38
Şimali Avropa dövlətləri-şimal balıq növlərinin tutulması üzrə
(hansı ki, özləri də istehlak edir) ixtisaslaşmışlar.
Beynəlxalq əmək kooperasiyası (international coope-
ration of labor)- beynəlxalq əmək bölgüsünün ölkələrarası
məhsul mübadiləsinin dayanıqlığına əsaslanmışdır. Bu zaman
onlar tərəfindən istehsalın həyata keçirilməsi daha çox iqtisadi
səmərəliliyə əsaslanır. Deməli, beynəlxalq əmək bölgüsü
özünün mövcudluğu və inkişafı üçün əməyin beynəlxalq
kooperasiyalaşdırılmasını tələb etmir, baxmayaraq ki, çox
hallarda bu hadisə ona gətirib çıxarır. Eyni zamanda, əməyin
beynəlxalq kooperasiyası tam olaraq beynəlxalq əmək bölgü-
sünə əsaslanır və onsuz mövcud ola bilməz.
2.4. Dünya bazarı və əmtəələrin beynəlxalq hərəkəti
Dünya bazarının yaranması - beynəlxalq əmək bölgüsü
və onun beynəlxalq kooperasiyası dünya bazarının yaranma-
sının əsasmı qoymuşdur. Dünya bazan, tarixən daxili bazarların
milli sərhədlər çərçivəsində genişlənməsi səbəbindən yaran-
mışdır.
Əmtəə istehsalçısının öz əmtəəsini satdığı an alıcı
tərəfindən alınması və yerindəcə maliyyə ödənişlərinin edil-
məsi kimi proseslər, tarixən daxili bazarın sadə formalarının
yaranmasını şərtləndirilmişdir. Bu cür iki tərəfli ünsiyyət for-
ması tarixdə, məlum olduğu kimi Pompeylərdə, Ostiyada və s.
ərazilərdə uzun illər müxtəlif formada mövcud olmuşdur. Hələ
çox əvvəllər Qədim Yunanıstan. Çin, Misir, Vavilon və Efiopi-
yanın özünəməxsus bazarları olmuşdur. Pulun yaranması isə
alıcı və satıcı arasında tarixi statusun formalaşmasına təkan
verdi ki, onlar da pul qarşılığında əmtəə satışı üzrə xidmətlərin
göstərilməsi, mübadiləsi və s. üzrə vasitəçilik etməyə başla-
dılar.