418
9 Dekabr – Yazıçı, tənqidçi Cəlal Məmmədovun 100 illiyi, (1918-1983)
Məmmədov Cəlal Cabbar oğlu 1918-ci il dekabrın 9-da Qərbi Azərbaycanın
İrəvan şəhərində qulluqçu ailəsində doğulmuşdur. Orta məktəbi bitirib Azərbaycan
Dövlət Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olmuşdur. Hekayə və məqalələr
yazmış, Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrini ruscaya çevirmişdir. Azərbaycan
qadınlarının İkinci Dünya müharibəsindəki qəhrəmanlığına həsr etdiyi “Tərlan”
pyesi 1943-1944-cü illərdə M.Qorki adına Gənc Tamaşaçılar Teatrında səhnəyə
qoyulmuşdur. Bu illərdə dövri mətbuat və almanaxlarda onun tənqidi məqalələri,
hekayələri müntəzəm dərc olunmuşdur. İkinci Dünya müharibəsi illərində bədii
tərcümə ilə ciddi məşğul olmuşdur. M.S. Ordubadi, Mehdi Hüseyn,
Ə.Məmmədxanlı, S. Rəhimov kimi sənətkarların əsərlərini rus dilinə çevirmişdir.
Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı bədii ədəbiyyat şöbəsinin redaktoru (1950-1960),
Dövlət Radio və Televiziya Verlişləri Komitəsində sədr müavini (1961-1965),
“Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru olmuşdur(1966-1975). Xalq artisti Ələsgər
Ələkbərov, Adil İsgəndərov, Mərziyə Davudova və Xalq artisti Rza Təhmasib,
həmçinin Cəfər Cabbarlı və milli teatr barədə monoqrafiyaları vardır. “Şərəf nişanı”
ordeni, üç dəfə Azərbaycan Ali Sovetinin Fəxri fərmanı və medallarla təltif
olunmuşdur. Cəlal Məmmədov 1983-cü il fevralın 4-də Bakıda vəfat etmişdir.
Kitabları: “Mərziyə Davudova” (1949), “Həsən bəy Zərdabi” (1950), “Ələsgər
Ələkbərov” (1960), “Nuranə” (1961) , “Rza Təhmasib” (1966) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
419
21 Dekabr – Şair Ələkbər Cəfərovun (Ələkbər Ziyatay) 105 illiyi, (1913-1982)
Ələkbər Cəfərov (Ələkbər Ziyatay) 1913-cü il dekabrın 21-də Gəncədə qulluqçu
ailəsində doğulmuşdur. Yeddi illik şəhər məktəbini bitirib orada inşaat texnikumuna
daxil olmuşdur (1930). Tələbəlik dövründə bədii ədəbiyyata onda güclü meyil
oyanır. 1933-cü ildə texnikumu bitirir. Həmin ili APİ-nin ədəbiyyat fakültəsinə daxil
olur. İnstitutu qurtaran il "Ədəbiyyat qəzeti" redaksiyasında poeziya şöbəsinin
müdiri təyin olunur (1937-1940). Qiyabi pedaqoji institutda baş müəllim (1940-
1941), Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının Gəncə şöbəsində məsul katib (1941-
1950), eyni zamanda Həsən bəy Zərdabi adına Kirovabad Pedaqoji İnstitutunda baş
müəllim, ikiillik və qiyabi pedaqoji institutlarda, respublika partiya məktəbində
müəllim işləmişdir. 1940-1950-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı Gəncə
filialında məsul katib vəzifəsində çalışmışdır. Gəncə şəhər zəhmətkeş deputatları
Sovetinin deputatı seçilmişdir (1948). Sonra Bakıda Azərbaycan Dövlət
Nəşriyyatında
redaktor (1950-1959), "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti
redaksiyasında poeziya şöbəsinin müdiri (1959-1968) işləmişdir. 1968-ci ilin
yanvarından ədəbi fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. 1973-cü ilin dekabrında fərdi
təqaüdə çıxmışdır. Tatarıstan MSSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı və medallarla təltif
olunmuşdur.1982-ci il iyulun 2-də Bakıda vəfat etmişdir. Gəncə küçələrindən biri
onun adını daşıyır. O, 1935-ci ildən ədəbi fəaliyyətə başlamışdır. Onun ilk şeirləri
olan “İkibaşlı qartal”, “Berlində yanğın”, “İki cahan” respublika qəzet və
jurnallarında dərc olunmuşdur.
