A. M. Allahverdiyev m.İ. Bağirova

4. QAN ZULALLARI
4.1. ALBUMIN
Albumin plazmamn əsas  zülalıdır.  İnsan qanımn plazmasın- 
da album inlərin qatılığı orta hesabla 4,5  q/dl  olur və plazraada- 
ia  zülallann  ümumi  m iqdannın  60%-ni  təşkil  edir.  Bioloji  ma- 
yelərdə  olan  albuminlerin  40%-ə  qədəri  qan  plazmasmda, 
60%-ə qədəri  isə hüceyrəarası mayenin və limfanın tərkibində 
toplanır.  Qaraciyərdə  gündə  12  qrama  qədər  albumin  sintez 
edilir.  Qan  plazmasmda  albumin/qlobulin  nisbəti  1-2,5  arasm- 
da dəyişe bilər.  Plazma albumininin yanmsirkulyasiya müddə- 
ti  17-26  gündür.  Albuminlər m üxtəlif metal  ionlanm,  ferment- 
ləri, horm onlan və dərman preparatlanm özlərinə birləşdirir. 
Normal göstəricUəri:
Yenidogulanlarda:  3,6-5,4qr/dl 
U ş a q la rd a :  4,0-5,0 qr/dl 
Böyüidərdə:  3,5-5 qr/dl 
Artmasına səbəb olan hallar:
Su  itkisi  ilə  m üşayiət  edilən  proseslər:  ishal,  şiddətli  tərlə- 
mə  və  qusma,  irisahəli  yamqlar  (bu  proseslər  zamanı  qanın 
ümumi həcm i azalsa da, nisbi hiperbilirubinemiya törənir). 
Azalm asına səbəb olan hallar:
Böyrək xəstəlikləri
Züial  itkisi  ilə m üşayiət edilən enteropatiyalar
Ham iləlik
Hipertiroidizm
Xronik infeksiyalar
M alabsorbsiya
Hiperqammaqlobulinemiya
Anadangəlm ə hipoalbuminemiya
Qaraciyər toksinləri  (karbon-4-xlorid kimi m addələrin tə'si- 
ri nəticəsində  albuminlərin sintezi azahr)
H əzm  prosesinin zəifləm əsi,  achq, zülal və aminturşu aclığı 
Qaraciyər xəstəlikləri 
BədxassəU şişler 
Hipotiroidizm

---

Alkoholizm
Sepsisler
M iokard  infarktı, anadangəlmo ürək qüsurlan 
Cərrahi  m üdaxilədən  və  travmadan  sonra  dördüncü  ve 
onuncu günlər arasmda ən aşağı səviyyədə olur 
Yanıqlar 
Assit 
Hemorroy 
Nefrotik sindrom 
Revm atik artrit
Protein  səviyyəsini  azaldan  qastroenteropatiyalar  (xronik 
xorah kolit)
Xronik infeksiyalar 
Eklampsiya
4.2. QLOBULİNLƏR
Qan plazmasıran qlobulyar zülalları -  q l o b u l i n l e r b i r  
neçə fraksiyadan ibarətdir.  Bunlara ot,-,  Oj-,  P r  
Рг'Я^оЬиИп- 
lər, 
qlobulinlər  və  fibrinogen  aiddir.  a,-qlobuIinlər  plazma 
zülallannın 2,4-4,4%-ni, ct
2
-q lo b u lin lə r-
6
, l -
1
0
,l% -m , p-qlobu~ 
linlər (p|  və P
2
) ”  8,5-14,5%-ni təşkil edir. Qamma qlobulinlərin 
müxtəHf növləri  (IgG,  IgM,  IgA,  IgD,  IgE)  haqqında yuxanda 
mə'Iumat verilmişdir.
Qlobulinlərin  ümumi  miqdarının  artmasına  səb əb   olan 
hallar:
Kəskin ve xronik iltihablar (alfa-, betta-, qamma- qlobulinlər) 
Sarkoidoz (alfa- və qamma-qlobulinlər)
Karsinomalann metastatik formalan (alfa-, betta- və qamma)
Mieloma
Dehidratasiya
Qızdırmalı xəsteliklər

---

4.3. ttı- QLOBULİNLƏR
Qlobxılinlərm  bu  fraksiyasına  daxil  olan  zülallann  miqdan 
aktiv  iltihabi  proses  olan  toxumaİarda  artır.  Ham iləliyin  son  2
həftəsində qanda aı-qlobulinlərin qatılığmın orta dərəcədə art- 
ması müşahidə edilir.
Normal  göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda:  0,1-0,3  qr/dl
U şa q la rd a :  0,2-0,4 qr/dl
Böyüklərdə;  0,2-0,3  qr/dl 
Artmasma səbəb olan  hallar;
Kəskin və xronik qlomerulonefritler 
Pielonefritler 
Q araciyər xəstəlikləri 
Revmatik artritlər
Xronik infeksiyalar (daimi, lakin z ə if artım olur)
K əskin  infeksiyalar  (başlanğıc  m erhəİələrində  orta  derəcə- 
də artım olur)
Sistem qırmızı qurdeşənəyi (orta dərəcəde)
Sümük sınıqları 
Autoimmun xəstəliklər 
Cərrahi əm eliyyatdan sonrakı dövr 
A zalm asm a səb əb  olan hallar:
Nefrotik sindromlar 
Qaraciyər nekrozu
4.4. ccj- QLOBULİNLƏR
Qan  senımunda  otj-qlobuliniərin  qatıhğı  ham iləliyin  ikinci 
ve  üçüncü  heftələrində  artır;  doğuşdan  soxırakı  dövrdə  yüksek 
səviyyədə olur və 6 aydan sonra normal seviyyəyə enir.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda;  0,3-0,5 qr/dl 
U şa q la rd a : 
0
,5-0,8 qr/dl 
Böyüklərdə:  0,4-1,0 qr/di 
Artmasma səbəb olan hallar:
Virus m ənşəli hepatitlər (az ya da orta derəcədə artıfj

