1 8
Har qanday inshoot, ya’ni sanoat, kishilar yashaydigan binolardan
tortib temir yo‘l, avtomobil trassalari, gidrotexnik inshootlar — to‘g‘on-
lar, suv omborlari, ko‘priklar, aerodromlar qurilishi kerak bo‘lgan joy
oldindan o‘rganiladi. Geologik, geomorfologik tuzilishi, gidrogeologik,
tektonik sharoiti to‘g‘risida mavjud ma’lumotlar to‘planadi va har
tomonlama tahlil qilinadi. Shundan keyingina u yoki bu maydonda u
yoki bu
tipdagi inshoot qurish mumkin, degan taxminiy ko‘rsatma
beriladi. So‘ngra ana shu taxminga mo‘ljallangan joyda keng ko‘lamdagi
injener-geologik tekshirish ishlari boshlab yuboriladi. Avvalgi taxmin
qilingan xulosalar tekshiriladi va ana shu taxminiy xulosalar tekshirish
natijalari bilan tasdiqlangan joyda imorat va inshoot qurish mumkin
yoki mumkin emasligi to‘g‘risida yagona haqiqiy ko‘rsatma beriladi.
Agar qurilish ishlari boshlab yuborilsa, ana shu hududda doimiy (statsio-
nar) kuzatish, tekshirish ishlari olib borilaveradi.
Chunki har qanday
inshoot qad ko‘targan joyning avvalgi tabiiy holati shu inshoot qad
ko‘tarishi jarayonida va qurilib bo‘lgandan keyin u yoki bu darajada
o‘zgaradi. Ko‘pincha yer osti suvi sathining ko‘tarilishiga, cho‘kish
hodisasining sodir bo‘lishiga va rivojlanishiga, tog‘ jins qatlamlarining
o‘pirilishiga,yorilishiga, surilishiga, qulashiga yoki suv omborlari qurila-
yotgan bo‘lsa, yer osti bo‘shliqlari, jins kovaklari bo‘ylab sizib singib
ketishi kabi hodisalar yuz berishi mumkin.
Tarixda bunday hodisalar
bo‘lganligi to‘g‘risida juda ko‘p ma’lumotlar mavjud. Masalan, Amerika-
dagi Xele-Bar, Ispaniyadagi Mariya-Kristana, Monte-Xake kabi yirik
to‘g‘onlar ishdan chiqqan yoki butunlay vayron bo‘lib ketgan.
Shunday qilib, injenerlik geologiyasi fanining o‘rganish obyekti niho-
yatda keng. Tekshirish ishlarini olib borishda geologiya, tektonika, gidro-
geologiya, geofizika, geomorfologiya, kimyo,
fizika va matematika
fanlarining usul va uslublaridan keng foydalanadi.
Injenerlik geologiyasi fani o‘zining yechadigan masalalariga va
vazifalariga qarab quyidagi yo‘nalishdagi tarmoqlarga bo‘linadi (2.2-
rasm): regional injenerlik geologiyasi, injenerlik geodinamikasi, grunt-
shunoslik, shaharlar injenerlik geologiyasi, qazilma konlar injenerlik
geologiyasi, lyossshunoslik,
injenerlik seysmogeologiyasi, injenerlik
geoekologiyasi va b.
Dostları ilə paylaş: