Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013), Türkiye Büyük Millet Mecli

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
61
3.  Emet Borik Asit Tesisi Kapasite Artırımı: Halen borik asit üretimi devam eden 
100.000 ton/yıl kapasiteli tesisin kapasitesinin 100.000 ton/yıl daha artırılarak toplam 
üretim kapasitesinin 200.000 ton/yıl değerine çıkarılması için yatırım programına 
alınan projenin yatırım tutarı 36 milyon ABD$’dır. 
4.  Bigadiç II. Bor Öğütme Tesisi: 100.000 ton/yıl kapasiteli tesisin yatırım tutarı 11 
milyon ABD$ olup, yıllık 35 milyon ABD$ döviz getirisi sağlayacaktır. Tesisin 2006 
yılı içerisinde devre alınabilmesi için gerekli çalışmalar sürdürülmektedir. 
5.  Bigadiç Konsantratör Tesisi Kapasite Artırılması:  Öğütülmüş kolemanit 
satışlarında görülen müşteri talepleri artışının karşılanabilmesi için, mevcut 
konsantratör kapasitesinin ek bir ünite ile 325.000 ton/yıl daha artırılarak 975.000 
ton/yıl’a çıkartılması amaçlanmaktadır. Tesisin yatırım tutarı 2 milyon ABD$’ı olup 
yatırım çalışmaları devam etmektedir. 
6.  Bor Oksit Üretim Tesisi: 5.000 ton/yıl kapasiteli tesisin yatırım tutarı 10 milyon 
ABD$’dır. Tesisin yapımı tamamlanan 1.000 ton/yıl kapasiteli birinci ünitesinde bor 
oksit üretimi gerçekleştirilmektedir. Tesisin ikinci ünitesi ile ilgili yatırım çalışmaları 
sürdürülmektedir. 
7.  Sodyum Perborat Tesisi Tevsii: 14.000 ton/yıl ilave kapasite artırımı öngörülen 
projenin yatırım tutarı 4 milyon ABD$ olup, toplam kapasite 34.000 ton/yıl’a 
çıkartılacaktır. Proje ile ilgili çalışmalar sürdürülmekte olup 2006 yılında tesis devreye 
alınacaktır. 
8.  Boraks Dekahidrat Tesisi Tevsii:  İlave 45.000 ton/yıl ilave kapasite artırımı 
öngörülen projenin yatırım tutarı 4 milyon ABD$ olup, toplam kapasite 100.000 
ton/yıl’a çıkartılacaktır. Proje ile ilgili yatırım çalışmaları devam etmektedir. 
9.  Bor Master Arama Projesi:  Proje ile bor varlığı bilinen ve halen bor üretimi yapılan 
Bigadiç-Emet-Kırka-Kestelek bor havzalarında MTA Genel Müdürlüğü ile 
imzalanmış bulunan beş  yıllık bir Protokol çerçevesinde jeolojik harita, sondaj, 
mineralojik-petrografik ve kimyasal analiz çalışmaları MTA tarafından 
gerçekleştirilmektedir. Proje kapsamında bugüne kadar yapılan 25.450 metre sondaj 
neticesinde, 2 milyar ton olan bor rezervlerimiz 1 milyar ton artarak 3 milyar ton’a 
(Dünya bor rezervinin %72’si) çıkartılmış olup 2006 yılı sonuna kadar 33.000 m 
sondaj planlanmaktadır. 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
62
3.1.9. Özel Bor Kimyasalları 
Dünya bor pazarından daha büyük bir pazar hacmine sahip olan Özel Bor Kimyasalları 
incelendiğinde, dünyada ticari değer taşıyan 300’den fazla özel bor kimyasallarının mevcut 
olduğu ve bu ürünlerden ancak bazılarının yüksek pazar hacmine sahip oldukları görülmekle 
birlikte bunlardan özellikle Sodyum Borhidrür, Bor Triflorür, Bor Nitrür, Çinko Borat, Bor 
Karbür ve Disodyum Oktaborat Tetrahidrat’ın gelecekte pazar hacimlerinin artma 
potansiyelinin yüksek olacağı değerlendirilmektedir. 
Hidrojenin yakıt enerjisi olarak kullanılması yönünde yapılan çalışmalar ve gelişmeler 
dikkate alındığında, hidrojen enerjisi üretiminde kullanılma potansiyeli yüksek ürünlerden biri 
olan sodyum borhidrürün gelecekteki tüketim potansiyeli, çok daha yüksek seviyelere 
çıkabilecektir.  
Ülkemizde ise Ulusal Bor Sanayimizin geliştirilmesi amacına yönelik olarak Eti Maden 
İşletmeleri tarafından 6 adet “izolasyon/tekstil tipi fiberglas, çinko borat, bor karbür, bor 
nitrür, ferrobor ve sır-sırça” ön fizibilite raporu hazırlanmış ve yerli/yabancı firmaların özel 
bor kimyasallarını ülkemizde üretmelerine yönelik yatırım yapmalarını teşvik etmek için 
hazırlanan ön fizibilite raporları firma temsilcilerine dağıtılmıştır.  
Ülkemiz Bor Sanayinin geliştirilmesi için Özel Bor Kimyasallarının mutlaka ülkemizde 
üretilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede, yerli özel bir şirket tarafından bor karbür ve bor 
nitrür’ün deneme amaçlı üretimine başlamıştır.  Ülkemiz seramik sektöründe bor tüketiminin 
teşvik edilmesine yönelik olarak başlatılan çalışmaların sonucu olarak yurt dışından ithal 
edilen yıllık 50 milyon ABD$’lık ithalatı kesmek için yine yerli özel bir şirket tarafından 
15.000 ton/yıl kapasiteli Özel Frit üretimi için yatırım kararı alınmış ve 2005 yılında deneme 
üretimine başlanılmıştır. Ayrıca Eti Maden İşletmelerince, özel sektörden Özel Bor 
Kimyasalları üretimine yönelik olarak gelebilecek talepler teknik bilgi ve ham madde temini 
konularında desteklenecektir. 
Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü tarafından da özel bor ürünleri üretimi, gerek 
üniversiteler bünyesinde desteklenen araştırma projeleri, gerek araştırma kurumları ile birlikte 
yürütülen projeler, gerekse Enstitü bünyesinde yapılan çalışmalar ile geliştirilmektedir. Bu 
kapsamda, 31 adet araştırma projesi 2006 yılı itibariyle desteklenmeye başlamıştır. Ayrıca, 
TÜBİTAK-MAM ile sodyum bor hidrür üretimi üzerine bir proje yürütülmektedir. BOREN 
bünyesinde yeni ürün geliştirme çalışmaları da sürdürülmektedir. 
 

