Kimyoviy texnologiya

Mavzu yuzasidan nazorat savollari 
1. Plasunassalar nima? Nastmassalar tarkibiga kirgan asosiy komponentlarni 
ayting. 
2. Sintetik smolalarni olish usullari. 
3. Polikondensatlanish smolalacaing asosiy guruhlari. 

---

72 
4. Terinoplasi va termoreaktiy smolalar. 
5. Fenol-formaldegid smolalar. Bu smolalarning asosiy turlari. 
6.Novolak smolalar, ularni olish sharoitlari va xossalari. 
7.Rezol smolalar ularning turlari, olish sharoitlari va xossalari. 
8. Yuqori bosimda polictelin ishlab chiqarish 
9. Vinilxloridni emulsivada polimerlanish sxemasi. 
10. Stirolni blokda uzliksiz usulda polimerlanish sxemasin tushuntiring 
11. Polistirolni sanoatda emulsion usuldaolish. 
12. Tsellyuloza ajratib olishning texnologik sxemasi 
13. Tsellyuloza ishlab chiqarishning sulfatli usul 
14. Divinil va stirolni emulsiyada polimerlash sxemasini tushuntiring 
15.Lateksdan kauchuk olish sxemasi. 
POLIMERLARNI QAYTA ISHLASH, KIMYOVIY TOLALAR OLISH 
Tola deb zarrachalari egiluvchan va mustahkan bo'lgan, uzunligi ko'ndalang kesim 
yuzasidan bir necha marotaba katta bo'lgan, ip va tekstil maxsulotlari olish uchun 
ishlatiladigan materiallarga aytiladi. Kelib chiqishiga ko'ra tolalar tabiiy va 
kimyoviyga bo'linadi. 
Tabiiy tolalarga: 
-
Asosini tsellyuloza tashkil etadigan, o'sunliklarni o'sish davrida urug'i 
(chigit), poyasi (kanon lyon), barglari va mevasining yuza qismida shakllanadigan 
o'simlik tolalari; 
-
Oqsildan tashkil topgan: keratin va fibroin, seritsin kabi xayvondan 
olinadigan tolalar, 
-
Mineral asosga ega tolalar. 

---

73 
14-Rasm. Sun'iy tolalarni sinflansh 
Sintetik tolalar geterozanjirli va karbozanjirli polimerlar asosida olmadi. 
Poliamidli, poliefirli, poliuretanli tolalar geterozanjirli tolalarga kiradi. Poliolefinli, 
polivinilgalogenidli, polivinilspirtli,tolalar karbozanjirli tolalar sinfiga kiradi. 
Geterozanjirli tolalarga neylon, kapron, sopolimerlar, lavsan, perlon,spandex 
(laykra) misol bo'la oladi. Karbozanjirli tolalarga politen, moplen, poliſaybr, xlorin, 
atsetoxlorin, teflon, vinilon, nitronlarni misol qilish mumkin. 
Noorganik kimyoviy tolalar kremniy birikmalari asosida, metallar asosidaS, metall 
birikmalari asosida, metallmaslar asosida olinadi. Ularga shisha tolalar, bazalt, 
volfram, berilliy, molibden, po'lat, oksidli (alyuminiy, berilliy, tsirkoniy oksidlari), 
titan borid, karbidli (bor, kremniy karbidlari), nitridli (kremniy nitrid), 
boridli,uglerodli tolalarni misol qilish mumkin. 
Tabiati violinish usulidan qat'iy nazar kimyoviy tolalar elementar tola bo'lib, erigan 
yoki suyuqlangan polimeri filyera tubida teshiklar bor metal yoki shishali 
tsilindrning teshigidan siqib chiqarish orqali olinadi. Filyeradagi teshiklar soni 
elementar tola sonini beradi, ularning diametrik - hosil bo'lgan tolaning qalinligini. 
Tolaning qalinligi teks, tola tartib raqami va denye bilan xarakterlanadi. Teks - 
1000 m tolaning grammda ifodalangan massasi. Tola numeri - 1 g namunadagi 
tolaning metrlar soni. Denye- grammda ifodalangan 9000 m tola massasi. Tola 
qanchalik ingichka bo'lsa, uning rasami shuncha yuqori, teks va denyesi shuncha 
kichik bo'ladi. 

---

74