Azəәrbaycan Respublikası Dövləәt Neft Fondu
Konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatları üzrəә qeydləәr
7
2. Fondun ƏӘməәliyyat Mühiti
2016-cı ildəә qlobal iqtisadi mühitin Azəәrbaycan iqtisadiyyatına məәnfi təәsirləәri davam etmişdir. Dünya
iqtisadiyyatında vəә başlıca təәrəәfdaş ölkəәləәrdəә iqtisadi artımın zəәifləәməәsi, neftin dünya qiyməәtinin orta
səәviyyəәsinin ötəәn ilin eyni dövrü iləә müqayisəәdəә aşağı olması Azəәrbaycanın xarici valyuta ehtiyatlarına vəә
məәcmu təәləәbəә öz təәsirini göstəәrmişdir.
İl əәrzindəә Azəәrbaycanın təәdiyəә balansı dünya vəә region iqtisadiyyatında, eləәcəә dəә qlobal enerji bazarlarında
gedəәn prosesləәrin birbaşa vəә dolayı təәsirinəә məәruz qalmışdır. Azəәrbaycan üçün əәlverişsiz enerji konyunktur
şəәraitindəә 2015-ci ildəә olduğu kimi 2016-cı ildəә dəә təәdiyəә balansı kəәsirli olmuşdur. Son 2 ildəә həәyata keçiriləәn
məәqsəәdyönlü makroiqtisadi siyasəәt (o cümləәdəәn manatın məәzəәnnəәsinin korreksiyası) təәdiyəә balansının cari
hesabına müsbəәt təәsir etsəә dəә cari hesab həәləә tam təәnzimləәnməәmişdir.
İqtisadi artımın vəә təәdiyəә balansı göstəәriciləәrinin mövcud dinamikası şəәraitindəә Məәrkəәzi Bank ötəәn ilin
sonunda manatın üzəәn məәzəәnnəә rejiminəә keçdiyini elan etmişdir. Bu rejim milli valyutanın məәzəәnnəәsinin
makroiqtisadi fundamentallar əәsasında qiyməәtləәndirilməәsinəә şəәrait yaratmış vəә strateji valyuta ehtiyatlarının
qorunmasına müsbəәt təәsir etmişdir.
İqtisadi artımın dinamikası daxili təәləәbin dəәyişməәsinin təәsirinəә məәruz qalmışdır. Daxili təәləәbin digəәr mühüm
komponenti olan istehlakın səәviyyəәsi isəә faktiki əәməәk haqqının, pul gəәlirləәrinin vəә faiz dəәrəәcəәləәrinin
dinamikası, habeləә, inflyasiya amilləәrinin təәsirinəә məәruz qalmışdır. 2016-cı ildəә dəә büdcəә xəәrcləәri məәcmu
təәləәbəә dəә təәsir etmişdir. Büdcəә xəәrcləәrinin dinamikası dövləәt investisiyalarına birbaşa təәsir göstəәrmişdir.
Dövr əәrzindəә pul siyasəәti qəәrarları inflyasiyanın azaldılmasına vəә bu əәsasda milli valyutaya olan etimadın
gücləәndirilməәsinəә yönəәldilmişdir. Makroiqtisadi vəәziyyəәtdəәn vəә proqnozlardan asılı olaraq pul siyasəәti
aləәtləәrinin parametrləәrinəә zəәruri dəәyişiklikləәr edilmiş, faiz dəәrəәcəәləәri artırılmış vəә monetar baza azaldılmışdır.
Eyni zamanda, pul siyasəәti çəәrçivəәsinin təәkmilləәşdirilməәsi istiqaməәtindəә təәdbirləәr görülmüşdür.
Fondun Rəәhbəәrliyi iqtisadi mühitdəә baş verəәn dəәyişiklikləәri müşahidəә edir vəә Fondun yaxın gəәləәcəәkdəә
strategiyasının dayanıqlığını vəә inkişafını dəәstəәkləәməәk üçün qabaqlayıcı təәdbirləәr görür.