---

Dokuzuncu Kalkınma Planı                     Kimya Sanayii Özel İhtisas Komisyonu, Bor-Soda Külü-Krom Kimyasalları Çalşıma Grubu Raporu
 
 
63
 
Tablo 24. Bazı Özel Bor Kimyasallarının Üretimi, Tüketimi ve Pazar Durumları 
Ürün 
Kullanım Alanı 
(Sektörel Bazda) 
Üretim 
Kapasitesi
(ton/yıl) 
Dünya Tüketim 
(ton/yıl) 
Türkiye 
Üretim 
/Tüketim 
/İthalat 
(ton/yıl) 
Fiyat 
($/ton) 
Pazar Hacmi 
Milyon $ 
1.Çinko borat 
Plastik sanayii, 
Alev geciktirici 
Toplam 
Üretim: 
15.600 
Toplam Tüketim: 
14.643 
 
Ort. Fiyat: 2.500 
 
37 
2. Sodyum  
Borhidrür 
Kağıt sanayii 
Enerji  
(Yakıt pili) 
Toplam 
Üretim: 
10.300 
Toplam Tüketim: 
10.450 
-- 
Ort. Fiyat: 56.000 
585 
3. Bor karbür 
Metalurji - 900 
2 ton ithalat 
(2002) 
Ort. Fiyat: 35.000 
 
32 
4. Bor nitrür 
Metalurji (kaplama), 
Elektrik-elektronik 
Kesme ve aşındırma 
işlemleri 
 
Toplam Tüketim: 
1.000 
 
 
2 ton ithalat 
Ort. Fiyat: 55.000 
55 
5. Ferro bor 
Metalurji (çelik 
üretiminde) Mıknatıs 
Üretimi 
30.000 
kapasite (8 
firma) 
 
9.000 (1998) 
25 ton 
tüketim  
Ort. Fiyat: 1.750 
16 
6. Disodyum 
Oktaborat 
Tetrahidrat 
Tarım (Gübre olarak) 
Alev geciktirici 
Ahşap koruyucu 
13.000* 
 
 
Ort. Fiyat: 1.500 
 
20 
7. Bor Triklörür 
Elektronik 360 
 
Toplam Tüketim: 
390 
 
 
Ort. Fiyat: 73.000 
 
28,5 
8. Bor Triflörür 
Elektronik 
230 (ABD-
2003) 
Toplam Tüketim: 
5.000 
 
 
Ort. Fiyat: 15.000 
 
75 
9. Titanyum Borür 
Elektrik 
100 
(Dünya) 
50 (ABD-2002) 
30-40 (Batı Avrupa)
40 ton 
üretim 
Ort. Fiyat: 62.000 
 
6,2 
 Kaynak: Dünya ve Türkiye’de Rafine-Özel Bor Kimyasalları Üretimi ve Pazarında Eti  
 Maden İş.Gen.Komisyon. Raporu, 2005 
 
3.2. Sektörün Dünyada ve AB Ülkelerindeki Durumu 
3.2.1. Dünyada Başlıca Bor Üreten Firmalar 
 
Tablo 25’de dünyadaki başlıca  bor üreticilerine baktığımızda 1998’de pazarın %41’ine  
Rio Tinto ve  %30’ una Eti Maden’in sahip olduğu görülmektedir. 2004 yılı Dünya B
2
O
3
 
bazındaki üretim  paylarına baktığımızda ise; Rio Tinto firmasının üretim payı  % 33,  
Türkiye’nin (Eti Maden’in) üretim payı ise  %40   ve  diğer ülkelerin payı %27 olarak 
gerçekleşmiştir.  
 
 

---