərin nəzərə alınması mikroiqtisadi təhlilin mühüm prinsipi kimi qiymətləndirilə bilər. Alternativ məsrəflərin mahiyyətini istehsal imkanları əyrisi vasitəsilə daha aydın şəkildə izah etmək olar. Hesab edək ki, ikisektorlu iqtisadi model çərçivəsində mövcud istehsal resursları ehtiyatları və texnoloji inkişaf şəraitində məhsul istehsalının yalnız bir istiqamətdə artımı və azalması baş verə bilər. Belə ki, şərti olaraq istehsalı A və B nemətləri ilə adlandırsaq, onda bu məhsulların hər birinin səmərəli səviyyədə əldə olunması üçün müxtəlif alternativ imkanlardan istifadə olunsa belə, yalnız alternativ xərc çəkilən əlavə məhsul buraxılışı digər əlavə istehsal olunmayan məhsul deməkdir. Belə ki, əlavə buraxılan məhsul kəmiyyəti bizim misalda A 2 - Aı-ə, alternativ xərc kimi B 2 ~ Bı məhsullarının kə 40 miyyəti olacaqdır (şokil 1.1.)* Ardıcıl olaraq mövcud nemətin daha çox istehsal olunması alternativ xərclərin artmasına səbəb olacaqdır. Alternativ xərclərin artımının səbəbi istifadə olunan resursların xüsusiyyətilə əlaqədardır. Belə ki, bu resursların bir sahədən çıxarılıb digər sahəyə yönəldilməsi birmənalı şəkildə həmin sahələrdə sərf olunan alternativ məsrəflərin həcminə təsir göstərir. Ona görə də səmərəli fəaliyyət göstərən iqtisadi subyektlər əvvəlcə resursları daha sərfəli görünən məhsul növü üçün istifadə edir, daha sonra isə bu istehsalın genişlənməsi ilə digər sahə üçün o qədər də əhəmiyyət daşımayan bu resursların istifadə olunmasına məcbur olurlar ki, bu da həmin resursların məhdudluğu ilə -əlaqədardır. Yüklə 2,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|