3. ƏӘsas Uçot Siyasəәtləәrinin Qısa Xülasəәsi
Maliyyəә hesabatlarının təәrtibatının əәsasları. Hazırkı konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatları maliyyəә
aləәtləәrinin ilkin olaraq əәdaləәtli dəәyəәrləә tanınması, əәmlak vəә avadanlıqların, investisiya mülkiyyəәtinin, qızıl
külçəәləәrin vəә məәnfəәəәt vəә ya zəәrəәrdəә əәks olunan əәdaləәtli dəәyəәr iləә hesablanmış maliyyəә aləәtləәrinin yenidəәn
qiyməәtləәndirilməәsi istisna olmaqla, MHBS-əә uyğun olaraq ilkin dəәyəәr metoduna əәsasəәn hazırlanmışdır. Qeyd
olunan konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatlarının hazırlanmasında istifadəә ediləәn əәsas uçot siyasəәtləәri
aşağıda göstəәrilir. Həәmin uçot siyasəәtləәri başqa cür göstəәrilməәdiyi hallarda bütün dövrləәrəә müvafiq şəәkildəә
təәtbiq edilmişdir.
Maliyyəә hesabatlarının MHBS-əә uyğun olaraq hazırlanması bəәzi əәhəәmiyyəәtli uçot təәxminləәrinin istifadəәsini
təәləәb edir. Bundan əәlavəә, Fond uçot siyasəәtini təәtbiq edəәrkəәn rəәhbəәrlik öz mülahizəәləәrini irəәli sürməәlidir. Daha
yüksəәk mülahizəә təәləәb edəәn vəә ya mürəәkkəәb olan sahəәləәr, həәmçinin konsolidasiya edilmiş maliyyəә
hesabatlarının hazırlanması üçün ehtimal vəә təәxminləәrin əәhəәmiyyəәtli olduğu sahəәləәr 4-cü Qeyddəә açıqlanır.
Fond konsolidasiya edilmiş maliyyəә vəәziyyəәti haqqında hesabatını cari vəә uzunmüddəәtli aktiv vəә öhdəәlikləәri
ayırmaqla təәqdim edir. Maliyyəә vəәziyyəәti haqqında hesabatın tarixindəәn (cari) sonrakı 12 ay əәrzindəә vəә ya
maliyyəә vəәziyyəәti haqqında hesabatın tarixindəәn sonra 12 aydan çox müddəәt (uzunmüddəәtli) əәrzindəә
əәvəәzləәşdiriləәcəәk vəә ödəәniləәcəәk məәbləәğləәrin təәhlili göstəәrilir.
Azəәrbaycan Respublikası Dövləәt Neft Fondu
Konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatları üzrəә qeydləәr
8
Konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatları. Törəәməә müəәssisəәləәrəә Fondun nəәzarəәt etdiyi
strukturlaşdırılmış müəәssisəәləәr kimi investisiya olunan müəәssisəәləәr daxildir. Beləә ki, Fond (i) investisiya
olunan müəәssisəәləәrin gəәlirləәrinəә əәhəәmiyyəәtli dəәrəәcəәdəә təәsir göstəәrəәn fəәaliyyəәtin əәhəәmiyyəәtli hissəәsini idarəә
etməәyəә imkan verəәn səәlahiyyəәtləәrəә malik olur (ii) investisiya olunan müəәssisəәləәrdəә iştirakından yaranan
dəәyişəәn gəәlirləәr iləә əәlaqəәdar riskləәrəә məәruz qalır vəә ya beləә gəәlirləәri əәldəә etməәk hüququna malik olur vəә (iii)
investorun gəәlirləәrinəә təәsir göstəәrməәk məәqsəәdiləә investisiya olunan müəәssisəәləәrin üzəәrindəә öz
səәlahiyyəәtləәrindəәn istifadəә etməәk imkanına malik olur. Fondun digəәr müəәssisəә üzəәrindəә səәlahiyyəәtləәrini
