Iqtisod va qurilish

2. Taklif tushunchasi. Taklif qonuni. Taklif o’zgaruvchanligi va unga ta’sir etuvchi omillar.
Taklif — muayyan vaqtda va muayyan narxlar bilan bozorga chiqarilgan va chiqarilishi mumkin boʻlgan tovarlar va xizmatlar miqdori bilan ifoda etiladi; taklif ishlab chiqaruvchi (sotuvchi)larning oʻz tovarlarini sotishga (bozorga) taklif etish istagi.
Bozorda tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasida bevosita bogʻliqlik mavjud: narx qanchalik yuqori boʻlsa, boshqa sharoitlar oʻzgarmagan hollarda, sotish uchun shuncha koʻproq tovar taklif etiladi, yoki aksincha, narx pasayishi bilan taklif hajmi qisqaradi. Masalan, 10 ming soʻm narxda 3 tovar birligi taklif etiladi, agar narx 15 ming soʻmga koʻtarilsa, taklif hajmi 5 birlikka qadar koʻpayadi, agar narx 20 soʻmga yetsa, taklif hajmi 6 birlikka yetadi. Shunday qilib, taklif miqdorining oʻzgarishlari taklif egri chizigʻida bir nuqtadan ikkinchisiga koʻchishida oʻz ifodasini topadi. Egri chiziqning ijobiy ogʻishi tovar narxi bilan uning taklifi miqdori oʻrtasidagi bevosita bogʻliqlikni aks ettiradi.
Tovar taklifiga, tovarning oʻz narxidan tashqari bir qator omillar: shu tovarni ishlab chiqarish uchun zarur boʻlgan resurslar narxlari; qoʻllaniladigan texnologiya; soliqlar va dotatsiyalar; defitsit yoki narxlar oʻzgarishlarini kutish; bozordagi sotuvchilar soni va boshqalar taʼsir koʻrsatadi. Masalan, resurslarning arzonlashuvi muayyan tovarni ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytiradi, bu esa uning taklifi oʻsishini stimullaydi. Taklifning oʻziga taʼsir koʻrsatadigan omillar oʻzgarishlariga, birinchi navbatda, narx oʻzgarishlariga sezgirligi taklif elastikligi deb ataladi.
Taklif qilinayotgan mahsulot narxi va miqdori o'rtasida to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlik mavjud, ya'ni mahsulot narxi qanchalik baland bo'lsa, uning miqdori shuncha ko'p bo'ladi (boshqa narsalar teng) ishlab chiqarilib, sotishga taklif qilinadi va aksincha. Bu ta'minot qonuni. Uning grafik tasviri ta'minot egri chizig'i S (inglizcha ta'minot - taklif).
Ta'minot egri chizig'i.


Taklif butun ta'minot egri chizig'i bilan tavsiflanadi. Ta'minot egri chizig'i bo'ylab A dan B gacha bo'lgan harakat taklif miqdorining o'zgarishi bilan bog'liq.
Ta'minot miqdori bu sotuvchilarning bozorda ma'lum narxlarda sotishi mumkin bo'lgan va sotmoqchi bo'lgan tovarlarning miqdori. S ₁ egri chizig'ining o'ngga yoki chapga siljishi narx bo'lmagan omillar ta'sirida taklif o'zgarganligini (mos ravishda ortgan yoki kamaygan) anglatadi.