Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siğorta şirkətinin gücü
- 5 siğorta növü
- “üçüncü şəxsə”
- “Havanın təmizliyi haqqinda akt”
- “Ekoloji ziyanın və onun təsirlərinin qarşısının alınmasına yönəlmiş ekoloji məsuliyyət haqqında”
-
ətraf mühitin və həyat şəraitinin pisləşməsi ilə əlaqədar ziyan; -
çirklənmiş ərazinin təmizlənməsi ilə əlaqədar məsrəflər; -
insanların əmlak və həyatlarının xilası üçün lazım olan məsrəflər; -
məhkəmə prosesləri ilə əlaqədar məsrəflər. Siğorta təminatının ödənilməsi siğorta təşkilatının gücündən çox asılıdır. Siğorta şirkətinin gücü isə ilkin kapitaldan, siğorta olunanlann sayından, lazımi ödənişlərin həcmindən asılıdır. Siğorta heç vaxt bütün çirklənmə növlərini əhatə etmir, lakin gözlənilməz və təsadüfi çirklənmədən dəyən zərərin riskindən sığortalanır. Bəzi siğortaçılar ətraf mühitin pisləşməsindən də siğortalanma təklif edirlər. Onlar hesab edirlər ki, çirklənmə ilə əlaqədar vəziyyətin təxminən 80%-dən siğortalanmaq lazımdır. Siğorta müqaviləsi aşağıdakı əsas hissələri əhatə edir: -
-
illik dövriyyənin həcmi, manatla; -
müəssisənin istehsal fəaliyyəti haqqında məlumatlar; -
istehsal prosesinin xarakteri haqqında məlumatlar, xammal, materialların və istehsal olunan məhsulun növləri; -
ətraf təbii mühit haqqında məlumatlar (əhalinin sıxlığı, istifadə olunan ərazinin, torpağın, suların səciyyəsi); -
nəzarət metodları və nomıativlər haqqında məlumat; -
tullantıların risk dərəcəsi (səviyyəsi), onların qarşısının alınması tədbirləri və s. Müqavilə bir illiyinə imzalanır, lakin siğorta olunan müəssisənin razılığı ilə uzadıla bilər. Müqavilələr fasiləsiz 2 il və daha çox imzalanarsa, güzəştli (10-30%) siğortalanma nəzərdə tutulur. Ekoloji məsuliyyətin sığortalanması prosesi siğorta şirkıtinin iştirakı olmadan da həyata keçirilə bilər. Sənaye müəssisələri öz risklərini qarşılıqlı şəkildə siğortalayır. Onlar birgə fondlar da yarada bilər. Ümumiyyətlə, ekoloji sığorta ekoloji təhlükəsizlik üçün cəlbedici bir vasitədir, çünki burada ekoloji və iqtisadi maraqlar birləşirlər. Ekoloji siğortanm geniş tətbiqi aşğıdakı səbəblərdən ləngiyir: -
hərtərəfli nonnativ-hüquqi bazanın olmaması; -
müəssisələrin çətin iqtisadi vəziyyəti imkan vennir ki, siğorta haqqını ödəsinlər; -
onunla bağlıdır ki, avadanlıqlar çox köhnədir və siğorta halı və hadisələrinin olması ehtimalı yüksəkdir. Ümumiyyətlə, ekoloji siğorta hələ də qanunvericilikdə öz əksini tam olaraq tapmamışdır. Bu mənada ayrı-ayrı ərazilər və ya müəssisələr üçün əvvəlcədən könüllü surətdə ekoloji siğorta vəsaitinin toplanması
daha məqsədəuyğun hesab edilir. Müəssisələr tərəfindən ətraf mühitin çirklənməsi iqtisadi zərərin və qəzaların həcminə görə 3 qrupa bölünür; 1)
bilən müəssisələr məcburi sığortalanmalıdır; 2)
təhlükəli -qrup “B”- mütləq siğortalanma qərarı regional təbiəti mühafizə orqanları tərəfindən aparılır; 3)
könüllülük əsasında siğortalayır. Beləliklə, ekoloji təhlükəsizliyin təmin olunması gələcəkdə təbiəti mühafizə tədbirlərinin elmi-metodiki və normativ-hüquqi qanunlar əsasında ekoloji siğorta sisteminin yaradılmasını tələb edir (Eminov F.B, 2012). Dünya ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda 5 siğorta növü mövcuddur (şəkil 11.8).