müəәyyəәn edəәrkəәn əәsaslı hüquqların mövcudluğu vəә təәsiri, o cümləәdəәn potensial səәsverməә hüquqları nəәzəәrəә
alınır. Hüquq o halda əәsaslı olur ki, beləә hüquq sahibi investisiya olunan müəәssisəәnin fəәaliyyəәtinin
əәhəәmiyyəәtli hissəәsi iləә bağlı qəәrar qəәbul etdiyi zaman beləә hüququ praktiki olaraq icra etməәk imkanına malik
olsun. Fond həәtta investisiya olunan müəәssisəәnin səәsverməә hüquqlarının çox hissəәsinəә malik olmadıqda
beləә, investisiya olunan müəәssisəә üzəәrindəә səәlahiyyəәtləәrəә malik ola biləәr. Beləә hallarda Fond investisiya
olunan müəәssisəә üzəәrindəә real səәlahiyyəәtləәrəә malik olub-olmadığını müəәyyəәn etməәk məәqsəәdiləә digəәr
səәsverməә hüquqlu şəәxsləәrin hüquqlarının həәcmi vəә bölüşdürülməә dəәrəәcəәsi iləә əәlaqəәdar öz səәsverməә
hüququnun həәcmini qiyməәtləәndirməәlidir. Törəәməә müəәssisəәləәrin əәməәliyyatları üzrəә nəәzarəәt Fonda keçdiyi
tarixdəәn (alış tarixi) beləә müəәssisəәləәr konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatlarına daxil edilir vəә nəәzarəәtin
itirildiyi tarixdəәn konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatlarından çıxarılır.
Fond təәrəәfindəәn törəәməә müəәssisəәləәrin alınması alış metodu iləә uçota alınır. Alınmış identifikasiya ediləә biləәn
aktivləәr vəә müəәssisəәləәrin birləәşməәsi zamanı qəәbul edilmiş öhdəәlikləәr vəә şəәrti öhdəәlikləәr nəәzarəәt olunmayan
iştirak payının həәcmindəәn asılı olmayaraq alış tarixinəә əәdaləәtli dəәyəәrdəә əәks etdirilir.
Fond mövcud iştirak paylarını əәks etdirəәn vəә pay sahibinəә müəәssisəәnin likvidasiyası halında xalis aktivləәrdəә
proporsional həәcmdəә pay əәldəә etməәk hüququ verəәn nəәzarəәt olunmayan iştirak payını həәr bir əәməәliyyat üzrəә
fəәrdi qaydada a) əәdaləәtli dəәyəәrləә vəә ya b) əәldəә edilmiş müəәssisəәnin xalis aktivləәrindəә nəәzarəәt olunmayan
iştirak payına proporsional şəәkildəә qiyməәtləәndirir. Mövcud iştirak paylarını əәks etdirməәyəәn nəәzarəәt
olunmayan iştirak payı əәdaləәtli dəәyəәrləә qiyməәtləәndirilir.
Qudvil əәldəә edilmiş şirkəәtin xalis aktivləәrini əәldəә edilmiş şirkəәtəә görəә ödəәnilmiş ümumi məәbləәğdəәn, əәldəә
edilmiş şirkəәtdəәki nəәzarəәt olunmayan iştirak payından vəә alış tarixinəә qəәdəәr artıq əәldəә edilmiş şirkəәtəә məәxsus
olan payın əәdaləәtli dəәyəәrindəәn çıxmaqla müəәyyəәn edilir. Məәnfi məәbləәğ (“məәnfi qudvil” vəә ya “güzəәştli alış”)
rəәhbəәrliyin əәldəә edilmiş bütün aktivləәrin, eləәcəә dəә qəәbul edilmiş öhdəәlikləәrin vəә şəәrti öhdəәlikləәrin müəәyyəәn
edildiyinin bir daha qiyməәtləәndirməәsindəәn vəә onların qiyməәtləәndirilməәsinin düzgünlüyünü təәhlil etməәsindəәn
sonra məәnfəәəәt vəә ya zəәrəәrəә aid edilir.
