44
Böyük dövl
ət xadimi, Türkiyəni azadlığa çıxarmış Mus-
tafa Kamal Atatürk c
əhalətin, geriliyin aradan qaldırılmasında
mü
əllimin öhdəsinə böyük vəzifələr düşdüyünü göstərərək
demişdir: …Milləti azad edənlər yalnız və yalnız müəllimlərdir.
Mü
əllimdən, maarifdən məhrum bir millət hələ millət adını
daşımağa layiq deyildir. Ona adi kütlə deyirlər. Bir kütlənin
mill
ət ola bilməsi üçün mütləq yaxşı müəllimlərə möhtacdır.
Görk
əmli pedaqoq S.M.Qənizadə müəllim şəxsiyyətini,
mü
əllim əməyini bu cür qiymətləndirmişdir: Müəllimin evi
kitabxanadır, istirahəti dəftər yoxlamaqdır, nəğməsi uşaqların
s
əs-küyüdür, qazancı el məhəbbətidir.
Ulu önd
ər Heydər Əliyev cənabları isə demişdir: Mən
yer üzünd
ə müəllimdən yüksək və şərəfli ad tanımıram.
Bu k
əlamlardan aydın olur ki, müəllimlik olduqca
şərəfli, məsuliyyətli və çətin sənətdir. O, xüsusi səriştəli adam-
lar t
ələb edir ki, belə adamlar öz həyatlarını gənc nəslin
t
ərbiyəsinə həsr edir, müxtəlif zamanlar arasında əlaqə yaradır,
yer üzünün
əşrəfi sayılan insanı yetişdirirlər.
Dem
əli, müəllim sadəcə olaraq intellektual şəxsiyyət
deyil,
yaradıcı ziyalıdır. Bəstəkar, yazıçı, rəssam, heykəltaraş
insan zövqünü cilala
yıb sahmanladığı kimi, müəllim də idrakı
t
ənzimləyir; hiss və əqlin vəhdəti zəminində təfəkkürü pərvaz-
landırır.
Pedaqoji
əməyin mahiyyəti təkcə müəllimin uşaqlara
münasib
ətindən deyil, eyni zamanda şagirdlərin müəllimə
münasib
ətindən də asılıdır. Müəllim uşaqlara yalnız bilik,
bacarıq və vərdişlər aşılamaqla kifayətlənmir, həmçinin
onlarda m
ənəvi keyfiyyətlər də formalaşdırır. Bu zaman
onların yaş xüsusiyyətlərini, ailə mühitlərini nəzərə alır.
Dem
əli, müəllim təlim –tərbiyə verdiyi uşaqların ailələri ilə də
ünsiyy
ətdə olur, yeri gəldikcə valideynlərə də tövsiyələr verir,
onları pedaqoji cəhətdən maarifləndirir; və müəllimlik yeganə
əmək sahəsidir ki, işi görən özü öz əməyini qiymətləndirir.
45
Y
əni müəllim uşaqlara verdiyi biliyin nəticəsini özü yoxlayıb
d
əyərləndirir.
Bütün bunlar mü
əllimin cəmiyyətdə nüfuzunu, mötəbər
sima olduğunu təsdiqləyir. Təsadüfi deyil ki, qədim yunan filo-
sofu Platondan atasını, yoxsa müəlimini çox istədiyini soruş-
muşdular. O, belə demişdi: Atam məni göydən yerə endirmişdi,
mü
əllimim yerdən göyə qaldırdı.
2.Mü
əllimin pedaqoji mərifəti. Pedaqoji elmi nəzəri
c
əhətdən gözəl bilmək hələ mərifətli müəllim olmaq deyil.
Pedaqoji m
ərifət müəllimin dərs dediyi şagirdlərə, pedaqoji
kollektivd
ə ünsiyyətdə olduğu şəxslərə, valideynlərə düzgün
yanaşma tərzidir. Bu tərzi bilməyən müəllim elmi-pedaqoji
m
ənbələri nə qədər çox oxumuş, nəzəri cəhətdən nə qədər
hazırlıqlı olmuş olsa da, təcrübi fəaliyyətdə özünü doğrulda
bilmir.
