2.1.2. Paradiplomasi
Ulus-altı yönetimlerin uluslararası çalışmalarını ve uluslararası
alandaki konumlarını tanımlamaya yönelik bilimsel çabaların erken
dönemde ortaya attığı bir başka kavram, “paradiplomasi” kavramı-
dır. Paradiplomasi (
paradiplomacy) kavramını Duchacek ilk olarak
1986 yılında kullandıysa da (Kuznetsov b), bu kavramın Soldatos
(1990) ve Duchacek (1990) sayesinde 1990 yılında literatüre girdiği
ifade edilmektedir (Kuznetsov a; Salomon, 2011:48). Daha önceleri
“mikrodiplomasi” (
microdiplomacy) terimini kullanan Duchacek bu
tercihten vazgeçmiştir. Diplomasi sözcüğüne eklenen “
para” öneki,
merkezî yönetimlerin yürüttükleri diplomasilerin paralelinde cereyan
eden, onu tamamlayarak veya onunla çelişerek gelişen bu fenomeni
tanımlamak için uygun düşmektedir (Kuznetsov b, Sauriol, 2007:20).
Paradiplomaside, ulusal yönetim merkezî diplomatik yolda “arabasını
sürerken”, ulus-altı yönetimler paralel bir yolda ilerlemektedir (Duc-
hacek et al. 1998; aktaran
van der Pluijm ve Melissen, 2007:9).
Soldatos’a göre paradiplomasi, ulus-altı yönetimlerin (eyaletler,
bölgeler, yerel yönetimler…), ulus-devletin diplomasisini destekle-
yen, tamamlayan, düzelten, örtüşen veya onunla çatışan doğrudan
uluslararası eylemleridir. Federe devletlerin (eyaletlerin) paradiplo-
masisi, onların çeşitli düzeylerde ve özerk bir biçimde yurtdışı ey-
lemlerine doğrudan katılımıdır. Paquin’e göre, bir eyalet yönetiminin
veya bir yerel yönetimin karar organının resmi bir temsilcisine bu
alanda yetki vermesi ile paradiplomasi uygulamaya geçmektedir (Sa-
uriol, 2007:20).
Paradiplomasi araştırmaları, daha çok federal
4
devletlerde eyalet,
federe devletlerin veya bölgeli üniter devletlerde bölgelerin çalışma-
ları ve federal/ulusal yönetim ile ilişkileri üzerinde yoğunlaşmakta-
dır. Paradiplomasi terim olarak Kuzey Amerika’da ortaya çıkmıştır ve
başta Kanada’nın Québec Eyaleti olmak üzere bu alanda aktif olan
eyaletleri incelemek için kullanılmaktadır. Diğer yandan Avrupalı
araştırmacılar tarafından ise İspanya’nın Bask, Katalonya, Galiçya böl-
geleri, Belçika’nın federe devletleri, İsviçre’nin kantonları veya Alman
eyaletleri incelenmektedir. Ayrıca Kuzey Amerikalı ve Avrupalı para-
diplomasi araştırmacılarının yaklaşımları da farklılık göstermektedir.
Avrupalı uzmanlar paradiplomasiyi, değişen uluslararası ilişkilerin ev-
4
Federal, üniter ve bölgeli üniter devlet kavramları ileride açıklanmaktadır.
Yerel Dış Politikanın temelleri 29