Yarim o’zgaruvchan xarajatlar – bir vaqtning o’zida ham o’zgaruvchan, ham doimiy xarajat xususiyatiga ega bo’lgan xarajatlar (masalan, telefon xizmati xarajatlari).
Yaroqsiz mahsulot - sifatsiz ishlab chiqarilgan, andoza talablariga javob bermaydigan mahsulot. Ulardan foydalanish mumkin bo’lmagan yoki foydalanish uchun qo’shimcha xarajatlar talab qiladigan mahsulot. Yaroqsiz mahsulotlar yaroqsizligi darajasiga ko’ra tuzatib bo’lmaydigan va tuzatiladigan, yuzaga kelgan joyiga ko’ra esa ichki va tashki yaroqsiz mahsulotlar bo’lishi mumkin.
Tuzatib bo’lmaydigan mahsulot - bu umuman texnik jihatdan tuzatish mumkin bo’lmagan yoki tuzatish iqtisodiy nuqtai nazardan maqsadsizdir. Bunday mahsulotning tannarxi hisoblab chiqiladi va javobgar shaxsdan undirilgan mablag’ ayirilsa, yaroqsiz mahsulotdan ko’rilgan zarar aniqlanadi.
Ichki yaroqsiz mahsulotning tannarxi quyidagi xarajat moddalaridan tashqari shu tarmoq ishlab chiqarish kalkulyatsiya moddalari doirasida aniqlanadi: mahsulotni yuqotish, yangi mahsulot turlarini o’zlashtirish xarajatlari, umumishlab chiqarish xarajatlari.
Tuzatilgan yaroqsiz mahsulot esa, tuzatish uchun texnik imkoniyatlar bo’lgan va tuzatish iqtisodiy jihatdan maqsadga muvofiq bo’lgan mahsulotlardir.
Ichki yaroqsiz mahsulotni tuzatishdan yuqotish uni tuzatishga ketgan xarajatlardan aybdor shaxsdan undirilgan summani ayirish orqali topiladi.
Tashki yaroqsiz mahsulotni tuzatishdan yuqotish esa, mahsulot sifatini yaxshilash xarajatlaridan almashtirilgan qismlarning foydalanish mumkin bo’lgan baholarini va ayibdorlardan undirilgan summalarni ayirish orqali topiladi.
Mahsulotning ichki yaroqsizligi deganda mahsulotdagi kamchilik ishlab chiqarilgan korxonaning o’zida xaridorga jo’natilganga qadar aniqlangan yaroqsiz mahsulot tushuniladi. Korxonada aniqlangan ichki yaroqsiz mahsulotni tuzatish ham mumkin, shuningdek, tuzatish imkoniyati ham bo’lmasligi mumkin.
Mahsulotning tashqi yaroqsizligi - bu xaridorda qabul qilib olish yoki foydalanish jarayonida aniqlangan yaroqsiz mahsulotdir.
Yarmarka - ma’lum bir davrda tashkil qilinadigan yirik, bozor bo’lib, barcha tarmoqlar uchun qulay. Yarmarkada xo’jalik yurituvchi sub’ektlar o’z mahsulotlari (tovar, ish, xizmat)ni sotish bilan birga reklama ham qiladilar va xo’jalik munosabatlari yuzasidan o’zaro shartnomalar tuzish imkoniyatiga ega bo’ladilar.
Dostları ilə paylaş: |
