1
5
-MA’RUZA. 4G TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA TARMOQLARNI
QURISH VA TARMOQ TAQDIM ETADIGAN XIZMAT TURLARI
4G (WiMAX va LTE). V mobilnix4G oilasiga mobil aloqa tarmoqlarida 100
Mbit/sek. dan ortiq tezlikda ma‟lumotlarni
uzatishga imkon beradigan
texnologiyalarni kiritish ko„zda tutilgan. Keng ma‟noda 4G - bu yana ma‟lumot
uzatuvchi umumiy ulanish tarmoqlariga (masalan, Internetga), shuningdek Wi-Fi
(uning yangi standartlari) va WiMAX (nazariy jihatdan bu standartda tezlik 1 Gbit/
sek. dan ortishi mumkin) tarmoqlariga simsiz keng polosali ulanish texnologiyalaridir.
Qiyoslab ko„rilsa, hozirgi kunda dunyoda keng tarqalgan GSM/EDGE (2G/
2,5G) sotali aloqa standartida ma‟lumotlarni uzatish tezligi 384 kbit/sek. ni tashkil
etadi. Asosan Yevropa, AQSH va Osiyoning bir necha mamlakatlarida (Yaponiya,
Tayvan, Singapur) keng tarqalgan 3,5G avlod tarmoqlarida tezlik 7-14,4 Mbit/sek.
gacha yetib boradi (16.5-rasm).
19.1-rasm. Mobil aloqa texnologiyalarida ma‟lumot uzatish tezliklarining
evolyutsiyasi.
To„rtinchi avlod tizimlarini avvalgi 3G tizimlaridan asosiy farqi shundaki,
bu texnologiyalar ma‟lumotlarni to„liq paketli uzatish
protokollariga asoslangan,
3G tizimlari esa o„zida ham nutq, ham paket trafigini uzatish protokollarini
birlashtirgan edi. XTI 4G tizimlarini uzatuvchi va qabul qiluvchi o„rtasidagi
ma‟lumot almashish tezligini to„liq harakat sharoitida 100 Mbit/sek. gacha,
cheklangan harakat sharoitida esa (uzatuvchi yoki qabul qiluvchi tarafidan) 1
Gbit/sek. gacha tezlikka erishish imkonini beradigan simsiz
aloqa texnologiyalari
deb hisoblaydi. 4G tizimlarida ma‟lumot uzatish IPv6 (IP protokolining 6-
versiyasi) protokoli asosida amalga oshiriladi va bu tarmoqlarning o„zaro
ishlashini, ayniqsa, agar ular turli texnologiyalarga mansub bo„lganda, sezilarli
ravishda osonlashtiradi. Istiqbolda yuqorida ko„rsatilgan ma‟lumot uzatish
tezliklarini ta‟minlash uchun 40 va 60 GGs diapazonlardagi yuqori chastotalardan
foydalanish ko„zda tutiladi. Ammo yaqin kelajakda 4G tarmoqlari ko„proq 10 GGs
dan pastki diapazondan foydalanadi.
WiMAX texnologiyasi.Bugungi kunda Internetga
ulanish uchun simsiz
texnologiyaga o„tish kerak. Buning uchun ikki sabab mavjud. Birinchidan, agar
Internetga simli ulanish mavjud bo„lmasa yoki qimmat bo„lganda odamlar uyidan
yoki ofisdan (turg„un) Internetga ulanishni hohlaydi. Ikkinchidan, ular o„z
sotali
telefonlarini (mobil telefonlar) ishlatganda Internetga ulanish imkoniyati mavjud
bo„lishi kerak. Bu ilovalar turiga mikroto„lqinli ulanish uchun global moslashuv
(WiMAX - Worldwide Interoperability for Microwave Access) ishlab chiqilgan. U
«oxirgi milya» simsiz keng polosali ulanishni ta‟minlaydi.
IEEE 802.16 loyihasi. 2002 yilda simsiz
keng polosali tizimni
standartlashtirish uchun mo„ljallangan IEEE 802.16 loyihasi natijasi bo„lib
`Ìi`ÊÜÌ
ÊÌ
iÊ`iÊÛiÀÃÊvÊ
vÝÊ*ÀÊ*Ê`ÌÀ
Ê
/ÊÀiÛiÊÌ
ÃÊÌVi]ÊÛÃÌ\Ê
ÜÜÜ°Vi°VÉÕV°
Ì
WiMAX hisoblanadi. Ba‟zan bu standartni simsiz lokal tugun (wirelesslocalloop)
deb atashadi. Keling, endi 802.16 va 802.11 loyihalarini taqqoslaylik. Birinchidan,
802.11 standarti simsiz lokal tarmoqlar uchun mo„ljallangan bo„lsa, ikkinchidan,
802.16 standarti simsiz WAN (yoki MAN) uchun mo„ljallangan. Birinchi holatda
tayanch stansiya va xost orasidagi masofa juda cheklangan. Ikkinchi holatda esa,
tayanch stansiya va abonent stansiyasi bir nechta kilometrlar uzoqligida bo„lishi
mumkin. Eng oxirgi IEEE 802.16 versiyasi IEEE 802.16d va IEEE 802.16e deb
ataluvchi ikki yangi standartni yaratdi. IEEE 802.16d turg„un
WiMAX uchun
mo„ljallangan va IEEE 802.16e mobil WiMAXni belgilaydi. Bu ikki yangi standart
original 802.16 asosiy g„oyasini o„zgartirmaydi, ammo ikki xizmat xarakteriga
yo„naltirilgan.
Xizmatlar.WiMAX abonentlarga ikki turdagi xizmatlarni taqdim etadi:
turg„un (fixed) va mobil (mobile). Turg„un WiMAX (FixedWiMAX). 19.2-rasmda
turg„un xizmat g„oyasi ko„rsatilgan. Tayanch stansiya unumdorlikni optimallash
uchun har turdagi antennalarni (umumiy yo„naltirilgan, sektorli yoki panelli)
ishlatishi mumkin. WiMAXnurli adaptiv antenna tizimini (AAS
- Adaptive
Antenna System) ishlatadi. Uzatishda u o„z energiyasini abonent tomonga
yo„naltirishi mumkin. Qabul qilishda esa u abonent tomonidan uzatilayotgan
maksimal energiyani olish uchun abonent stansiyasi yo„nalishiga fokuslanishi
mumkin. Turg„un xizmatni simli ulanishni ishlatadigan
telefon yoki tarmoq
kompaniyalari taqdim etadigan xizmatlari bilan taqqoslash mumkin. WiMAX
yanada bir vaqtda uzatish va qabul qilishni ta‟minlovchi MIMO antenna tizimini
ishlatadi.
19.2-rasm. Turg‟un WiMAX.