Din psikolojiSİ BİLİm dali

89 
 
 
yapısını  belirleyecek  asıl  unsur  ise  insanın  Allah  vergisi  donanımını  kullanma 
tarzıdır.
114
 
 
C-DEĞER AŞILAMASI 
 
Çağdaş tüketim toplumu, narsist ve hazcı bir ahlak anlayışını ön plana çıkaran 
bir dönüşüm içerisindedir. Bu dönüşüm sürecinde anlık tatmin arayışları ve hazların 
güdülenmesiyle  davranan  kimselerde  sorumluluk  duygusunun  zayıfladığı 
görülmektedir.  Çağımızda  her  şeyi  kendi  bireysel  yararı  açısından  değerlendiren, 
kendi  benliğine  tutkun  “narsist  (bencil)”  bir  kişilik  tipi  ortaya  çıkmıştır.  Mutlak 
doğru  ve  mutlak  yanlış  diye  bir  şeyin  varlığını  reddeden  bu  bireyler  için  her  yol 
mubahtır. Hedonist arzularında sınır yoktur, pişmanlık duygusu duymazlar.
115
 
Milli  Eğitim  Temel  Kanunumuzun  başlangıcında  milli  eğitimin  amaçları 
sayılırken;  başta  ahlaki  olmak  üzere  manevi  değerleri  benimseyen,  beden,  zihin, 
ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve 
karaktere sahip kişiler yetiştirmekten bahsedilmektedir. 
Sosyal  denetim  mekanizmalarından  en  önemlisi  olan  değerler,  toplumsal 
bütünlüğün ayrılmaz unsurlarındandır. Bireyin kendisini, toplumun ise bireyi kontrol 
etmesini sağlayan unsurların başında değerler gelmektedir. Bireyin hayatında hemen 
her şey değerlere göre algılanır ve yaşamın anlamı bu şekilde öğrenilir. Bunun için, 
insanı  layık  olduğu  varlık  konumuna  taşıyan  manevi  değerlerin  aşılanmasına 
çocukluk çağlarından itibaren gerekli özen gösterilmelidir. 
                                                           
114
 Sayın, s. 31.
 
115
 Hökelekli, s. 22. 
 

---

90 
 
 
Erken yaşlarda kazanılan bilgi, beceri ve değerler bireyin ahlak ve karakterini 
farklılaştırmakta, temel insani değerleri benimsemiş “dengeli” bireyler yetiştirmekte 
önemli rol oynar.
116
 
Sırf  bedensel  görünüme  önem  veren,  ya  da  sadece  düşünsel  (entellektüel) 
faaliyetlerde  doyum  arayanlar  genellikle  beden,  zihin  ve  manevi  yaşam  arasında 
denge  kurma  becerisi  kazanamamış  kişilerdir.  Diğer  bir  deyişle,  kendi 
çocukluklarında yetiştikleri aile içinde bedensel ya da entelektüel yönde uyarılmışlar, 
diğer  yönleri  geliştirilmemiştir.  Oysaki  kişinin  evrenle  ilişkisini  tanımlayan  önemli 
yönlerden biri de manevi boyuttur. Çocuk manevi yaşam yönünden sağlıklı bir ailede 
yetişiyor  ise,  her  yönünü  geliştirmeye  doğal  olarak  yönelir.  Bu  sebeple  aile  içinde 
çocuğun  algılama  düzeyine  uygun,  onun  kavrayabileceği  kavramları  kullanarak, 
değer  aşılaması  yapılmalı;  bedenle,  zihinle,  doğayla,  evrenle  ilgili  soruları 
cevaplandırılarak,  zaman  içinde  dengeli  bir  dünya  görüşü  geliştirmesi 
sağlanmalıdır.
117
 
Bilinmelidir  ki,  çocuk  ve  ergenlerde  rastlanılan  rahatsızlıkların  birçoğu 
yetişkinlerin 
kendi 
değerleri 
konusunda 
kararsız 
davranmalarından 
kaynaklanmaktadır.
118
 
Diğer  taraftan,  değerler  üzerine  yapılan  araştırma  ve  sınıflandırmaları  ile 
tanınan  Schwartz’ın  oluşturduğu  “Birey  Düzeyi  Değer  Tablosu”  ilgi  çekicidir. 
Burada  hazcılık;  kaynağı  organizma  (beden)  olan,  bireysel  hazza  yönelim  olarak 
tanımlanmaktadır.  Burada  söz  konusu  değer;  haz  ve  hayattan  tat  almaktır.  Hazcılık 
ve  uyarılım  olarak  tanımlanan  iki  değerin  kaynağı  olarak  organizma 
                                                           
116
 Kubilay Yazıcı,  Değerler Eğitimine Genel Bir Bakış, 
http://www.sosyalbilgiler.gazi.edu.tr/articles/article20.pdf
, 
s. 11
, 
(03.10.2011).
 
117
 Doğan Cüceloğlu, Yetişkin Çocuklar  (8. Baskı), İstanbul: Sistem Yayıncılık, 1996, ss. 134, 135. 
118
 Maslow, s.220.
 

---

91 
 
 
gösterilmektedir.  Söz  konusu  tablo  incelendiğinde,  organizma  kaynaklı  bir  değer 
olan hazzın, bireysel düzeyde kişiyi yönlendiren organizma kaynaklı bir değer olması 
sebebiyle  oldukça  sığ,  ahlaki  anlamda  zayıf  ve  anti  sosyal  bir  yapıda  olduğu 
görülmektedir.
119
 
Söz  konusu  tablodan  hareketle,  günümüz  gençleri  için  de  en  önemli  şeyin 
hatta  hayatın  amacının  haz  almak  olduğu  açıkça  görülmektedir.  Haz,  gençlerimiz 
tarafından bir değer olarak algılanmakta, haz veren şeyler de değerli görülmektedir.  
 
D-ÖZDEŞLEŞME YOLUYLA ÖĞRENME 
 
Öğrenmeye etki eden en önemli faktör yaradılıştan sahip olduğumuz yetenek 
ve eğilimler olmakla birlikte; kalıtım, çevre (uyaran grubu) ve eğitim tekniklerinin de 
öğrenmeye etkisi göz ardı edilemez. 
Eğitimciler  ve  psikologlar  sosyal  ve  duygusal  davranışın  üç  şekilde 
öğrenileceğinden  söz  ederler.  Bunlar  sınama-yanılma  yoluyla  öğrenme,  direkt 
öğrenme ve endirekt (model alma ve özdeşleşme yoluyla) öğrenmedir. 
Bir başka şahsiyetin duygu, düşünce ve davranışlarının örnek alınması olarak 
bilinen özdeşleşme taklitten daha geniş kapsamlıdır. Taklit sadece hoşa giden belirli 
bir  davranışın  kopya  edilmesi,  belirli  bir  davranışın  tekrarlanmasıdır.  Özdeşleşme 
ise, model alınan kimsenin kişiliğinin taklit edilmesidir. Özdeşleşmede modele karşı 
bir duygusal bağlanma söz konusudur. Bunun için özdeşleşme, modelin bulunmadığı 
durumda  da  onun  gibi  davranmak,  hissetmek  ve  düşünmektir.  Özdeşleşme  aynı 
zamanda  gencin  sosyalleşme  süreci  içinde  kullandığı  savunma  mekanizmalarından 
                                                           
119
 Yazıcı, ss. 1-4.
 

---