Ekoloji hüquqi münasibətlərin ekoloji siğorta sahəsinə nüfuzunun artması nəticəsində əvvəlcə sənaye qəzalannda, sonralar isə ekoloji təsirlər nəticəsində ziyan dəymiş “üçüncü şəxsə” aid olan aspektlər cəlb edildi. Təbiətdən istifadə sferasmdakı siğorta işinin təşkili üzrə dünya təcrübəsində ətraf mühitə və “üçüncü şəxsə” dəymiş ziyan dövlət büdcəsindən deyil, bazar iştirakçılarının vəsaiti hesabına ödənlir. Bu,
dövlətə preventiv tədbirlər üçün daha böyük vəsaitlər ayınnağa, bərpa işlərini daha effektiv həyata keçinnəyə imkan verir. Ekoloji siğorta işinin inkişafının əsas motivlərindən biri odur ki, ekoloji ziyanlann təsiri yanğınların və təbii fəlakətlərin vurduğu ziyandan dəfələrlə çoxdur. Məsuliyyətin ekoloji siğortası işi ilk dəfə ABŞ-da keçən əsrin 70-ci illərində yarandı. Bu hərakat ekoloji risklərin könüllü idarə edilməsi deyil, ətraf mühitin çirklənməsi üzrə məsuliyyətin hüquqi rejiminin sərtləşdirilməsi kimi meydana gəldi. Siğorta məhsullarına olan təlabat ABŞ-da ətraf mühitin çirklənməsindən müdafiə zəminində yarandı. ABŞ- da “Havanın təmizliyi haqqinda akt” (1970), “Suyun təmizliyi haqqında akt” (1972) və s. hüquqi sənədlərin, “çirkləndirici ödəyir” prinsipinin qəbulu məhz bu dövrə təsadüf edir. Ətraf mühitin çirklənməsi zamanı ümumi vətəndaş məsuliyyətinin sığortası tədricən sığortaçılar tərəfindən bütün müqavilələrdən çıxarıldı. “Ekoloji ziyanın və onun təsirlərinin qarşısının alınmasına yönəlmiş ekoloji məsuliyyət haqqında” Avropa Parlamentinin və Avropa Şurasının 2004/35/CE nömrəli direktivi ekoloji məsuliyyəti yeni mərhələyə çatdırdı (21.04.2004). Burada (maddə 21) xüsusi qeyd edildi ki, “müəssisə rəhbərləri preventiv
edilir ki, ətraf mühitin mühafizəsi üzrə fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları bu direktivin effektiv tətbiqi üçün zəruri imkanlar əldə etməlidir. Həmin direktivdə (Maddə 2) “ekoloji ziyan” zəminində aşağıdakılar nəzərdə tutulur: -
mühafizə olunan növlərə və təbii həyat mühitlərinə əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir edən istənilən ziyan. Bu təsirlərin səviyyəsi ilkin şəraitlə müqayisədə xüsusi Əlavələr (növlərin sayı, sıxlığı, çoxalma xüsusiyyətlərini və s. əks etdirən xüsusi göstəricilər) əsasında qiymətləndirilir; -
su hövzələrinin ekoloji, kimyəvi, kVmiyyət göstəricilərinə əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsir edən istənilən ziyan; -
bilən ziyanlar. Avropa ölkələrində ekoloji risklərin siğorta sistemi özündə bir neçə siğorta müdafiəsini əks etdirir; •
ətraf mühitin qəza nəticəsində və tədrici çirklənməsinə görə məsuliyyətin, ümumi məsuliyyətin siğortası çərçivəsində siğortası; •
məsuliyyətin, ümumi məsuliyyətin siğortası çərçivəsində siğortası; •
ətraf mühitin qəza nəticəsində və tədrici çirklənməsinə görə məsuliyyətin, ekoloji siğorta çərçivəsində siğortası. 631 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|