Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haci Seyid Rza Əmirzadə “ Sabir “(1846-1906).
_________Milli Kitabxana_________ 108 ça, məktub, namə, məcmuə) qüsurlarını görüb, onların hər cəhət- dən namünasib və hətta zərərli olmaqlarını kamalınca anlayırdı. Ona görə söz yoxdur ki, onun “Vacibati-şəriyyət“ əsəri, habelə başqa kitabları o zaman məktəblərdə dərslik kimi işlədilən şəriət kitabı “Camei-Abbası” kitabından gərək artıq və üstün olsun. M.Kazımın farsca yazdığı şeirlərindən üçüncü kitabı “Elmi- bəlağət”in sərlövhəsində qələmə xitabən yazdığı şeirlər nümunə göstərilir: Ey, qələm, ey mənə gecə-gündüz dost olan, Başını qaldır, bir an dodaqlarını arala, Hədsiz-hesabsız zəhmətlərdən sonra Kitabın ikinci hissəsi qurtardı. Üçüncü hissədən bir nəğmə başla, Pərdədə olan sirləri bir-bir aç. Mənim barmaqlarımın hökmündən boyun qaçırma, Naməhrəm yanında bəzi sözlər danışma. Bəzən elə olur ki, tüğyan edirsən, Hər gizli sirri açırsan. Sənə hər nə deyirəmsə, boğazında saxla, Ürəyin sirrini ağzından qaçırma. Mənim fikrimin əksinə çıxırsan, Mənim qədəmimin əksinə qədəm qoyursan. Mənsur ağzından çox sirrlər qaçırdığına görə, Onu boğazından dara çəkdilər. Ömrünü eşqə sərf edib əsla dönmədi – Ki, bu söz çoxlarını xar elədi. Ürəyini mənə ver, heç kəsə vermə, Sənanın günahı onun məhəbbətidir, vəssəlam! Eşq və eşqbazlıq sözünü danışma, Yanar oddan salamatlıq gözləmə. Eşq nəhayətsiz işlər görür, “Dinlə neydən çün hekayət eyləyir”[116]... Sonuncu misra Cəlaləddin Ruminin “Məsnəvi”sindən iqtibas olunduğuna görə dırnaqda yazılmışdır. _________Milli Kitabxana_________ 109 Mirzə Kazımın nümunə göstərilən əsərlərindən başqa o, türk dilində ibtidai sinif şagirdlərinə təlim vermək üçün nəsr və nəzm- lə bir kitabça da tərtib etmiş, mündəricatında isə xırda-para heka- yə, nağıl və düzgülər vermişdir. Düzgülərin çoxunu M.Kazım özü yazmışdır. Bu düzgülər uşaqların ağızda söylədiyi “Üşüdüm, ha üşüdüm, dağdan alma daşıdım” vəzni və bəhrində tərtib olunmuş mənən bir-birilə əlaqəsi olmayan sözlərə bənzəyir. M.Kazım bu düzgüləri ona görə yazmışdır ki, uşaqları oxumağa həvəsləndirsin. Çünki uşaqların belə yüngül vəznlə yazılan şeirlərə meyli və hə- vəsi daha çox olur. Keçmişdə Əhməd bəy Cavanşir öz övladını oxuyub-yazmağa həvəsləndirmək üçün bu vəzndə hekayələr tərtib etməklə istəyinə nail olduğunu nəzərə alan Mirzə Kazım da bu üsuldan istifadə etmiş, özünün düzgülərində kiçik oğluna gülməli sözlərlə yanaşı, ədəb-ərkana dair nəsihət söyləyir: Ay afərin, gül oğlum, Gül oğlum, bülbül oğlum, Dərsin oxu rəvanla, Sonra danış, gül, oğlum! Gedirdim harda gördüm, Guya divarda gördüm, Evdə siçan çox idi, Pişik evdə yox idi. Siçan çıxdı divara, Əynində xaki xara. Birdən pişiyi gördü, Döndü, baxdı, qurudu. Siçanlar at çapırdı, Pişik durub baxırdı... Mirzə Kazım təlim-tərbiyə zamanı əlifbada olan nöqsanları və onların yaratdığı çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün təhsil sa- həsində çalışan adam kimi xüsusi əlifbanı tərtib etmiş və bu barə- də məqalə yazaraq C.Ünsizadənin redaktorluğu və naşirliyi ilə 1883-1891-cü illərdə Tiflisdə çıxan aylıq jurnal (1883-1884, №1- _________Milli Kitabxana_________ 110 11), sonra isə həftəlik qəzet (1884-1891) - Tiflisdə nəşr olunan “Kəşkül” qəzetində çap etdirmək üçün F.Köçərliyə versə də, o vaxt nəşr olunmamış qalmışdır. Həmin məqalənin məzmunu F.Köçərlinin 2-ci cild Azərbaycan ədəbiyyatı kitabının 210-cu səhifəsində öz əksini tapmışdır. Mirzə Kazım M.F.Axundov kimi əlifbamızın dəyişdirilməsi məsələsinə daha çox önəm verən yaradıcı ziyalılardan olmuşdur. Təzəməslək adamlardan olduğunu məişətimizin köhnələn, çürüyən, işə yaramayan cəhətlərinin aradan qaldırılmasını məqsədə uyğun sayırdı. O, 1892-ci ildə İrəvanda vəba xəstəliyindən vəfat etmişdir. Haci Seyid Rza Əmirzadə “ Sabir “(1846-1906). Hacı Se- yid Rza Əmirzadə əslən Xoy şəhərindəndir. Məşhur sazişə görə 27 yaşında İrəvan şəhərinə gəlmiş, bir müddət bura sığındıqdan sonra ailə quraraq, İrəvanı özü üçün ikinci vətən seçmişdir. Hacı Seyid Rza çox rəvan təbə malik olsa da, ondan istifadə etməyə layiqli bir yol tapmamış, qəsidə, mədh və həcvləri ifadəli oxumağa daha çox vaxt ayırarmış. Əhali arasında məşhur qəzəl, qəsidə və qitələri ilə zərif, xoşxasiyyət bir şair kimi tanınarmış. Onun İrəvana gəldiyi vaxtlarda Bakıda Həsən bəy Zərdabi tərə- findən “Əkinçi” qəzeti nəşrə başlamışdır. Hacı Seyid Rza İrəvan- dan “Əkinçi”yə müxbirlik etmiş və burada nəsrlə yazılan məktub- ları, nəzmlə yazılmış bir məktubu dərc edilmişdir. Həmin məktub dərc ediləndən sonra Şamaxıda məktəb tikiləndə avam camaat arasında söz-söhbətə, narazılığa səbəb olmuşdur. Daha doğrusu, hadisədən sonra Şamaxı sakini Hacı Seyid Əzim Məliküşşüəra öz oğlu Mircəfəri elmli, təhsilli etmək üçün məktəbə qoymuşdur. Amma camaat mərhum Seyid Əzimin bu işindən incimiş, onun əleyhinə nalayiq hərəkətlərə yol vermiş və Seyid Əzim buna uy- ğun olaraq Mircəfərə xitabən aşağıdakı nəsihəti demişdir: Cəfər, ey qönçeyi-gülüstanım, Ey mənim bülbüli-xoşəlhanım... Hacı Seyid Rzanın “Əkinçi” qəzetinin 1877-ci ildə 20-ci say- da dərc olunan bu məktubu o vaxtlar camaatın əhvalını, əqlini, kamalını göstərən bir sənət nümunəsi kimi diqqəti cəlb edir: Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|