Kitabları: “Məhəbbət sınağı” (1946), “Həyat mahnıları” (1954), “Şeirlər” (1961),
“Bakı gecələri” (1964), “Şeirə dönən duyğular” (1983) və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.
420
23 Dekabr – Yazıçı Yasif Nəsirlinin 80 illiyi, (1938-2012)
1980-ildən SSRİ Yazıçılar İttifaqının üzvü, Jurnalistlər
Birliyinin üzvü (1964), filologiya elmləri namizədi (1968),
filologiya elmləri doktoru (1991), Azərbaycan Milli
Yaradıcılıq Akademiyasının akademiki (1996), Azərbaycan
Respublikası Milli Məclisinin deputatı (1995), Beynəlxalq
mükafatı laureatı (1999), “Qızıl qələm” mükafatı laureatı
(1999), “Əbədi prezident” qızıl döş nişanı (2008), Əməkdar
İncəsənət xadimi (2008).
Nasir, tənqidçi, publisist, tərcüməçi, tanınmış ictimai
xadim, filologiya еlmləri doktoru Nəsirli Yasif Mirzə oğlu 1938-ci il dekabrın
23-də Azərbaycanda Cəbrayıl rayonunun Kavdar kəndində anadan olmuşdur.
Həmin rayonun Soltanlı kənd orta məktəbini bitirdikdən sonra Bakı Mədəni-Maarif
texnikumunu (1958) və Azərbaycan Dövlət Universitetini (1963) fərqlənmə
diplomu ilə bitirmişdir. "Ulduz" ədəbi-bədii və ictimai-siyasi jurnalının məsul katibi
və baş redaktoru (1967-1968) olmuşdur. Azərbaycan KP Mərkəzi Komitəsində
təlimatçı (1969-1974), Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində şöbə müdiri,
İdarə rəisi və orada Kollegiya üzvü (1974-1988) olmuşdur. Qarabağ müharibə
veteranıdır. Respublika "Veteran" Xeyriyyə fondunun prezidenti, bir çox xarici ölkə
universitetlərinin fəxri doktorudur. Azərbaycan yazıçılarının hərbi vətənpərvərlik
komissiyası sədrinin müavinidir. Hazırda "Azərbaycan Dünyası" Beynəlxalq
Əlaqələr Mərkəzinin prezidentidir. Ritsumeikan Universitetinin fəxri doktoru
(Yaponiya, 2008) seçilmişdir. Ədəbi yaradıcılığa tələbəlik illərində başlamışdır.
Xidmətlərinə görə medallar və Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri
fərmanlari ilə təltif edilmişdir. P.S. Yаzıçının "Liftdə hadisə", "Təyyarə geri dönür",
"Qan qardaşları", "Dirilən adam" pyeslərinin tamaşaları dəfələrlə Azərbaycan
Dövlət televiziyası ilə nümayiş etdirilib. “Cəlil Məmmədquluzаdənin ilk əsərlərində
sənətkаrlıq” və “Аzərbаycаn şеirinin inkişаfı” mövzulаrındа yаzdığınız nаmizədlik
və dоktоrluq dissеrtаsiyаlаrı, çаp еtdirdiyi mоnоqrаfiyаlаr ədəbi ictimаiyyət
tərəfindən mаrаqlа qаrşılаnmışdır. Sоnrаlаr yazıçının “İnsаnlаr, görüşlər”, “Аdsız
təpə”, “İntizаr”, “Çinаr vüqаrı”, “Qаyıdаcаğаm” (rus dilində), “Görə bilmədin”,
“Аzərbаycаn şеiri” və bаşqа pоvеst, hеkаyə, pyеs və еlmi kitаblаrınız işıq üzü
görmüşdür.
Kitabları: “Araz daşan yerdə”, “Qırmızı qərənfil”, “Adsız təpə”, “Bolluq
yaradanlar”, “Ömür” və s.
Ədəbiyyat: Əhmədov T. Azərbaycan yazıçıları (XX-XXI yüzillikdə) : Ensiklopedik məlumat
kitabı. – Bakı : Nurlar Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2011.