nur. Bu üsuun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, nəzərdə tutulan vi-
russpesfik atitellər polistrol kürəciklərdə adsorbsiya edilir. Viru
sun növündən və tədqiqatın məqsədindən asılı olaraq qrup və ya
tip preparatlar tədbiq olunur tədqiqatın birinci mərhələsində ge
niş diapazonlu immunoreagentlərin, ikinci mərhələsində isə tip-
spesifik preparatların istifadə edilməsi məqsədyönlüdür.
Antitellərlə örtülmüş polistirol kürəciklər və digər bərk
kütləli vasitələr karbonatlı buferdə 4° S temperaturda 3 həftəyə
qədər - virus antigenləri örtülmüşlər isə 1 ilə saxlana bilər.
Adsorbsiya olunmuş nişanlanmamış antitellərin üzərinə toyu
ğun qan serumunda, kalında olan antigen əlavə edilir və 1 saat ər
zində 37° S temperaturda inkubasiya edilir. Yaranmış spesifik anti-
gen-antitel kompleksi üzərinə tipspesifık virus antigeni əlavə edi
lir və 1 saat müddətində 37° S-də yenidən inkubasiya edilir. Yaran
mış kompleksə antigen kimi baxaraq onun üzərinə radioaktiv 125
nişanlanmış növ və daha yaxşı olar ki, tipspesifık antiqamma-qlo-
bulin əlavə edilsin və yenidən 37° S-də 1-2 saat inkubasiya edilir.
Birləşmiş nişanlanmış antiqlobulinin miqdarına əsasən reak
siyanın müsbət və ya mənfi olması müəyyən edilir. Hüceyrə kul-
turasında virusun aşkar edilməsi zamanı birləşmə koeffısentini ra-
dioaktivlikdə müqayisə etməklə müəyyənləşdirilər: immun serum
+ yoluxmuş hüceyrə və immun serum + yoluxmamış hüceyrə.
Koeffisentin 2,1 və bundan çox olması müsbət nəticəni göstərir.
Radioimmunoloii analizin mikrometodu. Reaksiya mikrotit-
ratorda qoyulur. Antigenin fosfat-bufer məhlulunda ikiqat du-
rultmasmı Ca2+ və Mg2+ ionlarının iştirakı şəraitində mütləq
metanolla mikrotitratorun gözcüyündə təsbir edir, belə məhlulla
yuyulur və 125-la nişanlanmış immunoqlobulin üzərinə əlavə
edilir. Antigen və antitel təsbit olunmuş gözciiklər adi su ilə 10
dəfə yuyulur və sonra radioaktivlik implusları hesablanır. Nəza
rət kimi heterogen antigen və immunolmayan qlobulin götürü
lür. Nəzarət və cavab preparatlarının implus nisbəti 1:6-1:7 olur.
78
Bu metod KBR ilə müqayisədə quşların leykozunun diaqnos
tikasında 1000 dəfə həssaslığı ilə səciyyələnir. Bu metoddan
leykozdan əlavə quşların infeksion larinqotraxeitinin, infeksion
bronxitin, nyukasl xəstəliyinin, qripin və adenovirus infeksiya-
sının diaqnostikasında geniş şəkildə istifadə edilir.
Hemaqqlütinasiva reaksiyası /HAR/. Bu reaksiya paramikso-
virusların və ortomiksovirusların aşkar edilməsi və identifika-
siyasında istifadə edilir.
Hemaqqlütinasiya reaksiyasının mexanizmi virusların eritro-
sitlər səthində adsorbsiya və onların bir-birinə yapışmasından
ibarətdir. Bu reaksiyanın düzgün getməsi üçün optimal inkuba
siya temperaturası və onun müddəti müəyyən edilməlidir.
Nyukasl xəstəliyi və qripin diaqnostikasında spesifik antige
nin yüksək konsentrasiyası istifadə edilir. Bu məqsədlə 10
günlük toyuq embrionlarının allantois boşluğuna yoluxdurma
aparılır. Virusun inokulyasiyasında 48-72 saat keçmiş allanto-
amnion mayesi toplanır. Qanın tək-tək hüceyrələri və nisbətən
iri hissəcikləri ayırmaq məqsədilə maye 10 dəqiqə ərzində sen-
trifuqadan keçirilir. Sonra vrus 0,1%-li formaldehidlə inaktivləş-
dirilir, alınmış suspenziya 37° S temperaturda36 saat ərzində in
kubasiya edilir.
3 və ya daha çox yaşlı toyulardan qan götürüb bunu üzərinə
antikoaqulyantlar yəni natrium-sitrat və ya Alsevər məhlulu əla
və edilir. Ümumiyyətlə 4 hissə qana 1 hissə antikoaqulyant
götürülür. Qarışığın üzərinə bərabər nisbətdə PH 7,0 fosfat-bu
fer məhlulu töküb sentrifuqadan keçirilir. Yenidən fosfat məhlu
lu əlavə edib sentrifuqalaşdırma yolu ilə eritrositlər çökdürülür,
üst hissə atılır və bu yolla əldə edilmiş eritrositləri 50 %-li sus
penziya halında 5° S temperaturda 5 gün ərzində saxlamaq
mümkündür. Reaksiyanın qoyulması üçün eritrositlərin 1 %-li
suspenziyasından istifadə edilir və onun sıxlığına spektrofoto-
metr vasitəsilə nəzarət edilir.
