95
meşə zolaqlarının
сяпялянян qumлуqlarla qarşılıqlı əlaqəsi və
onların marginal və
беъярилян torpaqlarda akkumulyasiyası; ekzo-
tik və yerli ağacların, kolların və otların böyümə və inkişafı
şərtləri.
Müxtəlif məsələlər üzrə bülletenlər buraxır.
Yerləşdiyi ərazi: Ər-Riad, Səudiyyə Ərəbistanı.
SƏHRALARIN SAVANNALAŞMASI (Desert “Savanniza-
tion”) –
xüsusi чюкяклик və dispersiyalarda səth axınlarının
akkumulyasiyası hesabına suvarılan seyrək (sıx olmayan)
səpinlərин сварылмасы иля əsaslanдырылan səhraларын mənimsənil-
məsi üsulu.
SƏHRALARIN TƏDQİQATI
İNSTİTUTU
(Desert
Research Institute) – 1949-cu ildə Misirin Kənd Təsərrüfatın
Tədqiqatı Mərkəzi çərçivəsində yaradılmışdır. Tədqiqat predmeti
Şimali Sudanda yeraltı artezian su hövzələrinin öyrənilməsi,
Naser gölü sahillərində torpaqların vəziyyəti, Ərəb ölkələrinin
qoyunçuluq ensiklopediyasının hazırlanması,
сяпялянян qumlarын
mюhkəmləndirilməsi üzrə milli proqram, 2000-ci ilə qədər ki
dövr üçün Sinay hökumətinin kənd təsərrüfatı ehtiyatlarının
öyrənilməsidir. “Səhra Institutu Bülleteini”ni buraxır (Desert
Institute Bulletein).
Yerləşdiyi ərazi: Qahirə, Misir.
SƏHRALARIN TƏDQİQATI
İNSTİTUTU
(Desert
Research Institute) – 1959-cu ildə Nevada Universitetinin tərkib
hissəsi kimi yaradılmışdır. Hal-hazırda institut Las-Veqas və
Renoda əsas akademik şəhərciklər daxil olmaqla institutlar
sisteminin 7 üzvündən biridir. Radioaktiv tullantıların yeraltı su-
larla
апарылması riski, havanın keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi,
texnologiyanın hökumət və kommersiya ötürülməsi üçün iqlim
trendləri, erkən tarixi dövrdə ovçu-toplayıcı fəaliyyətinin qiymət-
ləndirilməsində ekoloji, sosial və texniki stimullar öyrənilir.
Nəşrləri: İkiillik məruzələr (Biennial Report), ayrı-ayrı nəşrlər.
Yerləşdiyi ərazi: Reno, Nevada ştatı, ABŞ
96
SƏHRALARIN TƏDQİQATI İNSTİTUTU (Instituto de
Investigacio de Zonas Desertias) – 1954-cü ildə San Luis Potosi
Universiteti yanında yaradılmışdır. Arid torpaqların öyrənilməsi
üzrə Meksikada ilk institutdur. Meşəçilik, təbii sərvətlərin bərpası,
səhralaşma (prosesin göstəriciləri), bitkiçilik, ekologiya, iri buy-
nuzlu mal-qara yemi üçün zəhərli
щесаб olунан bitkilərin
ftokimyası, arid torpaqlar, suyun kənd mənbələri
сащясиндя
araşdırmalar aparır. Nəşrləri: ayrı-ayrı nəşrlər.
Yerləşdiyi ərazi: San-Luis-Potosi, Meksika.
SƏHRALARIN TƏDQİQİ ÜZRƏ İŞÇİ QRUPU (Working
Group on Desert Research) – Ştutqart Universitetinin 1974-cü ildə
yaradılmış işçi qrupu. Tədqiqat obyektləri: dünyanın səhraları
(aridlər də daxil olmaqla), arid ekosistemlər, səhralaşma, səhrala-
rın marginal zonaları, Orta Şərqin iqlimi, landşaftın geomorfoloji
tarixi. Nəşrləri “Ştutqart coğrafi tədqiqatları” (Stuttgarter
Geographische Studien) silsiləsində həyata keçirilir.Yerləşdiyi
ərazi: Ştutqart, AFR.
SƏHRALARIN VƏ YA ARİD ZONALARIN ÖYRƏNİL-
MƏSİ ÜZRƏ ELMİ PROQRAM (Desert and Arid Zones
Sciences Programme) – 1986-cı ildə Fars (ərəb) körfəzi Uni-
versiteti çərçivəsində yaradılmış təşkilat. Onun proqramına
səhraların öyrənilməsinə, aridliyin regional problemlərinə və
həmçinin səhraların mənimsənilməsinin sosial-iqtisadi, bioloji,
kimyəvi, fiziki aspektlərinə kompleks yanaşma.
Yerləşdiyi ərazi: Manama, Bəhreyn.
SƏHRALAŞMA (Desertification) – bitki və torpaq örtüyünün
aridləşməsinə, bioməhsuldarlığın məhv olma dərəcəsinə qədər
azalmasına və ərazini səhraya çevrilməsinə aparan, təbii ekodina-
mik proseslər və insanların səmərəsiz fəaliyyətləri nəticəsində arid
ekosistemlərin (bax) deqradasiyası prosesləri məcmusu. Səhralaş-
ma problemləri üzrə BMT
Konfранsında verilən tərifə görə,
“səhralaşma ərazinin bioloji məhsuldarlığının uzunmüddətli
azalmasıdır”; FAO/UNESKO/WMO-nin səhralaşma xəritəsinin
97
izah qeydlərində - “səhralaşma bioloji məhsuldarlığın və onun
ardınca da, bitki biokütlələrinin verilən regionun ev heyvanları,
məhsul yığımı və insanların maddi rifahı üçün potensial tutumuna
nisbətinin azalmasına aparan prosesdir”.
Əgər səhralaşma proseslərinə və onun son nəticələrinə baxılar-
sa, onda
онларын daha чох aşkar олунан фясадлара ашаьыдакылар
дахил олур:
-
suvarılan və ya suvarılmayan kənd təsərrüfatı yerlərin-
də məhsuldarlığın азалмасы və ya məhsul чыхымынын azalması;
-
otlaqların çoxillik bitki örtüyünün və biokütlələrinin
azalması, еляъя дя onun ardınca heyvanlar üçün yemin
azalması;
-
mövcud ağac biokütlələrinin azalması və onun ardınca
odun yanacağı və ya tikinti materiallarına qədər olan məsa-
fənin artması;
-
göllərin və qurunt su mənbələrinin чайларда сулулуьун
зяифлямяси ilə əlaqədar mövcud su ehtiyatlarının azalması;
məhsuldar torpaqları, йашайыш məntəqələrini və ya nəqliyyat və
rabitə sistemlərini uda bilən qumlуqların artması;
-
daşqınların artması, suтутарларын lillələnməsi, suyun və
havanın çirklənməsi;
-
həyat təminatı sistemlərinin pisləşməsi səbəbindən
sosial tənəzzül, bu da xarici köməkliyə tələbat yaradır və ya
insanlar digər yerlərdə sığınacaq axtarmаьа məcbur edir
(ekoloji qaçqınlar –bax), (şəkил 16).
1990-cı ildə səhralaşma konsepsiyasına yenidən baxılmışdır
və aşağıdakı tərif qəbul edilmişdir: “səhralaşma arid,
yarımarid və quraq subhumid ərazilərdə əsasən insanların
mənfi təsirləri nəticəsində torpaqların deqradasiyasıdır”.
Bu tərifин чярчивясиня йер – torpaq örtüyünü, yerli su ehti-
yatları, relyef və həmçinin bitki örtüyü və ya səpinалты торпаг-
лар daxildir.
Dostları ilə paylaş: |