---

Nefrotik sindrom (betta-qlobulinlə birlikdə)
Kəskin və xronik nefritlər 
Pielonefritlər (orta dərəcədə artır)
Kəskin infeksiyalar (başlanğıcında)
Sarkoidoz
Revmatik artritlər
Sistemli qırmızı qurdeşəneyi
Poliartritlər
Kuşing sindromu
Sirroz (orta dərəcədə artır)
Qaraciyər nekrozu (az dərəcədə artır)
Bədxassəli şişlər
4.5. BETA-QLOBULİNLƏR
Serumda p-qlobulinlərin qatıhğı hamiləliyin ikinci və  üçün- 
cü həftəsində artır; yenidoğulmuşlarda bu  fraksiya az dərəcədə
artmış olur.
Normal göstəricilər:
Yenidoğulanlarda:  0,2-1,2 qr/dl 
KÖrpələrdə:  0,5-0
, 8
 qr/dJ 
Böyiiklərdə:  0,5-1,1  qr/dl 
A rtm a sın a  səb əb  olan  hallar:
Virus m ənşəli hepatitlər
Mieloma
Nefrotik sindrom
Poliartritlər
Sirroz
Birincili ksantomatoz
Alimentar hiperxolesterolemiya (kəskin dərəcəde artır) 
A zalm asına səb ə b  olan  hallar:
Qaraciyər nekrozu

---

4.6. QAMMA-QLOBULİNLƏR
Qammaqlobulinlərin  elektroforez  zamanı  aşkara çıxan  frak- 
siyalanm n  zolaqlan  enli  və  yayğın  olduğundan  hərəkət  sür'ət- 
ləri də fərqli  olur.
Normal göstəriciləri:
Yenidoğulanlarda:  0,2-1,0 qr/dl
Uşaqlarda: 
0,3-12 qr/dl
Böyüklərdə:  0,7-1,2 qr/dl
4.7. C-REAKTİV ZÜLAL
C-reaktiv zülal pnevmakokk antigenlərinin orqanizmə tə'siri
nəticəsində  əm ələ  gələn və plazma  zülallannm   Oj-qlobulinİər 
fraksiyasına  daxil  olan  irimolekullu  birləşmedir;  qeyri-spesifık 
kəskin 
fa z a   ZLİlallannın 
bir  növü  hesab  edilir.  Yə'ni  qanda  bu 
zülalın  qatıliğınm  artması  hər  hansı  bir  konkret  xəstəlik  növü 
üçün  xarakterik  deyil;  lakin bütün  kəskin  iltihabi  proseslər  za- 
manı  qanda C-reaktiv zülalın qatıhğı prosesin  aktivlik dərəcəsi 
haqqında  mühakimə  jmrütməyə  əsas  verir.  Bu  birləşm ə  anti­
gen,  immun  kompleks,  bakteriya  və  travma  kimi  amillərin 
tə'siri  nəticəsində  qaraciyər  hüceyrələrində  meydana  gəlir. 
A dətən  toxuma  zədələnm ələri,  iltihab  və  nekroz  İcimi  patoloji 
proseslər  zamam  C-reaktiv  zülalın  qatılığı  sür'ətlə  artır.  Lakin 
bə'zi  dərnıan preparatlan  (steroidlər,  salisilatlar və  s.)  bu  züla- 
lın m iqdannı azalda bilir.
4.8. QLİKOHEMOQLOBİN
Hemoqlobinin  zülal  hissəsi  (qİobin)  digər  zülallar  kimi, 
uzun  m üddət  qlükoza  (və  ya  digər monosaxarid)  olan  məhlul- 
da saxlanıldıqda kimyəvi,  qeyri-enzimatik reaksiya nəticəsində 
monosaxarid qalıqları  ilə birləşir.  Hemoqlobin-qlükozilat (Qlü- 
Hb)  adlanan  bu  birləşm ə  qanın  tərkibində  əm ələ  gələ  bilir  və 
normal  halda  onun  eritrositdəki  miqdarı  eritrositin  yaşama 
müddəti  uzandıqca,  artır.  Qanda  Qlü-Hb-nin  m iqdan  qlükoza- 
ШП  qatıltğı  ilə  düz-fmütənasibdir.  Buna  görə  Qlü-Hb-nin  miq-

---