Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 20.3. Beynəlxalq Yenidənqurma və İnkişaf Bankı (BYİB) yaxud Dünya Bankı (DB)
- Bankın vəzifələri.
- Dünya Bankının təşkilatı qunıhışu
- BYIB-in fəaliyyətinin reqlamenti.
- Bankın vəsaitləri
məqalələrində həyəcan bildirməsinə baxmayaraq, dünya iqtisadiyyatının daimi monitorinqini aparan BVF hətta 2007-ci ilin sonuna Hesabatlarında belə, təhlükəli vəziyyətin yaranması barədə heç bir fikir ifadə etmirdi. BVF-in statusunun gücləndirilməsi, onun dünyada əsaslı ləkələnmiş adını bir qədər təmizləyə bilsə də, onun stress-testlər üzrə çıxardığı nəticələri sırf tövsiyə xarakteri daşıdığına görə, praktiki baxımdan ciddi pozitiv məna kəsb edəcəyi şübhə doğurur. Digər tərəfdən, BVF üçün siyasət və ideologiya məsələləri obyektiv iqtisadi təhlillə müqayisədə dominant olduğundan, onun Hesabatlarında milli iqtisadiyyatların dayanıqlılıq meyarları kifayət dərəcədə sərt yaxud yumşaq ola bilər. Belə ki, 2010-cu ildə 90 Avropa bankının tədqiq edilməsi üçün stress-testlərin qəbul olunan şərtləri həddən ziyadə yumşaq olmuşdur. Bu halda BVF-də «bazarı sakitləşdirmək» məqsədilə yalnız real vəziyyəti əks etdirdiklərini gizlətmirdilər. Amma bu məsələ ümumdünya təşkilatı kimi tanınan, çoxsaylı işçi heyətinin saxlanmasına dünyanın onlarca dövləti tərəfindən vəsait ayrılan və pozitiv fəaliyyət göstərəcəyinə ümid bəslənilən BVF-in deyil, elementar reklamın və bankların ictimaiyyətlə əlaqələr xidmətlərinin səviyyəsindədir. Qeyd edək ki, siyasi oyunlar BVF-in köhnə xəstəliyidir: gah kommunizmin yoxa çıxdığı və ölkə iqtisadiyyatının, az qala, daş dövrünə yuvarlandığı Rusiyada kommunizmlə mübarizə aparır, gah da Asiya böhranına cəmi 3 gün qalmış Kuala-Lumpurda keçirilən toplantıda Malayziya və bütün ASEAN ölkələrində aparılan islahatlara BVF prezidenti Kamdessyunun sözləri ilə heyrətlənərək, «böhranların birdəfəlik keçmişdə qaldığına» əminliyini bildirirdi. Nəticə isə BVF-in Kuala-Lumpurdakı bölməsinin bağlanması, Malayziyanın BVF-in bütün tövsiyələrindən qətiyyətlə imtina edərək, tez bir zamanda böhran məngənəsindən can qurtarması olmuşdur. BVF-in ölkələrin (xüsusilə də problemli ölkələrin) rəhbərliyinə tövsiyələrlə müşayiət olunan müraciətləri, təşkilatın tarixində dəfələrlə olduğu kimi, bazarlardakı vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirə bilər. Buna görə də dünya
iqtisadiyyatının tənzimlənməsində millətüstü elementin gücləndirilməsini zəruri hesab ediriksə, yəqin ki, özünü son dərəcədə doğrultmayan BVF'və DB kimi beynəlxalq təşkilatların səlahiyyətlərini artırmaqdan çəkinməliyik. Hər iki təşkilatın özü daxili islahatların aparılmasına, bütün rəhbərliyinin və neolibertian siyasətinin dəyişdirilməsinə möhtacdır. Yalnız islahatlar aparıldıqdan sonra Fondun üzv-dövlətlərinin rəyinə, sənaye-maliyyə 587 qruplarının nəzarətsiz fəaliyyətini, «bazarın» hüdudsuz imkanlarını tərənnüm etməyən ekspertlərin fikrinə diqqətlə yanaşması əsasında həmin təşkilatlara yüksək səlahiyyətlərin verilməsi mümkündür.