79
Əvvəlcə HAR əşya şüşəsi üzərində və ya petri fincanında
eritrostlərin fizioloji məhlulda 5 %-li emilsiyası ilə qoyulur.
Yaxşı yuyulmuş və ya yağsızlaşdırılmış əşya şüşəsi üzərinə erit-
rositlərin 5 %-li qarşılığı və 1 damla viruslu material qoyub
möhkəm qarışdırılır və aqqlütinasiya vermiş eritrositlərinin to
pasının əm ələ gəlməsi müşahidə edilir.
Aqqlütinasiya venniş eritrositlərin pambıq şəklində koma-
laşması 1 dəqiqə ərzində baş verirsə HAR müsbət hesab edilir.
Əgər HAR-ı mixbər şüşəsində qoymaq lazım gəlirsə bunlar
da viruslu materialın 1:2 və ya 1:1 O-dan 2048-2560-a qədər nis
bətində durultmaları hazırlanır. M üxtəlif durultma dərəcələrinə
malik olan hər bir mixbər şüşəsinə 0,5 ml%-li eritrosit yuyuntu-
su əlavə edilir. Möhkəm saxlayıb və əgər reaksiya quş eritrosit-
ləri ilə qoyulubsa 20-30 dəqiqə otaq temperaturası şəraitində
saxlayırlar. Heyvanların eritrositləri tədricən çökdüyü üçün reak
siyanın müddəti 1 saata qədər artırılır. Reaksiyanın nəticəsi aşa
ğıdakı kimi qiymətləndirilir:
+++ /
i l -
«çətin» halında mixbər şüşəsində eritrositlərin in
tensiv və sürətli aqqlütinasiyası baş verir;
++ / Ф / -
z əif intensiv aqqlütinasiya
+ - aqqlütinasiya çox zəif gedir.
Hemaqqlütinasivamn ləngiməsi reaksiyası /HALR/. Bu reak
siya müvafiq virusun hemaqqlütinasiya fəaliyyətini neytrallaşdı
ran əkscisimlərin qabiliyyətinə əsaslanır. Quşların qrip, nyukasl
xəstəliyi və adenovirusların yeni ayrılmış ştamlarının serioloji
identifakasiyası üçün istifadə edilir. Bundan əlavə postinfeksion
və postvaksinal immunitetin yaşlı quşların və cücələrin qan se-
rumunda spesifik antitellərin miqdarca təyin edilməsi yolu ilə
müəyyən olunması üçün tətbiq olunur.
Reaksiyanın mahiyyəti antitellərin müvafiq virusları he-
maqqlütininləşdirici aktivliyini neytrallaşdırılmasına əsaslanmışdır.
Virus + serum qarışığına eritrositlər əlavə edilir və spesifik
80
antitellərin olmaması zamanı onlar virusun təsirindən aqqlütina
siya verir.
Bu reaksiyanın əsas kompanenti hemaqqlütininləşdirici viaıs
antigenidir. Bunun aktivliyindən, antigen spesifikliyindən və
uzun müddət saxlanan zaman əvvəlki xüsusiyyəfətini saxlama
qabiliyyətindən HALR-nın nəticələrinin düzgünlüyü asılıdır.
Bu reaksiyanı məlum virusa görə antitelin titrinin təyini üçün və
məlum seruma əsasən virusun tipi və növünün təyin edilməsi
üçün istifadə edilir.
Antitelin titrinin müəyyən edilməsi üçün serumun l:10-dan
l:640-a qədər serumun ikiqat durultmalarında hazırlanır. Bu
məqsədlə bir sıra mixbər şüşələrinə və ya pleksiqlas planşeti
gözcüklərinə birincidən başqa 0,25 ml fizioloji məhlulu tökülür.
Birinciyə isə 0,1 ml serum əlavə edilir. Serumun ikiqat durult-
maları hazırlanır. Sonra hər bir mixbərə /gözcüyə / tərkibində 2
və ya 4 hemaqqlütininləşdirici vahid 0,25 ml antigen tökülür.
Çalxaladıqdan sonra və 30-60 dəqiqə kontaktdan sonra bunların
üzərinə 0,5 ml %-li eritrosit qarışığı əlavə edilərək təkrar mix
bər şüşələri çalxalanır və otaq temperaturası şəraitində 30-60
dəqiqə saxlanır və nəticəsi yoxlanır. Serumda antitellərin olma
sı eritrositlərin aqqlütinasiyanı ləngidir. Tamamilə hemaqqlüti-
nasiyanı ləngidən durultma dərəcəsi serumun titri hesab edilir.
Məlum serumun əsasında virusun növ və ya tipini təyin et
mək üçün 0,25 ml fizioloji məlulda olan 2-4 hemaqqlütininləşdi
rici vahidin üzərinə 0,25 ml müvafiq serum növü əlavə edilir. Vi
rusun serumla 30-60dəqiqə kontaktından sonra bunların üzərinə
0,5 ml 1 %-li eritrosit yuyuntusu əlavə edilir və 30-40 dəqiqədən
sonra nəticəsi yoxlanır.hemaqqlütinasiyanın ləngisəsi təcrübə
üçün götürülmüş serumun virus növü ilə üyğünlüğünü göstərir.
Hcmadsorbsiva reaksiyası və onun ləngiməsi reaksiyası.
Müxtəlif viruslarla yoluxmuş toxuma hüceyrələrinin səthinə
birləşmiş eritrositlərin əsasında virusların və antitelləin aşkar
81
I
Dostları ilə paylaş: |