ƏӘldəә edilmiş şirkəәtəә görəә ödəәnişləәr təәqdim edilmiş aktivləәrin, buraxılmış pay aləәtləәrinin vəә qəәbul edilmiş vəә ya
yaranmış öhdəәlikləәrin əәdaləәtli dəәyəәrindəә, o cümləәdəәn şəәrti ödəәnişləәr üzrəә razılaşmalar nəәticəәsindəә yaranmış
aktiv vəә öhdəәlikləәrin əәdaləәtli dəәyəәrindəә qiyməәtləәndirilir. Bu zaman məәsləәhəәt xidməәtləәri, hüquq xidməәtləәri,
qiyməәtləәndirməә vəә analoji peşəәkar xidməәtləәrəә görəә ödəәnişləәr kimi alış xəәrcləәri nəәzəәrəә alınmır. Pay aləәtləәrinin
buraxılması zamanı yaranmış əәməәliyyat xəәrcləәri kapitaldan çıxılır; borc qiyməәtli kağızların buraxılması iləә
bağlı yaranmış əәməәliyyat xəәrcləәri onların balans dəәyəәrindəәn çıxılır vəә alış iləә bağlı bütün digəәr əәməәliyyat
xəәrcləәri xəәrcəә silinir.
Fond daxilindəә həәyata keçiriləәn bütün əәməәliyyatlar, bu əәməәliyyatlar üzrəә qalıqlar vəә realizasiya olunmamış
gəәlirləәr konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatlarına daxil edilmir. Realizasiya olunmamış zəәrəәrləәr dəә dəәyəәrin
bəәrpa edilməәsi halları istisna olmaqla, konsolidasiya edilmiş maliyyəә hesabatlarından çıxarılır. Fond vəә onun
bütün törəәməә müəәssisəәləәri Fondun siyasəәtinəә uyğun vahid uçot siyasəәti təәtbiq edir. Zəәrurəәt yarandıqda,
törəәməә müəәssisəәləәrin hesabatlarında əәks etdiriləәn məәbləәğləәr Fondun uçot siyasəәtinəә uyğunlaşdırılmışdır.
Nəәzarəәt olunmayan iştirak payı Fondun birbaşa vəә ya dolayısı iləә sahib olmadığı paya düşəәn törəәməә
müəәssisəәnin xalis fəәaliyyəәt nəәticəәləәrinin vəә kapitalının bir hissəәsini əәks etdirir. Nəәzarəәt olunmayan iştirak payı
Fondun kapitalının ayrıca komponentini formalaşdırır.
Nəәzarəәt olunmayan iştirak paylarının alışı vəә satışı. Fond nəәzarəәt olunmayan iştirak payının sahibləәri iləә
nəәzarəәtin itirilməәsi iləә nəәticəәləәnməәyəәn əәməәliyyatların uçotu üçün kommersiya müəәssisəәsi modelini təәtbiq edir.
Alışdan əәldəә olunan vəәsait iləә əәldəә edilmiş iştirak payının balans dəәyəәri arasında həәr hansı fəәrq olarsa, bu,
birbaşa olaraq kapitalda kapital əәməәliyyatı kimi qeydəә alınır. Fond nəәzarəәt olunmayan iştirak payının
satışından əәldəә olunan vəәsait iləә onun balans dəәyəәri arasındakı fəәrqi kapitalda dəәyişiklikləәr haqqında
hesabatda kapital əәməәliyyatı kimi tanıyır.
Birgəә müəәssisəәləәr. MHBS 11-əә əәsasəәn birgəә müəәssisəәləәrəә investisiyalar həәr bir investorun müqaviləә üzrəә
hüquq vəә vəәzifəәləәrindəәn asılı olaraq, birgəә əәməәliyyatlar vəә birgəә müəәssisəәləәr kimi təәsnifləәşdirilir. Fond öz
birgəә fəәaliyyəәtinin xarakterini qiyməәtləәndirmiş vəә onu birgəә müəәssisəәləәr kateqoriyasına aid etmişdir. Birgəә
müəәssisəәləәrin fəәaliyyəәti pay iştirakı üzrəә uçot metodu iləә tanınır.