Əsəd Əliyev
2
Az
ərbaycan MEA Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun
Elmi Şurasının 2012-ci il 5 oktyabr tarixli iclasının
9 № -li qərarı ilə çap olunur.
Elmi redaktor:
Şirin Bünyadova
tarix elml
əri doktoru
R
əyçilər: Ramiz Məmmədov
AMEA-
nın müxbir üzvü, professor
Q
əzənfər Rəcəbli
Tarix üzr
ə fəlsəfə doktoru, professor
Ə.T.ƏLİYEV. XIX-XX əsrin əvvəllərində Gürcüstan azərbaycanlılarının ailə
m
əişəti (tarixi-etnoqrafik tədqiqat). Bakı, «Елм вя тящсил», 2012. 156 səh
.
AMEA
Arxeologiya v
ə Etnoqrafiya İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, tarix üzrə
f
əlsəfə doktoru, şair-etnoqraf Ə.T.Əliyevin bu monoqrafiyasında ilk dəfə olaraq XIX-
XX
əsrin əvvəllərində Gürcüstan azərbaycanlılarının (türklərinin) ailə məişəti
m
əsələləri araşdırılır. Burada böyük və kiçik ailələr, nikahın forma, qayda və üsulları,
b
əlgə-nişan, toy adətləri, ailə şənliyi, uşaqların tərbiyəsi, böyüklərə hörmət, dəfn-yas
m
ərasimləri, inamlar, ayinlər və s. tarixi-etnoqrafik süzgəncdən keçirilir, onların digər
türk xalqlarıyla ortaq, oxşar, habelə spesifik xüsusiyyətlərinin üzə çıxarılmasına səy
göst
ərilir.
Kitab tarix, etnoqrafiya, folklor müt
əxəssisləri, tələbələr
və geniş oxucu
kütl
əsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.
2012
098
4702000000
−
N
грифли няшр
©
«Елм вя тящсил», 2012
XIX-XX
əsrin əvvəllərində Gürcüstan azərbaycanlılarının ailə məişəti
3
GİRİŞ
Ail
ə məişətinin tədqiqi etnoqrafiya elminin vacib
m
əsələlərindən biri kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu
sah
ədə xeyli araşdırmalar aparılmış, müxtəlif yönlü dissertasiyar
yazılmışdır. Ancaq mövcud öyrənmələr Azərbaycanın müasir
çağındakı sərhədlərindən kənara çıxmamışdır. Bu, məsələnin bir
t
ərəfidir. Onun digər tərəfində bütünlükdə problemin türk
xalqları səviyyəsində tədqiqi dayanır. Məhz ümumtədqiq
say
əsində müqayisələrə, ciddi paralellərə və maraqlı qənaətlərə
g
əlmək mümkündür.
Son dövrl
ərdə problemə meyl
regional səviyyədə olduqca
gücl
ənməkdədir. Bu istiqamətə yönəldikdə, Gürcüstanda-öz
q
ədim türk yurdlarında min illərdi gürcülərlə yanaşı yaşayan
az
ərbaycanlıların ailə məişətinin, folklorunun,
tarixinin,
toponimik m
ənzərəsinin tədqiqi daha çox önəm daşıyır.
T
əsadüfi deyil ki, müasir dünya bu və ya digər ərazilərdə
yaşayan xalqların məişətinin,
maddi və mənəvi mədəniyyətinin,
bir sözl
ə, milli dəyərlərinin ilkinlikdən indiki məqama gələn
yolunda spesifikliyin
ə maraqlıdır. Digər tərəfdən, Gürcüstanda
yaşayan azərbaycanlıların ailə və ailə məişətinin öyrənilməsində
t
əsir faktları da gərəklilik kəsb edir.
Belə ki, məsələnin
Əsəd Əliyev
4
araşdırılması gürcülərlə müqayisəyə, tarixi axarda hər iki xalqın
yaxınlıq və fərqlilik tərəflərinin açılmasına imkan verir.
Bununla bel
ə, həm də gələcək problem mövzuların işlənməsini
z
əruriləşdirir. Çünki, ailə və ailə məişəti
məsələsi bir günün, beş
günün hadis
əsi deyil. Xalqın əsrlərlə, min illərlə düşüncəsindən,
m
əişətindən, həyatından keçərək daşlaşan etiketlərdi. Olsa-olsa,
zaman onlara özünün mü
əyyən əlavələrini edir. Bu baxımdan
h
əllinə çalışdığımız problem çox ciddi, həm də aktualdır.
Haqqında sözü gedən məsələnin sistemli şəkildə
araşdırılması xalqın qədim tarixinin, milli-mənəvi dəyərlərinin,
özün
əməxsus zəngin maddi-mədəni
irsinin dərinliklərinə nüfuz
etm
əyə və bir çox münasibətlərə aydınlıq gətirməyə əsaslı
z
əmin yaradır. Məhz bu deyilənləri nəzərə alsaq, şovinist Zviad
Qamsaxurdiyanın “Gürcüstan gürcülər üçündür” mənfur
siyas
ətinin dədə-baba yurdlarından didərgin saldığı 300 min
yurddaşımızdan sonra sayı təxminən 600 mini təşkil edən
Gürcüstan az
ərbaycanlılarının (türklərinin) ailə və ailə məişəti
m
əsələlərinə diqqət çəkilməsinin nə dərəcədə elmi dəyər
daşıdığı bəlli olur.
M
əlumdur ki, bəşər cəmiyyətinin özəyini ailə təşkil edir.
Əgər belədirsə, onda cəmiyyəti “tarixi kateqoriya” sayılan
ail
əsiz təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. İctimai-iqtisadi,
m
ədəni və siyasi mühitdə baş verən dəyişikliklər həmişə ailəyə
d
ə öz təsirini göstərir. Deməli, ailənin taleyi və inkişafı
bilavasit
ə cəmiyyətin tərəqqisi ilə bağlıdır.