Kapital, Cilt: I

26

Karl Marks

Kapital I

olgunun olabildiðince kusursuz olmasý, ve gerçekten herbiri bir ötekine

göre,  bir  evrimin  farklý  anlarýný  oluþturmalarýdýr;  ama  hepsinden  de

önemlisi, ardarda dizilerin, sýralarýn ve böyle bir evrimin farklý aþamalarý-

nýn içersinde kendilerini gösterdikleri sonuçlarýn sýralanmasýnýn kesin

olarak tahlil edilmesidir. Ama denecektir ki, ekonomik yaþamýn genel

yasalarý, birdir ve aynýdýr, ister bugüne, ister düne uygulansýnlar bir þey

deðiþmez. Marx, bunu açýkça reddeder. Ona göre böyle soyut yasalar

yoktur.  Tersine,  onun  düþüncesine  göre,  her  tarihsel  dönemin  kendi

yasalarý vardýr. ... Toplum belirli bir geliþme dönemini tamamlar tamam-

lamaz, belirli bir aþamadan bir ötekine geçerken, baþka yasalarýn da et-

kisi altýna girmeye baþlar. Kýsacasý ekonomik yaþam, karþýmýza, biyoloji-

nin öteki kollarýndaki evrim tarihine benzer bir olgu sunar. Eski iktisat-

çýlar, ekonomi yasalarý ile fizik ve kimya yasalarý arasýnda iliþki kurduklarý

için, bu yasalarýn niteliklerini yanlýþ anlamýþlardýr. Olgularýn daha derin-

lemesine bir tahlili, toplumsal organizmalarýn kendi aralarýnda, bitkiler

ya da hayvanlar kadar, temelden farklý olduðunu gösterir. Dahasý var,

bir tüm olarak bu organizmalarýn yapýlarýnýn farklý olmasý, tek tek organla-

rýnýn gösterdiði deðiþiklikler, bu organlarýn içinde iþledikleri koþullarýn

farklý  olmasý  sonucu,  bir  ve  ayný  olgu,  tamamýyla  farklý  yasalarýn

egemenliði altýna girer. Marx, örneðin, nüfus yasasýnýn, her zaman ve

her  yerde  ayný  olmasýný  reddeder.  Tersine,  her  geliþme  aþamasýnýn,

kendine özgü nüfus yasasý olduðunu öne sürer. ... Üretici güçlerin deðiþik

derecelerde  geliþmeleri  ile,  toplumsal  koþullar  ve  bunlara  yön  veren

yasalar  da  deðiþir.  Marx,  bu  görüþ  açýsýndan,  serma-  yenin  aðýrlýðý  ile

kurulan ekonomik düzeni, araþtýrma ve açýklamayý amaçlarken, o, yal-

nýzca, son derece bilimsel bir biçimde ekonomik yaþamýn içinde her

saðlýklý incelemenin amacýný formüle etmiþ oluyor. Böyle bir inceleme-

nin bilimsel deðeri, belirli bir toplumsal organizmanýn, kökeni, varoluþu,

geliþmesi ve ölümü ile onun yerini bir baþka ve daha yüksek bir organiz-

manýn alýþýný düzenleyen özel yasalarýn 

[sayfa 27]

 açýklanmasýndadýr. Ýþte

aslýnda da, Marx’ýn kitabýnýn deðeri buradan gelir.”

Yazar, benim yöntemim olarak kabul ettiði þeyi, bu derece çarpýcý

ve, benim uygulamam yönünden, cömertçe ortaya koyarken, diyalek-

tik yöntemden baþka neyi anlatmýþ oluyor?

Kuþkusuz, sunuþ yönteminin, biçim yönünden, araþtýrma yönte-

minden farklý olmasý gerekir. Araþtýrma yöntemi, iþlenecek malzeme-yi

ayrýntýlarýyla  ele  almalý,  onun  geliþmesinin  farklý  biçimlerini  tahlil  et-

meli, iç baðýntýlarýn esasýný bulmalýdýr. Ancak bu yapýldýktan sonra, ger-

çek hareket yeterince anlatýlabilir. Eðer bu baþarýyla yapýlýrsa, eðer ele

alýnan konunun yaþamý týpký bir aynada olduðu gibi ideal bir biçimde

yansýtýlýrsa, karþýmýzda salt a priori

8

 bir yapý varmýþ gibi gelebilir.

Benim  diyalektik  yöntemim,  hegelci  yöntemden  yalnýzca  farklý

deðil, onun tam karþýtýdýr da. Hegel için insan beyninin yaþam-süreci,

yani düþünme süreci –Hegel bunu “Fikir” (“Idea”) adý altýnda baðýmsýz

---

27

Karl Marks

Kapital I

bir özneye dönüþtürür– gerçek dünyanýn yaratýcýsý ve mimarý olup, ger-

çek dünya, yalnýzca “Fikir”in dýþsal ve görüngüsel (Phenomenal) biçimi-

dir. Benim için ise tersine, fikir, maddi dünyanýn insan aklýnda yansý-

masýndan ve düþünce biçimlerine dönüþmesinden baþka bir þey deðildir.

Hegel  diyalektiðinin  mistik  yönünü,  otuz  yýl  kadar  önce,  henüz

daha moda olduðu bir sýrada eleþtirmiþtim. Ama tam da Das Kapital’in

birinci  cildi  üzerinde  çalýþtýðým  sýrada,  kültürlü  Almanya’da  gevezelik

eden  hýrçýn,  küstah  ve  bayaðý Epigouoi,

9

  Lessing  zamanýnda  Spinoza’

ya “ölmüþ köpek”‘ diyen kahraman Moses Mendelssohn’un yaptýðý gibi,

Hegel’e  saldýrmanýn  tadýný  çýkartýyorlardý.  Bu  yüzden  ben,  açýkça  bu

güçlü düþünürün öðrencisi olduðumu itiraf ettim ve hatta, deðer teorisi

bölümünde yer yer ona özgü ifade b!çimlerine de kur yaptýðým oldu.

Hegel’in  elinde  diyalektiðin  mistisizmle  bozulmasý,  ayrýntýlý  ve  bilinçli

bir  biçimde  diyalektiðin  genel  iþleyiþ  biçimini,  ilk  kez  onun  sunmuþ

olduðu gerçeðini örtemez. Hegel’de diyalektik baþaþaðý duruyor. Mistik

kabuk  içersindeki  aklauygun  özü  bulmak  istiyorsanýz,  onun  yeniden

ayaklarý üzerine oturtulmasý gerekir.

Mistikleþtirilmiþ biçimi ile diyalektik, Almanya’da moda olmuþtu,

çünkü  þeylerin  mevcut  durumunu  yüceltiyor  ve  ululuyor  gibi 

[sayfa  28]

görünüyordu.  Oysa  aklauygun  biçimiyle  diyalektik,  burjuvazi  ile  onun

doktriner sözcüleri için bir rezalet ve iðrençliktir, çünkü þeylerin mev-

cut bugünkü durumunu olumlu yanlarýyla kavrar, ayný zamanda da, bu

durumun yadsýnmasýný, onun kaçýnýlmaz çöküþünün anlaþýlmasýný içerir;

çünkü  diyalektik,  tarihsel  olarak  geliþmiþ  olan  her  toplumsal  biçimi

akýþan  bir  hareket  içinde  görür  ve  bu  yüzden,  onun  geçici  niteliðini,

onun  anlýk  varlýðýndan  daha  az  olmamak  üzere  hesaba  katar;  hiç  bir

þeyin zorla kabul ettirilmesine izin vermez, özünde eleþtirici ve devrim-

cidir.

Kapitalist topluma özgü çeliþkiler, içinde büyük sanayiin yaþadýðý

ve doruk noktasý genel bunalýmlar olan dönemsel çevrim deðiþiklikleri

içersinde,  en  çarpýcý  biçimde,  deneyimli  burjuvayý  etkiler.  Henüz

baþlangýç aþamasýnda olsa da, böyle bir bunalým bir kez daha yaklaþýyor;

alanýnýn evrenselliði ve hareketinin yoðunluðu, diyalektiði, yeni, kutsal

Prusya-Alman imparatorluðunun baþýndaki türedi asalaklarýnýn kafala-

rýna bile sokacaktýr. 

[sayfa 29]

Londra, 24 Ocak 1873

KARL MARX

8

 Önsel. -ç.

9

 Epigonentum, mukallitler. -ç.

---