Əlisalam Bağırov rusiya əDƏBİyyatinin əBƏDİ GÜNƏŞİ – A. S. PuşKİN
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
73 açıq namuslu bir ər kimi ölməliyəm. Bir də ki, mən Natali- nin bu şöhrətpərəstliyindən və sadəlövhlüyündən irəli gələn şıltaqlığında o qədər də dərinliklər görməsəm də cəmiyyət daxilində gedən söz-söhbətlərə bir son qoymaq lazımdır axı. Mən bu sonluğu yenə də dueldə görürəm. Sadə və zövqlə bəzənmiş bir otaq. İçəridə Hekkeren və Puşkin üz-üzə dayanıblar. Hekkeren (öz-özunə): Heç adamın vicdanı yol vermir ki, bu cür alicənab bir şəxsiyyəti aldadasan, onun şəxsi hisslərinin təhqir edilməsinə imkan verəsən. Doğurdan da atalar düz deyiblər: “İslanmışın yağışdan nə qorxusu”. On- suz da mən indiyə qədər tutduğum bir çox işlərimlə, etdi- yim əməllərimlə öz təmizliyimi çoxdan itirmişəm. Bir də ki, məkr və hiylənin hökmranlıq etdiyi sinifli cəmiyyətdə bunu etməmək mümkün deyildir. Ya gərək (Puşkinə işarəylə) bu cənab kimi öz təmizliyinin və saflığının qurbanı olasan, ya da ki, mənim kimi şan-şöhrət, əyləncə və sərvət xatirinə hiyləyə əl atasan. Hansını üstün tutmaq lazımdır?! Bax elə cəmiyyətimiz də bunu insanların öz üzərinə atır, onla- rın öz şəxsi ixtiyarına buraxır. Hansı yolu seçirsən seç. Ya cəmiyyətimiz daxilində vicdanı və qəlbi də cibi kimi təmiz, birtəhər verilmiş ömür payını yaşayıb bu dünyadan köçünü sür. Ya da ki, öz vicdanının və qəlbinin təmizliyini satıb öz günlərini yemək-içməkdə, gözəl-göyçək işvəli qadınlarla ifrat dərəcədə xoş əyləncələrdə, ballarda, teatrlarda keçir, sərvət və dövlət əldə etmək üçün çalış. Buyur seç bu yollar- dan hansını istəyirsən. Budur, ümumiyyətlə götürdükdə, si- nifli cəmiyyətin daxilində yaranan bu ziddiyyətlərin daimi mövcudluğuna səbəb və nəticə də. Bunlar sanki zəncirvarı 74 bir reaksiya kimi get-gedə artan simmetrik bir əksliklə si- nifli cəmiyyətin daxilində dövr edir, insanı öz təmizliyi və çirkinliyi ilə mat qoya biləcək vəziyyətlər yaradır. Onu da qeyd edim ki, birinci yolu seçmək üçün möhkəm iradə, ikinci yolu seçmək üçün isə yalnız özün-özünü düşünmək lazımdır. A.S.Puşkin (öz-özünə): Ax... mən bu alçaq simanı gör- dükdə (Hekkerene işarəylə) özümü təhqir olunmuş hiss edirəm, bütün bədənim daxilimdə baş qaldıran didmək, parçalamaq, qəzəb hissindən əsir. Çünki onun varlığı mənə iblisi xatırladır. Onun məşum gözlərində səmimiyyətdən, düzlükdən qeyri nəyi desən tapmaq mümkündür. Aman... insanlar nə qədər müxtəlif olarmış, nə qədər dondan-dona girərmişlər. Bütün bunları bizim bu sinifli cəmiyyətimiz yetişdirməmişdirmi? Həyatda yaşamaq nə qədər gözəldirsə, bütün bu ifrat çirkinlikləri görə-görə yaşamaq bir o qədər çətindir. Bəzən mənə çox təəccüblü görünür, bunlar özlərini necə xoşbəxt adlandırırlar. Yüzlərlə, minlərlə insanların əzab çəkməsi hesabına əldə edilən bu təmtəraqlı həyat tərzi də əsil insanı xoşbəxtliyə çatdıra bilərmi? Yox-yox, mən belə bir səadətin olduğuna inanmıram. İnanmıram ki, bütün bu təmtaraqı öz vicdanına ləkə salmadan əldə edə biləsən. Mən bir gilə saf məhəbbəti onların xoşbəxtlik adlandırdıq- ları bütöv bir nəslin əldə etdiyi təmtəraqla dəyişmərəm. Mənim üçün xoşbəxtlik də, səadət də, var-dövlət də hamısı vahid bir amal üzərində cəmlənmişdir. O da insanların öz daxili hisslərinin saflığından ibarətdir. Təmiz vicdan na- muslu həyatın aynasıdır. Hekkeren (Üzünü Puşkinə tutub): Cənab şair A.S.Puş- kin, sizi narahat etdiyim üçün məni bağışlayın. Mən bura sizinlə əlaqəli bir məsələdən ötrü gəlmişəm. Görürsən də, 75 həyat nə