Bu bank BMT-nin valyuta-maliyyə məsələləri üzrə 1944-cü ilin iyulunda Bretton-Vudsda keçirilən konfransının qərarlarına müvafiq olaraq, 1945-ci ildə BVF ilə birlikdə yaradılmışdır. Eyni zamanda Dünya Bankı da adlandırılan bu banka BVF kimi, BMT-nin ixtisaslaşmış idarəsi statusu verilmişdir. DB-nin əsas məqsədi üzv-dövlətlərin iqtisadi inkişafını dəstəkləməkdir. Bankın kreditləri əsasən yolların, elektrik stansiyalarının, məktəblərin, xəstəxanaların inşası, sənaye sahələrinin, telekommunikasiyaların müasirləşdirilməsi üzrə investisiya layihələrinin həyata keçirilməsinə istiqamətlənmişdir. Borcların bir hissəsi ölkələrin iqtisadi sistemlərində sabitliyin təmin olunması və səmərəliliyin yüksəldilməsi məqsədilə aparılan bazar islahatlarının maliyyələşdirilməsi üçün verilir. Bankın vəzifələri. İlk dövrdə BYİB Avropanın müharibədən sonrakı bərpası üçün kapital resurslarının toplanması və yerləşdirilməsi ilə məşğul olurdu. 1948-ci ildə bank Avropanın Bərpası Proqramını (European Recovery Programme) başladı, lakin sonra onun əsas vəzifəsi özəl kapitaldan münasib şərtlərlə istifadə etmək imkanı olmayan üzv-dövlətlərin inkişafına borc verilməsi yolu ilə yardım göstənnək oldu. Hazırda BYİB və onun yaratdığı filiallar (Dünya Bankının qrupu) inkişaf etməkdə olan ölkələrə və kapitalizmə transfonnasiya yoluna qədəm qoyan keçmiş sosialist dövlətlərinə yardım göstərilməsində mühüm rol oynayır. Yaradıldığı dövrdən etibarən Dünya Bankının tərkibi və təşkilati quruluşu böyük dəyişikliklərə məruz qalmışdır. BYİB üzvlərinin sayı 1946-cı ildəki 38 dövlətdən 1996-cı ildə 180 dövlətədək artmışdır. Yeni törəmə təşkilatların yaradılması nəticəsində BYİB özündə 4 beynəlxalq maliyyə qurumunu birləşdirən Dünya Bankı qmpuna çevrildi. 1956-cı ildə borcları yalnız üzv-dövlətlərin hökumətlərinin zəmanəti ilə verən BYİB-dən fərqli olaraq, özəl sektorun layihələrini malijq/ələşdirən Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası (IFC - International Financial Corporation) yaradıldı. 1960-cı
ildə ən yoxsul ölkələrə faizsiz güzəştli kreditlər verən Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyasının (IDA - International Development Association) əsası qoyuldu. 1988-ci ildə yaradılan İnvestisiyalara Zəmanət üzrə Çoxtərəfli Agentliyin (MIGA - Multilaterial Investment Guarantee Agency) vəzifəsi xarici investorlara qeyri-kommersiya siyasi risklər üzrə zəmanət vemıəkdir. Xarici birbaşa investisiya axınlarının artması 1966-cı ildə Dünya Bankı qrupunun fəaliyyəti ilə bağlı olan İnvestisiya Mübahisələrinin Həlli üzrə Beynəlxalq Mərkəzin (ICSID - International Centre for Settlement of Investment Disputes) yaradılmasını zəruriləşdirdi. ICSID-in vəzifəsi xarici investorlarla borcalan ölkələrin hökumətləri arasında baş verən mübahisələrin nizamlanması və arbitrajıdır.
eyni zamanda BVF üzvü olan dövlətlər tərəfindən təqdim edilmişdir, amma əsas kapitala dünya iqtisadiyyatının lideri olan «yeddilik» tərəfindən nəzarət edilir. Faktiki üzvlük haqqı abunə kapitalının bir hissəsi olmaqla, onun 10%- dən aşağıdır. Uzunmüddətli borclar bank tərəfindən, adətən 20 ilə, qaytarılmasının 5 il təxirə salınması şərtilə verilir. BYIB-in fəaliyyətinin reqlamenti. Bank haqqında razılaşma (Nizamnamə) onun fəaliyyətini reqlamentləşdirən əsas qaydaları müəyyən edir. Belə ki, bank iqtisadi artıma yardım göstərərkən, yalnız səmərəli kapital qoyuluşlarına borc vennəlidir. Kreditin ayrılması haqqında qərar, onun geri qaytarılma ehtimalı nəzərə alınmaqla qəbul olunur. Kredit yalnız hökumətə, onun tərəfindən zəmanət verilməsi şərti ilə verilir. Borcun, satınalmaları yalnız bir ölkədən həyata keçinnək şərti ilə verilməsi qadağandır. Borcun verilməsi haqqında qərar iqtisadi mülahizələrə əsaslanmalıdır. Bankın ilk kreditləri Qərbi Avropa ölkələrinə dağıdılmış iqtisadiyyatlarını bərpa etmək imkanı yaratdı. Hazırki vəziyyətdə bank Afrika, Asiya, Latın Amerikası, Karib dənizi hövzəsi ölkələri. Şimali Afrika, Yaxın Şərq, Mərkəzi və Şərqi Avropanın dövlətlərinə borclar verir. Bankın vəsaitləri müxtəlif mənbələrdən formalaşır. Əsas mənbə müxtəlif borc öhdəliklərinin maliyyə bazarlarında satılmasıdır. Əməliyyatların zəma- nətçisi kimi bütün üzv-dövlətlər çıxış edir. Mükəmməl maliyyə siyasəti nəticəsində bankın qiymətli kağızları dünyada ən etibarlılarından biri hesab edilir. Bu qiymətli kağızlar pensiya fondları, sığorta şirkətləri, başqa banklar, fiziki şəxslər tərəfindən həvəslə satın alınır. Başqa mənbələr isə səhmdar 589 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|