№2(2) 2021 "IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali
70
Suhbatlar.
Suhbatlar bloki foydalanuvchilarning ijtimoiy media platformalari orqali
boshqa foydalanuvchilar bilan muloqot qilish darajasini ifodalaydi. Ko'pgina ijtimoiy
media saytlari asosan shaxslar va guruhlar o'rtasidagi suhbatlarni osonlashtirish uchun
yaratilgan. Bunday suhbatlar har xil sabablarga ko'ra sodir bo'ladi: hamfikrlar bilan
tanishish, haqiqiy sevgini topish, o'ziga bo'lgan hurmatini oshirish yoki yangi g'oyalar va
zamonaviy mavzulardan xabardor bo’lish. Ba’zilar esa ijtimoiy
mediani insonparvarlik,
ekologik muammolar, iqtisodiy muammolar yoki siyosiy munozaralarga ijobiy ta'sir
ko'rsatish va o'z xabarlarini eshitilishining bir usuli deb bilishadi. Shunga ko’ra, ijtimoiy
media platformalari turli xil suhbat qilish imkonini beradi. Masalan, ba’zi platformalar
qisqa xabar almashishdan iborat bo’lsa, ba’zilar esa uzoq suhbatlarni xarakterlaydi.
Ulashish.
Ulashish foydalanuvchilar tomonidan kontentning almashish, tarqatish
va qabul qilish darajasini ifodalaydi. "Ijtimoiy" atamasi ko'pincha odamlar o'rtasidagi
almashinuv juda muhim ekanligini anglatadi. Biroq, ko'p
hollarda, ijtimoiylik odamlar
o'rtasidagi bu aloqalarga vositachilik qiladigan obyektlar va onlayn uchrashuvlar hamda
bir-birlari bilan muloqot qilishlari sabablari. haqidadir. Faqatgina almashishning o’zi
ijtimoiy mediada o'zaro ta'sir qilish usulidir, ammo almashish foydalanuvchilarni
suhbatlashish yoki hatto bir-biri bilan munosabatlar o'rnatish istagini uyg’otishi ijtimoiy
media platformasining funksional maqsadiga bog'liq. Masalan, ba’zi ijtimoiy media
platformalarining obyekti rasm bo’lsa, ba’zi platformalarniki qo’shiq, ba’zilariniki esa
kasblar hisoblanadi.
Mavjudlik.
Ushbu blok ijtimoiy mediada foydalanuvchilar
boshqalarning
mavjudligini bilish darajasini belgilaydi. Bu insonlarning mediada mavjud yoki yo’qligi
hamda virtual dunyoda va/yoki real dunyoda qayerdaligini bilishni o'z ichiga oladi. Virtual
dunyoda bunday holat "mavjud" yoki "yashirin" kabi qatorlari orqali sodir bo'ladi.
Harakatda odamlarning ulanishi ortib borayotganligi hisobiga, mavjudlik funksiyasi
haqiqiy va virtual hayotni bog'laydi. Ba’zi mavjudlikka asoslangan platformalarda
foydalanuvchilar o’zlari borgan lokatsiyani belgilashlari va bu orqali ularga ergashuvchilar
ularni oson topishlari mumkin. Ayrim ijtimoiy media platformalari aynan lokatsiyani
emas, balki, foydalanuvchilar yashaydigan geografik makonni o’z ichiga oladi. Ba’zi
platformalar esa foydalanuvchining platformadagi “onlayn”
holatini ham mavjud
geolokatsiyani ham aks ettirmaydi. Bundan tashqari, mavjudlik funksional bloki suhbatlar
bloki bilan juda bog’liq hisoblanadi. Mavjudlik bloki bor ijtimoiy media platformalarida
suhbatlar bloki oshishining ehtimoli juda yuqori hisoblanadi.
Munosabatlar.
Munosabatlar bloki foydalanuvchilarning boshqa foydalanuvchilar
bilan bog'liqlik darajasini ifodalaydi. “Munosabat” deganda, biz ikki yoki undan ortiq
foydalanuvchini suhbatlashishga, ijtimoiy
mediada obyektlarni ulashishga, uchrashishga
yoki shunchaki bir-birlarini do'st yoki muxlis sifatida ro'yxatga olishga olib keladigan
qandaydir birlashma shakliga ega ekanligini tushunamiz.
