Kirish I bob. Nazariy ma’lumotlar
III.4 Yer va Oyning Quyosh atrofida harakati mavzusini oʻqitishda PhET
Yüklə 184,44 Kb.
|
| III.4 Yer va Oyning Quyosh atrofida harakati mavzusini oʻqitishda PhET
interactive simulations dasturidan foydalanish Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakatini oʻqitishda maxsus ishlangan maketdan foydalanish mumkin. Maket dastagi harakatga keltirilsa Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakati yuzaga keladi. Lekin bu uskuna hamma oʻquv oʻrinlarida bor deb aytolmaymiz. Shunday boʻlsada dars jarayonida bu harkatni o’quvchilarga verual tarzda namoyish qilish mumkin. Buning uchun PhET ning rasmiy veb sayti orqali “gravity-and-orbits_en.jar” simulatsiyasini yuklab olishimiz kerak yoki shu joyning oʻzida foydalanishimiz uchun ochishimiz kerak. Oʻquvchilarga simulyatsiyani yuklab olishni yoki veb saytning oʻzida foydalanishni koʻrsatishimiz uchun bizga internet tarmogʻiga ulangan kompyuter kerak boʻladi. Hozirgi shart- sharoitlardan kelib chiqib aytadigan boʻlsak, oʻquvchilarning bu boradagi koʻnikma va malakalarini shakillantirish birmuncha muammolarni yuzaga keltiradi. Chunki hamma oʻquv oʻrinlarida ham bunday imkoniyatlar tashkil qilingan deb ayta olmaymiz. Bunday holatda oʻqituvchilarning oʻzlaridan biroz faollik va jonkuyarlik talab qilinadi. Simulyatsiyani yuklab olish uchun PhET veb saytiga kiramiz va simuyatsiya 53
“Physics” boʻlimi tanlanadi. Bu boʻlimdan “motion” ya’ni harakat boʻlimi tanlanadi. Bu boʻlim ichida harakatga bogʻliq simulyatsiyalar jamlangan. Ular ichidan gravity-and-orbits_en.jar simulyatsiyasi tanlanadi. Simulyatsiya yuklab olinib oquvchilarga namoyishga tayyorlanadi. Buning uchun bizga kompyuter va proektor bilan taminlangan xona zarur boʻladi. Simulyatsiya yangi mavzuni oʻtish jarayonida ma’ruza haqida qisqacha ma’lumot berilgandan keyin namoyish qilinishi maqsadga muvofiq. Shunda biz ma’ruza jarayonini namoyish bilan uygʻunlikda olib borishimiz mumkin. Oʻquvchilarda eshitish sezgi organi bilan koʻrish sezgi organlaridan birgalikda qabul qilinayotgan informatsiyalar xotirada chuqirroq saqlab qolinadi. Simulyatsiya ochilganda ekranda quyidagi oyna ochiladi. Koʻrib turganimizday markazda sariq rangda Quyosh tasvirlangan, uning yonida esa yer sayyorasi tasvirlangan. Oʻng tomondagi uskunalar paneli orqali harakatning turli koʻrinishlarini koʻrishimiz mumkin. Bular: 1. Yerning Quyosh atrofidagi harakati. 2. Yer va Oyning Quyosh atrofidagi harakati. 3. Oyning Yer atrofidagi harakati. 4. Sun’iy yoʻldoshning Yer atrofidagi harakati. 54
kuchining yoʻnalishini koʻrsatish, tezlanishning yoʻnalishini koʻrsatish, traektoriya va koordinatani koʻrsatish tugmalari joylashtirilgan. Undan tashqari Quyosh va Yerning hajmi(massasi)ni oʻzgartirish mimkin. Simulyatsiyada aylanish tezligini oshirish yoki koʻrinish maydonini kattalashtirish mumkin. Reset va Reset all tugmalari orqali esa barcha oʻzgartirishlar va harakat jarayonini qaytadan boshlashimiz mumkin. Tugmasi orqali harakatni boshlashimiz mumkin. Mavzu yuzasidagi harakat turini oʻquvchilarga namoyish qilish uchun 2-harakat turini tanlab harakatni boshlash tugmasini bosaniz. Oy va Yerning traektoriyasini koʻrish uchun Path tugmasini yoqamiz. Bu holda ekranda quyidagi koʻrinish hosil boʻladi. Oʻuvchilarga mavzu yuzasidan nazariy ma’lumotlarni berish bilan birgalikda simulyatsiya namoyish qilinadi va buning orqasidan ularning koʻnikmalari shakillantiriladi. Gravitatsiya kuchi va tezlanishning yoʻnalishi yoqilib oʻquvchilarga koʻrsatiladi. Gravitatsiyani oʻchirsak yoki Quyosh va Yer massalarini har xil tarzda oʻzgartirsak qanday holat yuz berishini koʻrsatiladi. Bu esa oʻquvchilarda mavzu yuzasidagi qonun va qonuniyatlarni chuqur anglashda katta samara beradi. |