Fənn haqqinda məlumat. Metalların təsnifatı

Sərbəstlik dərəcəsi (variantlıq)-sistemdə fazaların sayının dəyişməsinə təsir etməyən, də-yişməsi mümkün olan xarici və daxili amillərin ( temperatur, təzyiq və konsentrasiya) sayına de-yilir. Sərbəstlik dərəcəsi S=K-F+M düsturu ilə təyin olunur. Burada S-sistemin sərbəstlik dərə-cəsi, K-komponentlərin sayı, F-fazaların sayı,



22. Hal diaqramının qurulması.





23. Birinçi növ hal diaqramı.
Hər iki komponent maye halında bir-birlərində qeyri-məhdd həll olurlar, bərk halda həll olmurlar və birləşmə əmələ gətirmirlər. Belə ərintinin hal diaqramı şəkil 2-də verilmişdir.
Şəkil 2.Komponentləri mexaniki qatışıq əmələ gətirən ərintilərin hal diaqramı (a) və bu ərintilərin soyuma əyriləri

24. Parçalar qaydası.
Kristallaşma prosesində ərintidə fazaların konsentrasiyası və miqdarı dəyişir.Parçalar qayda-sından istifadə edərək diaqramın iki fazalı sahəsinin hər hansı bir nöqtəsində fazaların konsentra-siyasını və miqdarını müəyyən etmək olar. Şəkil 1.

Şəkil 1-də verilmiş M ərintisini , t₁ temperaturunda halinil xarakterizə edən e nöqtəsindəki fa-zaların –maye ərintinin , a- komponentinin kristallarının tərkibini və miqdarını təyin edək.
M ərintisi n nöqtəsindən yuxarıda maye halda bir fazadan ibarətdir. Maye ərintidə komponent-lərin konsentrsiyasını n nöqtəsinin absisi oxu üzərindəki proeksiyasını - k nöqtəsi təyin edir. Görün-düyü kimi maye metalda 20% B, 80% A vardır. Soyuma zamanı n – nöqtəsində maye ərintidən A komponentinin kristalları ayrılmağa başlayır. Bu zaman maye ərintidə B –nin konsentrasiyası nC xətti xətti üzrə, yəni likvidus xətti üzrə artmağa başlayır. Ayrılan A –nın kristalları sabit tərkibli 100% A komponenti olub, konsentrasiyası A oxu üzərindədir. E nöqtəsində olan t₁ temperaturlu maye ərintinin və A komponentinin konsentrasiyaları müvafiq olaraq a və d nöqtələrinin absis oxu üzərindəki proeksiyaları (A, d¹⁾ ilə təyin olunurlar. Temperatur aşağı düşdükcə, maye metalın tərkibində B komponentinin miqdarı likvidus xəttə üzrə artır. Maye ərinti evtektika xəttinin ( DCE ) temperaturuna çatdıqda onun tərkibi evtektika konsentrasiyasını alır.
Fazalarda olan kompöonentlərin konsentrasiyasını və mkiqdarını tapmaq üçün ərintinin halını xarakterizə edən verilmiş nöqtədən likvidus və solidus xətləri kəsilənədək üfüqi xətt çəkilir. Üfüqi xətlə likvidus və solidus xətlərinin kəsişmə nəqtələrinin absis oxu üzərindəki proeksiyaları fazaların tərkibini göstərir.