Natijada, ijtimoiy media
platformasi foydalanuvchilari qanday bog'langanligi ko'pincha ma'lumot almashinuvining
nima va qandayligini aniqlaydi. Ba'zi hollarda, bu munosabatlar juda rasmiy va tartibga
solingan. Ayrim ijtimoiy media platformalarda foydalanuvchilar bir-birlari bilan qay
darajada bog’liqligi ko’rsatiladi. Buning uchun har bir foydalanuvchi o’zining
shaxsiy
ma’lumotlarini ko’rsatgan bo’lishi kerak, masalan, o’qish yoki ish joyi, ishlash sohasi, ish
beruvchilari va hokazo. Mana shu rekvizitlar orqali platforma avtomatik tarzda tegishli
insonlarni topadi. Ayrim ijtimoiy media platformalari faqat foydalanuvchilarning kontakt
raqamlaridagi shaxslar bilan aloqa qilishga imkon bersa, ba’zilari esa aloqa qilish uchun
foydalanuvchilardan hech qanday bog’liqlik taalb etmaydi.
"IQTISODIYOT VA TURIZM" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali №2(2) 2021
71
Obro’.
Obro' - bu foydalanuvchilar ijtimoiy media muhitida boshqalarning, shu
jumladan o'zlarining mavqeini aniqlay olish darajasi. Ijtimoiy media platformalarida obro'
har xil ma'noga ega bo'lishi mumkin. Aksariyat hollarda obro ‘-e’tibor ishonch masalasidir,
biroq axborot texnologiyalari bunday yuqori sifat mezonlarini aniqlashda hali yaxshi
bo’lmagani uchun ijtimoiy media saytlari “mexanik vosita”ga tayanadi: ishonchlilikni
aniqlash uchun foydalanuvchi tomonidan yaratilgan ma’lumotlarni
avtomatik tarzda
jamlovchi vositalar. Ba’zi ijtimoiy media platformalarida foydalanuvchilar obro’si ular
tomonidan yaratilgan kontentga bog’liq, ba’zilarida esa ularga ergashuvchilar soniga
bog’liq, ayrim platformalarda esa foydalanuvchilar tomonidan yaratilgan obyektga ovoz
berish, ulashish hamda ko’rish soniga bog’liq hisoblanadi.
Guruhlar.
Guruhlar funksional bloki foydalanuvchilarning jamoalar va kichik
hamjamiyatlarni tashkil qilish darajasini ifodalaydi. Tarmoq qanchalik "ijtimoiy" bo'lsa,
do'stlar, ergashuvchilar va kontaktlar guruhi shunchalik katta bo'ladi. Antropolog Robin
Dunbar tomonidan taklif qilingan Dunbar soni ko'p muhokama qilinadigan munosabatlar
guruhi bo'lib, u odamlarning boshqa odamlar bilan bo'lishi mumkin bo'lgan barqaror
ijtimoiy munosabatlar sonini taxminan 150 tagacha cheklaydigan kognitiv chegaraga ega
ekanligini ta'kidlagan. Ijtimoiy media platformalari ko'plab jamoalar bu raqamdan ancha
oshib borayotganini tan oldi va foydalanuvchilarga a'zolikni boshqarish imkonini beruvchi
vositalarni taklif qiladi. Guruhlarning ikkita asosiy turi mavjud.
Birinchidan, odamlar
o'zlarining kontaktlarini saralashlari va do'stlari, izdoshlari yoki muxlislarini o'zlari
yaratgan turli guruhlarga joylashtirishlari mumkin. Ikkinchidan, onlayn guruhlar oflayn
dunyodagi klublarga o'xshash bo'lishi mumkin: hamma uchun ochiq, yopiq (tasdiqlash
kerak) yoki yashirin (faqat taklifnoma bilan).
Dostları ilə paylaş: