International scientific conference of young researchers

 

 

xxi 

ABŞ-IN CƏNUBİ QAFQAZ SİYASƏTİNDƏ XƏZƏR AMİLİ 

Aygün MƏMMƏDOVA  

1719 

BƏRDƏ ŞƏHƏRİNDƏN AŞKAR EDİLMİŞ ŞÜŞƏ-PARFUMERİYA QABLARI  

Aytən ƏSƏDOVA  

1722 

АДР КАК ИСТОРИЧЕСКОЕ НАСЛЕДИЕ СОВРЕМЕННОЙ                                               

АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ 

Ламия КАФАР-ЗАДЕ  

1724 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

xxii 

 

 

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

Baku Engineering University  

937

  

27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan 

 

 

 

PROCEEDINGS 

SECTION IV 

PHILOLOGICAL SCIENCES 

 

 

Philology 

Psichology 

Translation 

 

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

Baku Engineering University  

938

  

27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan 

 

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

Baku Engineering University  

939

  

27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan 

 

 

 

 

PROCEEDINGS 

SECTION IV 

PHILOLOGICAL SCIENCES 

 

 

 

Philology 

 

 

 

 

---

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

Baku Engineering University  

940

  

27-28 April 2018, Baku, Azerbaijan 

AZƏRBAYCAN DİLİ  

 

 

NAXÇIVAN DİALEKTİNDƏ İŞLƏNƏN FARS MƏNŞƏLİ SÖZLƏR 

 

Aynurə MƏMMƏDOVA 

 

AMEA M.Füzuli adına 

Əlyazmalar İnstitutu 

[e-mail] 

AZƏRBAYCAN 

 

 

XÜLASƏ 

Azərbaycan xalqı ta qədimdən qonşu xalqlarla daim ünsiyyətdə olmuş, məhz buna görə də Azərbaycan dilinin lüğət tərkibində 

türk mənşəli sözlərlə yanaşı fars və ərəb mənşəli sözlərin də mövcud olması tamamilə qanunauyğundur.  

Məqalədə  Azərbaycan  dilinin  Naxçıvan  dialektinin  lüğət  tərkibi,  buraya  fars  dilindən  keçən  sözlər  tədqiq  olunmuş  və 

göstərilmişdir  ki,  bu  sözlər  dildə  vətəndaşlıq  hüququ  qazanmayaraq,  yalnız  şivələrdə  mövcuddur  və  həmin  şivənin  qayda-

qanunlarına uyğunlaşdırılaraq təhrif olunmuş şəkildə işlədilir.  

Açar sözlər: Naxçıvan, dialekr sözlər, fars mənşəli sözlər, lüğət fondu, arxaizmlər.

 

РЕЗЮМЕ 

С  давних  времен  у  азербайджанского  народа  всегда  были  отношения  с  соседними  странами,  поэтому,  помимо 

турецких слов, существование слов персидского и арабского происхождения в азербайджанском словаре является вполне 

естественным процессом. 

Словарная структура нахчыванского диалекта  азербайджанского языка,  слова, перешедшие  в него из  персидского 

языка,  исследованы  в  статье,  и  показано,  что  эти  слова  не  были  включены  в  лексическую  структуру  языка;  они 

используются только в диалектах в искаженной форме, что соответствует закономерностям данного диалекта. 

 Ключевое слово: Нахчыван, диалектология, слова персидского происхождения, словарный фонд, архаизмы. 

SUMMARY 

WORDS OF PERSIAN ORIGIN USED IN THE DIALECT OF NAKHCHIVAN 

Since old times, the Azerbaijani people have always had relations with neighboring countries, that’s why, besides the Turkish 

words, the existence of the words of Persian and Arabic origin in the Azerbaijani vocabulary is a quite natural process.  

The  dictionary  structure  of  the  Nakhchivan  dialect  of  the  Azerbaijan  language,  the  words  which  have  passed  into  it  from 

Persian investigated in the paper, and it is shown that these words haven’t been included into lexical structure of language; they are 

used only in dialects in distorted form, corresponding to the regularities of the given dialect.  

 Keyword: Nakhchivan, dialectology , the words of persian origin, dictionary fund, archaisms. 

  

 

Cəmiyyətdən  kənar  heç  bir  dil  olmadığı  kimi,  dilsiz  də  cəmiyyət  yoxdur.  Hər  bir  xalqın  dili 

özünəməxsus  inkişaf  və  formal  əlamətlərə  malik  olur.  Bu  baxımdan  da  müəyyən  bir  xalqın  dilini, 

həmin xalqın inkişaf tarixi ilə əlaqədar öyrənmək, tədqiq etmək zəruridir.  

Dilimiz  türk  sistemli  dillər  ailəsinə  mənsub  olsa  da,  başqa  dillərdən  çoxlu  miqdarda  sözlər 

keçmişdir ki, bu dillərdən biri fars dilidir. Lakin bəzi fars sözərinin demək olar ki, əksəriyyəti dialekt 

və şivələrin lüğət tərkibi ilə məhdudlaşmış, ədəbi dilimizin lüğət tərkibinə daxil olmamışdır.  

 Bildiyimiz kimi ilk dialektoloji lüğət 1958-ci ildə AMEA-nın keçmiş Nizami adına Ədəbiyyat və 

Dil  İnstitutunun  Azərbaycan  dialektologiyası  şöbəsi  tərəfindən  bir  cildlik  Azərbaycan  dilinin 

dialektoloji  lüğəti  hazırlanmışdır.  Bu  iş  1964–cü  ildə  Rəsul  Rüstəmov  və  Məmmədağa  Şirəliyevin 

redaktorluğu  ilə  nəşr  olunmuşdur.  Lakin  lüğət  dialekt  və  şivələrimizdəki  bütün  sözləri  əhatə  edə 

bilməmişdir.  Burada  Azərbaycan  dilinin  dialekt  və  şivələri  dörd  qrupa  bölünmüşdür:  1)Şərq  qrupu 

(Bakı,  Quba,  Şamaxı  dialektləri  və  Lənkəran  və  Muğan  şivələri),  2)  Qərb  qrupu  (Gəncə,  Qazax, 

Qarabağ dialektləri və Ayrım şivəsi 3) Şimal qrupu (Şəki dialekti, Zaqatala-Qax şivəsi 4) Cənub qrupu 

(Naxçıvan və Ordubad dialektləri). (1,310) 

Elbrus Əzizov isə əsas dialektləri fiziki-coğrafi amil çərçivəsində üç başlıca regionda- Naxçıvan 

daxil olmaqla Arazın sol sahili hissəsindən və Muğandan cənubda (cənub ləhcəsi), Kür və Araz çayları 

arasındakı  ərazinin  qərb  və  cənub-qərb  hissəsində (qərb  ləhcəsi  və  ya  orta  ləhcə)  və  Kürdən  şimala 

olan  ərazinin  şimal-şərq  hissəsində  (şimal-şərq  ləhcəsi)  formalaşdığını  göstərir.  Cənub  ləhcəsinə 

Cənubi Azərbaycan, Naxçıvan və Lənkəran regionlarını, qərb ləhcəsinə (orta ləhcə) Qarabağ, Qazax-

Borçalı, Ayrım, şimal-şərq ləhcəsinə Şamaxı- Bakı, Quba, Dərbənd ərazilərini aid etmişdir. (2,289) 

Naxçıvan  qrupu  dialekt  və  şivələri  Azərbaycan  Respublikasının  Naxçıvan  Muxtar 

Respublikasının ərazisini əhatə etməklə Azərbaycan dili dialekt və şivələrinin cənub qrupunu özündə 

---