qəribədir. Hollandiya hara, Rusiya hara, bizim görüşümüz hara. Filosoflar öz aforizmlərində çox gözəl işlədiblər ki, zərurətlər hamısı təsadüf adlandırdığımız səbəblərdən doğur. Bu, tamamilə doğruymuş. A.S.Puşkin: Cənab Hekkeren, elə ona görə də mənimlə görüşməyinizə şübhə etməməlisiniz. Şübhə etməməlisiniz ki, qarşınızda dayanan A.S.Puşkindir. Buyurun, sizin de- diyiniz kimi, təsadüfdən doğan bu görüşümüzün səbəbini dinləməyə hazıram. Söyləyin görək siz mənimlə əlaqədar hansı məsələdən söhbət açmağa gəlmisiniz, cənab Hekke- ren. Hekkeren: Cənab Puşkin, mənim Danteslə olan müna - sibətimdən yəqin ki, xəbərdar olmamış deyilsən. Dantes, bu qoca, saçları çallaşmış Hekkerenin oğulluğudur. Övla- dın şirin olduğu hamı üçün aydındır. Lakin öz ülfətini bir kəsə bağlamağın, mehrini bir kəsə salmağın şirinliyi də heç az deyildir. İndi hal-hazırkı şəraitdə Danteslə mənim aramdakı münasibət də bu vəziyyətdədir. Mən Dantesin hərəkətlərinə həmişə göz qoymuş, onu düzgün olmayan yoldan çəkindirməyə çalışmışam. Hiss etmişəm ki, möv- cud şəraitdə hər kəsin üzərində belə bir nəzarət lazımdır və bir növü bu nəzarəti, bu qayğını öz atalıq borcum he- sab etmişəm. Və insafla desək, Dantesin hərəkətlərində o qədər də nəzakət çərçivəsindən kənar bir yanlışlıq hiss etməmişəm. Ona görə də, cənab A.S.Puşkin sizin tərəfdən onun duelə çağrılması məsələsini eşitdikdə doğrusu bu çağı- rış üçün çox təəccüb etdim. Hiss etdim ki, nə isə burada bir anlaşılmazlıq baş vermişdir. Ona görə də sizinlə görüşməyi özümə borc bildim. Məlumdur ki, insanın daxili hisslərinə hökmranlıq etmək üçün xeyirlə şər qüvvələr arasında daimi mübarizə gedir və buna görə də təsadüfü deyildir ki, bəzən 76 insanın müəyyən hərəkətlərinə şər qüvvələrin də təsiri olur. Hər şeyi dərindən düşünmək, bir daha fikirləşmək lazımdır, cənab Puşkin. Bu duel məsələsini də, onun səbəblərini də. A.S.Puşkin: Məni bağışlayın, cənab Hekkeren. İnsa- nın daxili hisslərinin üzərində xeyrin və ya şərin hansının hökmranlıq etməsi xaricdən həmin insanın qəbul etdiyi informasiyalar toplusunun tərkibindən asılıdır. Mən heç vaxt nə kimsəni günahkar hesab etmək, nə də duelə çağır- maq istəməzdim. Lakin baş vermiş müəyyən səbəblər in- sanı elə nəticələrə gəlməyə məcbur edir ki, yaranmış belə vəziyyətin qarşısını almaq sonradan olduqca çətin olur. Mən Dantesi tanıyandan əvvəllər ona bəslədiyim hisslər heç də başqa şəxslərə bəslədiyim adi hisslərdən heç nəyi ilə fərqlənməmişdir. Lakin mən indi onun N.N.Puşkinaya olan münasibətlərində öz şəxsi hisslərimin təhqir olunduğunu duyuram. Dantes özü gərək əvvəlcədən biləydi ki, onun ərli bir qadınla gizli pıçıldaşmaları əvvəl-axır dueldə həll olu- nacaqdır və məsələ öz yerini tapdı da. Mən namuslu bir ər kimi onu duelə dəvət etmişəm və hadisələrin hər cürə inki- şafına hazır vəziyyətdə rəqibimin mənimlə təkbətək döyüşə çıxacağını gözləyirəm. Hekkeren: Cənab Puşkin, üzr istəyirəm, siz öz fikir- lərinizin dəqiqliyini təsdiq etmək üçün məsələni bir daha dərindən yoxlayın. Mən, Dantesin belə düşüncəsiz hərəkət etməsinə heç vaxt inanmıram. İnanmıram ki, Dantes ərli bir qadına, onun ərinin heysiyyətini tapdalayan, təhqir edən bir münasibətlə yanaşsın. Dantes heç də bu tərzdə tərbiyə al- mamışdır. O, heç vaxt istəməz ki, başqa birisinin mənliyini təhqir etsin, kimsələrinsə şəxsiyyətini alçaltsın. Qədim Yunan filosoflarından hansısa belə bir kəlam işlətmişdir: «Kimsələrin şəxsiyyətini təhqir edirsənsə, öz şəxsiyyətini Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|