Ənvər M ete Həmidov, Zərnurə Həmidova
A rdında gizlənən min bir kələkdən,
Q orxaq başqasına biganəlikdən.
Q orxaq, əməl q ala quru söz kimi,
Q orxm ayaq dünyanm puç olmasından,
Q orxaq adam ların öz içindəki
M ənəvi dünyanm dağılmasından.
M ənəvi aləmin bazisi hesab edilən hikmətli və mənalı söz
lərin insanlar tərəfindən obyektiv qiymətləndirilməsi mənfi in
tellektual ekoloji faktorların qarşısının alınması və müsbət sfe
ranın əmələ gəlməsinə xidmət edəcəkdir. Şübhəsiz, dünyanı
məhv olm aqdan, insan mənəviyyatı, müsbət intellektual ekolo
ji amillər xilas edəcəkdir. Bəşəriyyət tez-gec bu həqiqəti qəbul
edəcəkdir. III minillikdə, uzaq gələcəkdə bu mübarizənin tam
qələbəsi labüddür. Buna biz tam əminik, çünki başqa çıxış yolu
yoxdur.
488
VI FƏ SİL
KAİNATIN AGLI VƏ
NİZAMNAMƏSİ QURANİ-
KƏRİMDİR
•
•
Allah yanında (haqq olan) din, əlbəttə,
İslam dır...
Qurani-Kərim,
Ali-İmran surəsi, ayə 19.
Ənvər M ete Həmidov, Zərnurə Həmidova
E tiq a d in k iş a fa ə n g ə l o la b ilm əz, d in
v ə e lm in s in e r g e tik a s ı
1
b ə şə riy y ə ti
f ə la k ə td ə n q o ru m a lıd ır
«... Rəbbim hər şeyi elmlə (öz əzəli elmi ilə)
ehtiva etmişdir. Məgər düşünüb ibrət almırsınız?»
Quram-Kərim,
əl-Ənam surəsi, ayə 80.
«Metron antropos panton
(«insan hər şeyin meyandır»)»
Protoqor,
qədim yunan filosofu.
Hörm ətli oxucu, bundan əvvəlki fəsillərdə bəşəri təkamülə
təkan verən elmi, dini, əxlaqi, sosial etik, fəlsəfi təlimlər haqda
m əlumat vermişdik. A raşdırm alardan məlum olur ki, insanla
rın ruhi aləmini qidalandırm aq üçün həmişə inanclara ehtiyac
olmuşdur. H ətta deyərdik ki, təbabət və inanc insanlarla bir
yerdə yaranm ışdır. İbtidai insan acından ölməmək üçün
müxtəlif yollarla q id a əldə edərkən həmişə travmalara məruz
qalmış və kortəbii müxtəlif üsullurla özünü müalicə etmişdir.
Bu instinkt heyvanat aləmində hələ də mövcuddur. İbtidai in
1 Sinergetika, yu nan ca -
« s in e r g e ia »
sözündəndir və mənası əməkdaşlıq
dem əkdir, adətən, bütün ülvi insani idealların: ədalət, bərabərlik, xeyir,
gözəllik, h əq iq ət və s. Birliyinə m ənsubluq kimi başa düşülür. Bu, habelə
in sanın d axili aləm inin bütün sahələrinin - elm və fəlsəfənin, din və
əxlaqın, incəsən ət və təbabətin əm əkdaşlığı, lakin hər şeydən əvvəl,
varlığın
id rak ın da
və
yaradılm asında
həyati məna
kəsb
edən
yönəlm ələrin əxlaq i m issiyası ilə əm əkdaşlıqdır. Sinergetika insanın və
bütövlikdə
bəşəriyyətin
m ənəvi
aləm ində
əvvəllər sirli
görünən
proseslərin üstündən örtüyü bir gədər açm ağa imkan verir. (Qoşqar
Ə liyev, T əb ab ətin fəlsəfəsi, Bakı, 2000, s. 72)
490
İntellektual ekologiya
san müxtəlif təbiət hadisələrindən qorxuya düşəndə istər-
istəməz nəyəsə və harasa üz tutub, xilas olmaq üçün yalvarmış
və beləliklə də inancın bünövrəsi qoyulmuşdur. Beləliklə, ibti
dai qəbilə dinlərindən başlamış, milli və səmavi qəbul edilən
dinlər, müasir insanın təkamül prosesində inandığı dəyərlər
sistemidir. Bu dəyərlər sisteminin ən sonuncusu və olduğu ki
mi, dəyişiksiz müasir dövrümüzə gəlib çatanı islam dinidir.
M əlum dur ki, Q urana gədərki səhifələr müasir dövrə gəlib
çatmamış, kitablar isə dəyişikliyə məruz qalmış, insanlar onla
ra istədikləri sözləri, əmrvə hökmləri əlavə etmiş, yaxud onlar-
daki ayələrin məzmunlarını dəyişdirmiş, hətta bəzilərini ta
mamilə çıxarmışlar. Qurani-Kərim isə, qeyd etdiyimiz kimi ilk
olduğu kimi qorunmuş, onu kimsə dəyişə bilməmiş, hətta ona
bir kəlmə belə əlavə edilməmişdir.
Qurani-Kərimin əl-Hədid surəsi, ayə 26-27-də buyurulur:
«And olsun ki, Biz N uhu və İbrahimi peyğəmbər göndərdik,
peyğəmbərliyi və kitabı (Tövratı, Zaburu, İncili və Quranı)
onların nəslinə verdik, O nlardan doğru yolda olan da vardır.
Sonra onların ardınca (M usa, İlyas, Davud, Suleyman, Yunus
və başqa) peyğəmbərləri yolladıq. (Onlardan sonra) Məryəm
oğlu İsanı göndərib, ona İncil verdik. Onların ardınca
gedənlərin qəlblərində bir-birinə şəfqət, mərhəmət oyatdıq.
O nlar özlərindən rahiblik (tərki-dünyalıq) icad etdilər. Onlar
bunu Allah rizasını qazanmaq üçün etdilər, lakin ona layiqincə
əməl (riayət) etmədilər. (İncili təhrif edib İsanı Allah bildilər)...
»
İslam sülh, barış dinidir, insanlardan həmişə yaxşılıq
etməyi, pisliklərdən çəkinməyi və çəkindirməyi tövsiyə edir.
Qurani-Kərimdə buyurulur: «Ey iman gətirənlər! Hamınız
bir yerdə sülhə (islama) gəlin! Şeytanın yolu ilə getməyin, çünki
o sizin açıq-aşkar düşməninizdir!» (əl-Bəqərə surəsi, ayə 208);
«Allah (bəndələrini) əmin-amanlıq yurduna (Cənnətə) çağırır
və istədiyini doğru yola salır.» (Yunus surəsi, ayə 25)
Adları Qurani-Kərimdə çəkilən 25 peyğəmbərdən heç biri
özlərinə sitayiş edilməsini və müqəddəsləşdirilmələrini istəmə
491
Dostları ilə paylaş: |