8
Polşa Respublikasının Azərbaycandakı
səfirindən
Bölünmələrdən və I Dünya Müharibəsindən sonra PolĢa dövləti yenidən
formalaĢır və fəal Ģərq siyasətini aparır. Cənubi Qafqazın ölkələri, yəni Gürcüstan,
Azərbaycan, Ermənistan Ģar Rusiyanın hakimiyyətindən azad olduqdan sonra,
VarĢava onların müstəqilliyini tezliklə tanıdı və diplomatik əlaqələr qurdu.
Qafqazın növbəti iĢğalından sonra, bu dəfə bolĢevik Rusiya tərəfindən, çox saylı
siyasətçilər və milli azadlıq hərəkatının tərəfdarları üçün PolĢa sığınacaq yeri
oldu. Bəziləri oradan Qərbi Avropaya, Amerika BirləĢmiĢ ġtatlarına gedir,
digərləri isə Visla sahilində öz vətənini tapır. 2005-ci ildə Azərbaycan Prezidenti
cənab Ġlham Əliyev PolĢaya səfər etdiyi zaman VarĢavanın keçmiĢ meri Lex
Kaçinski ilə birgə PolĢa ordusunda xidmət etmiĢ Azərbaycan zabitlərinin
xatirə lövhəsini açmıĢlar.
M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan müstəqilliyi ilə təsəvvür olunduğu kimi,
Yozef Pilsudski də PolĢanın müstəqilliyi ilə təsəvvur olunur. Ġki siyasətçi bir-birini
tanıyır və əməkdaĢlıq edirdi. Rəsulzadə hətta Pilsudskinin qohumu Vanda ilə
evlənmiĢdir və ona Leyla adı ilə müraciət edirdi. PolĢada yaĢadığı müddət ərzində
(sonra Almaniyaya yola düĢür, 1955-ci ildə Türkiyədə rəhmətə gedir) Rəsulzadə
fəal siyasi mühacirət həyatını sürür. Orada jurnal, kitablar nəĢr etdirir, mühacirət
təĢkiltlarına baĢçılıq edir, müstəqil Azərbaycan ideyasını inkiĢaf etdirirdi. Bu
təsvirlər PolĢa dövlətçiliyinə yaxın idi. Onların arasında belə adlandırılan prometey
ideyası populyarlıq qazandı. Bu ideya Qafqaz xalqlarının siyasi sərbəstliyi uğrunda
mübarizəni dəstəkləyir və bununla SSRĠ-ni zəiflədirdi.
Tarix elmlər namizədi Nəsiman Yaqublu öz kitabında XX əsrin birinci
yarısında PolĢa-Azərbaycan əlaqələrinə toxunur, ADR dövrunə və Rəsulzadəni
əhatə edən azərbaycanlı mühacirlərin fəaliyyətinə əsas yer ayırır. Kitab
Azərbaycan oxucusunu o vaxt baĢ vermiĢ hadisələrlə yaxından tanıĢ edir və bu
günə qədər az məlum olan mövzular haqda biliklərini zənginləĢdirir. Ümid edirəm
ki, gələcəkdə bu kitab polyak dilinə də tərcümə olunacaqdır. Kitab eyni zamanda
PolĢa-Azərbaycan əlaqələrinin keçmiĢdə çox sıx olduğundan da bəhs edir.
N.Yaqublu bu kitabı PolĢa arxivlərində olan mənbələrə əsaslanaraq yazıb.
Bu tədqiqatları PolĢa Respublikasının Bakıdakı Səfirliyinin lahiyəsinə əsasən və
PolĢa Respublikasının Xarici ĠĢlər Nazirliyinin yardımı nəticəsində apara bilib.
Polşa Respublikasının
Azərbaycandakı Fövqəladə
və Səlahiyyətli Səfiri
KĢıĢtof Krayevski
9
Przedmowa Ambasadora
RP w Azerbejdzanie
Tworzace sie na nowo po okresie rozbiorow i I wojnie swiatowej
Panstwo Polskie prowadzito aktywnq polityke wschodnia. Warszawa bardzo
szybko uznala niepodlegtosc krajow Kaukazu Pohıdniowego: Gruzji,
Azerbejdzanu i Armenii, ktцrym udalo siз wyzwolic spod wladzy carskiej Rosji
i nawiazata z nimi stosunki dyplomatyczne. Po ponownym opanowaniu
calego Kaukazu przez Rosje - tym razem bolszewicka. - dla licznych politykow
i dziaiaczy niepodleglosciowych z tych panstw, Polska stata sie miejscem azylu.
Niektorzy wyjezdzali potem dalej, do Europy Zachodniej i USA, inni
znalezli nad Wisla druga ojczyzne. Przy okazji wizyty w Polsce w 2005
r., Prezyderıt Azerbejdzanu Ilham Alijew, wraz z owczesnym prezydentem
Warszawy Lechem Kaczyhskim, odstonili tablicc upamictniaja
azerbejdzariskich oficerow shizacych w micdzywojennym Wojsku Polskim.
Mehmed Emin Rasurzade kojarzony jest z azerbejdzanska niepodlegtoscic
rownie silnie jak Jozef Pitsudski z niepodlegtoscia. Polski. Obaj politycy znali sie i
wspolpracowali ze soba. - Rasuizade ozenil sie nawet z krewna Pilsudskiego,
Wanda, ktora. nazywal Lejla. Podczas kilku spedzonych w Polsce lat (potem
wyjechal do Niemiec, zmarl w 1955 r. w Turcji), Rasulzade prowadzil aktywne
zycıe politycznego emigranta: wydawal czasopismo i publikowat ksiajzki,
przewodzit organizacjom uchodzczym, snul wizje niepodleglego Azerbejdzanu.
Wizje te byty bliskie polskiemu establishmentowi, wsrod ktorego popularnosc
zdobyla tzw. Idea prometejska, zakladaja^ca wspieranie narodцw Kaukazu w
walce o polityczna samodzielnosc i tym samym - oslabianie ZSRR.
Ksiazka doktora Nasimana Yagublu dotyczy stosunkцw polsko-
azerbejdzanskich w pierwszych dekadach XX w., koncentrujac sie na okresie
istnienia Azerbejdzanskiej Republiki Demokratycznej (ADR) oraz dzialalnosci
azerbejdzanskiej emigracji, skupionej wokol osoby Rasuizade. Publikacja
przybliza czytelnikowi azerbejdzariskiemu -miejmy nadziejc, ze w przyszfosci
ukaze sic rowniez thımaczenie najczyk polski - tamte wydarzenia, wzbogacajac
wiedzc na tematy dotychczas bardzo malo znane. Uswiadamia takze, jak bliskie
byty w przeszlosci polsko-azerbejdzanskie kontakty oraz jak wiele epizodow wciaz
czeka na opisanie.
Doktor Yagublu oparl sie na materialach zrodlowych, pochodzacych z
polskich archiwovv, ktore mogf przebadac dzieki projektowi Ambasady RP w
Baku, zrealizowanemu we wspolpracy z Departamentem Promocji Ministerstwa
Spraw Zagranicznych RP.
Dostları ilə paylaş: |