ХүМСҮН ҺӨкмләРИ

 

43 

Bütün  müctəhidlərin  rə`yi:  Torpağın  dəyərinin 

artmış miqdarına xüms düşür.

1

 

Qeyd:  Qeyd  olunmuş  cavab  o  hala  aiddir  ki, 

torpağı satmaq və pulunu əldə etmək mümkün olsun. 

TİKİLİNİN XÜMSÜ 

Sual  53:  Gəlirimdən  ehtiyaclı  olduğum  torpağı 

alıb,  tədricən  iki  il  ərzində  ev  tikməyə  başlamışam.  Evə 

tam tikilmədiyi ildə xüms düşürmü? 

(Behcət,  Təbrizi,  Sitani  və  Vəhiddən  başqa) 

bütün  müctəhidlərin  rə`yi:  Xeyr,  ev  tikmək  üçün 

hazırlanmış materiallara xüms düşmür.

2

 

Behcət: Əgər evi bir başa hazırlaya bilmirsə aldığı 

tikinti materiallarına xüms düşmür.

3

 

Təbrizi  və  Vəhid:  Məskunlaşma  ilindən  öncə 

tikilidə  işlənmiş  və  ya  artıq  qalmış  materialların  xümsü 

hazırkı qiymətlə ödənir.

4

 

Sistani: Əgər birdəfəyə ev almağa imkanı çatmırsa 

və  adətən  onun  kimi  şəxslər  tədricən  ev  hazırlayırsa 

                  

 

1

 

İmam (r) “Təhrirul-Vəsilə”, 2-ci cild, səh.8; Xamenei, “Əcvibə”, 

səh.858; Sistani, “Minhacus-salehin”, 1213-cü məsələ; Təbrizi, 

“İstiftaat”, səh.872; Nuri, “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.275; Behcət, 

“Vəsilətun-nicat”, 1380-cı məsələ; Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1804-cü 

məsələ; “Ürvətül-vüsqa”, 2-ci cild, 53-cü məsələ; Safinin katibliyi. 

2

 

İmam (r), “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.58; “Təhrirul-vəsilə”, 17-ci 

məsələ; Xamenei, “Əcvibə”, səh.902, 956; Məkarim, “İstiftaat”, 2-ci 

cild, səh.514; Safi, “Camiul-əhkam”, 1-ci cild, səh.720; Fazil, 

“Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.692. 

3

 

Behcət, “Tövzihul-məsail”, 1391-ci məsələ. 

4

 

“İstiftaat”, səh.961; “Əttə`liqə əla minhacus-salehin”, 1-ci məsələ; 

Vəhidin katibliyi. 

---

 

44 

(Bunun tərki ailə qarşısında səhlənkarlıq sayılır.) bu halda 

yarıtikili evə xüms düşmür.

1

 

SATILMIŞ EVİN XÜMSÜ 

Sual  54:  Bir  şəxs  iş  qazancından  ev  alır  və  bir 

müddət yaşadıqdan sonra başqa bir ev tikmək üçün həmin 

evi  satır.  Xüms  ili  tamamlandıqdan  sonra  satılmış  evin 

puluna xüms düşürmü? 

İmam (r): Satılmış evin puluna dərhal xüms düşür; 

evi başqa bir evlə əvəz etdikdə xümsü yoxdur.

2

 

Sistani,  Təbrizi,  Safi  və  Fazil:  Satışdan  olan 

qazanca  (alış  qiyməti  və  satış  qiymətinin  fərqi)  xüms 

düşür.

3

  

Xamenei və Məkarim: Xümsü yoxdur.

4

 

Behcət və Nuri: Əgər satılmış evin pulu  olmadan 

başqa  bir  ev  hazırlaya  bilmirsə,  bu  halda  xüms  ilinədək 

qalan pulun xümsü yoxdur.

5

 

Vəhid: Vacib ehtiyata əsasən satışda olan qazanca 

(alış və satış qiymətinin fərqinə) xüms düşür.

6

 

İCARƏNİN XÜMSÜ 

Sual  55:  (Məskunlaşmadan  öncə)  evin  icarəyə 

verilmiş yuxarı mərtəbəsinə xüms düşürmü? 

                  

 

1

 

“Minhacus-salehin”, 1219-cu məsələ. 

2

 

İmam (r) “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.65, 173. 

3

 Sistani, “Minhacus-salehin”, 1213-cü məsələ; Safi, “Tovzihul-

məsail”, 1790 və 1779-cu məsələ; Təbrizi, “İstiftaat”, səh.841; Fazil, 

“Camiul-məsail”, 2-ci cild, səh.485. 

4

 Xamenei, “Əcvibə”, səh.986; Məkarim, “İstiftaat”, 1-ci cild, 

səh.314. 

5

 

Behcət, “Tovzihul-məsail”, 1391-ci məsələ; Nuri, “İstiftaat”, 1-ci 

cild, səh.263. 

6

 

Vəhid, “Tovzihul-məsail”, 1778-ci məsələ. 

---

 

45 

İmam  (r),  Fazil,  Sistani,  Məkarim  və  Xamenei: 

Sərmayə hökmündədir və xümsü ödənməlidir; əgər xümsü 

ödədikdə  dolanışıq  xərclərini  ödəyə  bilməzsə,  xümsü 

yoxdur.

1

 

Nuri,  Təbrizi  və  Behcət:  Sərmayənin  yaşayışın 

idarəsi  üçün  zəruri  olan  hissəsinə  (evin  digər  təbəqəsi) 

xüms düşmür. Lakin qalan hissələrə xüms düşür.

2

 

Safi: 

Sərmayə 

hökmündədir 

və 

xümsü 

ödənməlidir.  Əgər  xüms  verdikdə  dolana  bilməzsə,  şər`i 

hakimə ödəyib sonra ondan borc götürə bilər.

3

 

Sual 56: İki mərtəbəli ev tikmişik və bir ildən artıq 

hər  iki  mərtəbədə  yaşamışıq  (hər  iki  mərtəbəyə  ehtiyac 

var).  Dolanışığın  tə`mini  üçün  onun  bir  mərtəbəsini 

müvəqqəti  olaraq  icarəyə  verməyi  qərara  almışıq.  Bu 

mərtəbəyə ilin sonunda xüms düşürmü? 

Bütün  müctəhidlərin  rə`yi:  Evin  mərtəbəsinin 

özünə  xüms  düşmür.  Lakin  icarə  puluna  (əgər  xüms 

ilindən artıq qalarsa) xüms düşür.

4

 

Qeyd:  Qeyd  olunmuş  sualda  evin  mərtəbəsi 

müvəqqəti  olaraq  istifadə  etməməyinizə  baxmayaraq 

                  

 

1

 

İmam (r), “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.35; Məkarim, “İstiftaat”, 2-ci 

cild, səh.543; Fazil, “Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.765, 708; 

Xameneinin katibliyi. 

2

 Nuri, “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.271; “Tə`liqə”, Təbrizi, 32-ci məsələ; 

Təbrizi, “İstiftaat”, səh.948; Behcət, “Tovzihul-məsail”, 1401-ci 

məsələ. 

3

 Safi, “Camiul-məsail”, 1-ci cild, səh.647, 656; katiblik. 

4

 

İmam (r), “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.41; Safi, “Camiul-əhkam”, 1-ci 

cild, səh.715, 740; Xamenei, “Əcvibə”, səh.888, 899, 922; Təbrizi, 

“İstiftaat”, səh.826, 888; Məkarim, “Tivzihul-məsail”, 1507-ci 

məsələ; Nuri, “İstiftaat”, 1-ci cild, səh.267; Fazil, “Camiul-məsail”, 1-

ci cild, səh.702; Behcət, “Tovzihul-məsail”, 1376-cı məsələ; Vəhid və 

Sistaninin katibliyi 

---