4. QAN ZULALLARI
4.1. ALBUMIN
Albumin plazmamn əsas zülalıdır. İnsan qanımn plazmasın-
da album inlərin qatılığı orta hesabla 4,5 q/dl olur və plazraada-
ia zülallann ümumi m iqdannın 60%-ni təşkil edir. Bioloji ma-
yelərdə olan albuminlerin 40%-ə qədəri qan plazmasmda,
60%-ə qədəri isə hüceyrəarası mayenin və limfanın tərkibində
toplanır. Qaraciyərdə gündə 12 qrama qədər albumin sintez
edilir. Qan plazmasmda albumin/qlobulin nisbəti 1-2,5 arasm-
da dəyişe bilər. Plazma albumininin yanmsirkulyasiya müddə-
ti 17-26 gündür. Albuminlər m üxtəlif metal ionlanm, ferment-
ləri, horm onlan və dərman preparatlanm özlərinə birləşdirir.
Normal göstəricUəri:
Yenidogulanlarda: 3,6-5,4qr/dl
U ş a q la rd a : 4,0-5,0 qr/dl
Böyüidərdə: 3,5-5 qr/dl
Artmasına səbəb olan hallar:
Su itkisi ilə m üşayiət edilən proseslər: ishal, şiddətli tərlə-
mə və qusma, irisahəli yamqlar (bu proseslər zamanı qanın
ümumi həcm i azalsa da, nisbi hiperbilirubinemiya törənir).
Azalm asına səbəb olan hallar:
Böyrək xəstəlikləri
Züial itkisi ilə m üşayiət edilən enteropatiyalar
Ham iləlik
Hipertiroidizm
Xronik infeksiyalar
M alabsorbsiya
Hiperqammaqlobulinemiya
Anadangəlm ə hipoalbuminemiya
Qaraciyər toksinləri (karbon-4-xlorid kimi m addələrin tə'si-
ri nəticəsində albuminlərin sintezi azahr)
H əzm prosesinin zəifləm əsi, achq, zülal və aminturşu aclığı
Qaraciyər xəstəlikləri
BədxassəU şişler
Hipotiroidizm
Alkoholizm
Sepsisler
M iokard infarktı, anadangəlmo ürək qüsurlan
Cərrahi m üdaxilədən və travmadan sonra dördüncü ve
onuncu günlər arasmda ən aşağı səviyyədə olur
Yanıqlar
Assit
Hemorroy
Nefrotik sindrom
Revm atik artrit
Protein səviyyəsini azaldan qastroenteropatiyalar (xronik
xorah kolit)
Xronik infeksiyalar
Eklampsiya
4.2. QLOBULİNLƏR
Qan plazmasıran qlobulyar zülalları - q l o b u l i n l e r b i r
neçə fraksiyadan ibarətdir. Bunlara ot,-, Oj-, P r
Рг'Я^оЬиИп-
lər,
qlobulinlər və fibrinogen aiddir. a,-qlobuIinlər plazma
zülallannın 2,4-4,4%-ni, ct
2
-q lo b u lin lə r-
6
, l -
1
0
,l% -m , p-qlobu~
linlər (p| və P
2
) ” 8,5-14,5%-ni təşkil edir. Qamma qlobulinlərin
müxtəHf növləri (IgG, IgM, IgA, IgD, IgE) haqqında yuxanda
mə'Iumat verilmişdir.