Şagirdlərlə
ünsiyy
ətində
münaqişə
yaranır,
valideynl
ərlə əlaqəni tənzimləyə bilmir, kollektivdə nüfuzu
olmur. Görk
əmli rus pedaqoqu K.D.Uşinski bu barədə
demişdir: Tərbiyəçi pedaqogikanın nəzəriyyəsini nə qədər yaxşı
öyr
ənmiş olsa da, pedaqoji mərifəti olmayınca heç vaxt yaxşı
praktik -t
ərbiyəçi olmayacaq.
T
əcrübə göstərir ki, pedaqoji ünsiyyət pozulduqda peda-
qoji f
əaliyyətin əsas məqsədinin həyata keçməsinə maneələr
yaranır. Müəllimlə şagird arasında münaqişə baş verir.
Pedaqoji m
ərifətin aşağıdakı komponentləri var:
1. Mü
əllimin öz şagirdlərinə qarşı ağıllı məhəbbəti.
2. H
ər bir şagirdin şəxsi ləyaqətinə hörmət göstərməsi.
3. Sad
əlik, təbiilik, səmimilik və xeyirxahlıq.
4.
İşgüzarlıqla pedaqoji mərifətin vəhdəti.
Bu komponentl
ərin hər birinə doğru -dürüst əməl olun-
ması şagirdlərin fərdi xüsusiyyətlərini dərindən öyrənməyə,
onların bilik və bacarıqlarını üzə çıxarmağa, davranış və ünsiy-
y
ətlərinə obyektiv nəzarət etməyə, kollektivdə səmimiyyətin
olmasına şərait yaradır.
46
Şagird hər gün məktəbə gələrkən müəllimin onun
f
əaliyyətini qiymətləndirməsini gözləyir. Burada söhbət yalnız
d
ərs soruşub, jurnala qiymət yazmaqdan getmir: daha geniş və
h
ərtərəfli qiymətləndirmə nəzərdə tutulur. Bu, sözlə, baxışla da
ola bil
ər. Ola bilər ki, həmin gün müəllim hansısa şagirddən
d
ərs soruşmasın, amma onun ümumi fəaliyyətini, davamiy-
y
ətini, səliqəsini xoş sözlərlə qeyd etsin. Bu da qiymətlən-
dirm
ədir və şagirdə qol -qanad verir, onu ruhlandırır. Eləcə də
hazırlığı zəif olan, dərsə gecikən, səliqəsizliyə yol verən şagirdi
t
əhqir etmək, danlayıb yoldaşları qarşısında alçaltmaq yol-
verilm
əzdir. Belə münasibət hər şeydən əvvəl müəllimi
kiçildir. Ən yaxşı və rahat yol hörmət və tələbkarlıq prinsipləri
əsasında davranaraq həqiqəti üzə çıxarmaq və həmin şagirdə
köm
ək etməkdir. Belə yanaşma bütün sinif kollektivinin
əhvalına xoş təsir göstərir, şagirdlərdə müəllimin onların dostu
v
ə xeyirxahı olduğuna inam yaradır.
Pedaqoji m
ərifəti olmayan müəllimlər sinifdə şagirdlərə
valideynl
ərinin imkanı və vəzifəsi baxımından yanaşırlar.
İmkanlı valideynin övladına xüsusi diqqət göstərir, yüksək
qiym
ət yazırlar. Bu yanaşma tərzi qəti şəkildə yolverilməzdir
v
ə müəllimin özünü hörmətsiz edir. Unutmaq olmaz ki,
sinifd
əki hər uşaq kimliyindən asılı olmayaraq bir dünyadır və
h
əyat bu gün müəllimin rəhbərlik etdiyi 45 dəqiqədən ibarət
deyil. Şagirdlər gələcəyə bilik və bacarıqla bərabər, müəllimlə
bağlı xoş təəssürat aparmalıdırlar.
Ad
ətən şagirdlər tələbkar və onların mənliyinə toxun-
mayan, onları sevən müəllimlərini sevirlər. Belə müəllimlərin
şagirdlərin bilik səviyyəsini və davranış tərzini düzgün qiymət-
l
əndirməsi onların gələcək fəaliyyətinə düzügün istiqamət
verir.
T
əcrübə göstərir ki, müəllimin pedaqoji mərifəti onun
pedaqoji f
əaliyyətində həlledici rol oynayır.
Pedaqoji ünsiyy
ətin pozulması və pedaqoji mərifətin
gözl
ənilməməsi nəticəsində müəllimlə şagirdlər arasında mü-
Dostları ilə paylaş: |