Qlobulinlərin ümumi miqdarının artmasına səb əb olan
hallar:
Kəskin ve xronik iltihablar (alfa-, betta-, qamma- qlobulinlər)
Sarkoidoz (alfa- və qamma-qlobulinlər)
Karsinomalann metastatik formalan (alfa-, betta- və qamma)
Mieloma
Dehidratasiya
Qızdırmalı xəsteliklər
4.3. ttı- QLOBULİNLƏR
Qlobxılinlərm bu fraksiyasına daxil olan zülallann miqdan
aktiv iltihabi proses olan toxumaİarda artır. Ham iləliyin son 2
həftəsində qanda aı-qlobulinlərin qatılığmın orta dərəcədə art-
ması müşahidə edilir.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda: 0,1-0,3 qr/dl
U şa q la rd a : 0,2-0,4 qr/dl
Böyüklərdə; 0,2-0,3 qr/dl
Artmasma səbəb olan hallar;
Kəskin və xronik qlomerulonefritler
Pielonefritler
Q araciyər xəstəlikləri
Revmatik artritlər
Xronik infeksiyalar (daimi, lakin z ə if artım olur)
K əskin infeksiyalar (başlanğıc m erhəİələrində orta derəcə-
də artım olur)
Sistem qırmızı qurdeşənəyi (orta dərəcəde)
Sümük sınıqları
Autoimmun xəstəliklər
Cərrahi əm eliyyatdan sonrakı dövr
A zalm asm a səb əb olan hallar:
Nefrotik sindromlar
Qaraciyər nekrozu
4.4. ccj- QLOBULİNLƏR
Qan senımunda otj-qlobuliniərin qatıhğı ham iləliyin ikinci
ve üçüncü heftələrində artır; doğuşdan soxırakı dövrdə yüksek
səviyyədə olur və 6 aydan sonra normal seviyyəyə enir.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda; 0,3-0,5 qr/dl
U şa q la rd a :
0
,5-0,8 qr/dl
Böyüklərdə: 0,4-1,0 qr/di
Artmasma səbəb olan hallar:
Virus m ənşəli hepatitlər (az ya da orta derəcədə artıfj
Nefrotik sindrom (betta-qlobulinlə birlikdə)
Kəskin və xronik nefritlər
Pielonefritlər (orta dərəcədə artır)
Kəskin infeksiyalar (başlanğıcında)
Sarkoidoz
Revmatik artritlər
Sistemli qırmızı qurdeşəneyi
Poliartritlər
Kuşing sindromu
Sirroz (orta dərəcədə artır)
Qaraciyər nekrozu (az dərəcədə artır)
Bədxassəli şişlər
4.5. BETA-QLOBULİNLƏR
Serumda p-qlobulinlərin qatıhğı hamiləliyin ikinci və üçün-
cü həftəsində artır; yenidoğulmuşlarda bu fraksiya az dərəcədə
artmış olur.
Normal göstəricilər:
Yenidoğulanlarda: 0,2-1,2 qr/dl
KÖrpələrdə: 0,5-0
, 8
qr/dJ
Böyiiklərdə: 0,5-1,1 qr/dl
A rtm a sın a səb əb olan hallar:
Virus m ənşəli hepatitlər
Mieloma
Nefrotik sindrom
Poliartritlər
Sirroz
Birincili ksantomatoz
Alimentar hiperxolesterolemiya (kəskin dərəcəde artır)
A zalm asına səb ə b olan hallar:
Qaraciyər nekrozu
4.6. QAMMA-QLOBULİNLƏR
Qammaqlobulinlərin elektroforez zamanı aşkara çıxan frak-
siyalanm n zolaqlan enli və yayğın olduğundan hərəkət sür'ət-
ləri də fərqli olur.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda: 0,2-1,0 qr/dl
Uşaqlarda:
0,3-12 qr/dl
Böyüklərdə: 0,7-1,2 qr/dl
4.7. C-REAKTİV ZÜLAL
C-reaktiv zülal pnevmakokk antigenlərinin orqanizmə tə'siri
nəticəsində əm ələ gələn və plazma zülallannm Oj-qlobulinİər
fraksiyasına daxil olan irimolekullu birləşmedir; qeyri-spesifık
kəskin
fa z a ZLİlallannın
bir növü hesab edilir. Yə'ni qanda bu
zülalın qatıliğınm artması hər hansı bir konkret xəstəlik növü
üçün xarakterik deyil; lakin bütün kəskin iltihabi proseslər za-
manı qanda C-reaktiv zülalın qatıhğı prosesin aktivlik dərəcəsi
haqqında mühakimə jmrütməyə əsas verir. Bu birləşm ə anti
gen, immun kompleks, bakteriya və travma kimi amillərin
tə'siri nəticəsində qaraciyər hüceyrələrində meydana gəlir.
A dətən toxuma zədələnm ələri, iltihab və nekroz İcimi patoloji
proseslər zamam C-reaktiv zülalın qatılığı sür'ətlə artır. Lakin
bə'zi dərnıan preparatlan (steroidlər, salisilatlar və s.) bu züla-
lın m iqdannı azalda bilir.
4.8. QLİKOHEMOQLOBİN
Hemoqlobinin zülal hissəsi (qİobin) digər zülallar kimi,
uzun m üddət qlükoza (və ya digər monosaxarid) olan məhlul-
da saxlanıldıqda kimyəvi, qeyri-enzimatik reaksiya nəticəsində
monosaxarid qalıqları ilə birləşir. Hemoqlobin-qlükozilat (Qlü-
Hb) adlanan bu birləşm ə qanın tərkibində əm ələ gələ bilir və
normal halda onun eritrositdəki miqdarı eritrositin yaşama
müddəti uzandıqca, artır. Qanda Qlü-Hb-nin m iqdan qlükoza-
ШП qatıltğı ilə düz-fmütənasibdir. Buna görə Qlü-Hb-nin miq-
Dostları ilə paylaş: |