Kompaniya Sayohat texnologiyasi amaliyoti


Aholi sonining ko'payishi



Yüklə 1,42 Mb.
səhifə38/68
tarix05.10.2023
ölçüsü1,42 Mb.
#125443
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   68
UMUMIY MARUZA

Aholi sonining ko'payishi
Sanoat inqilobi tarixdagi birinchi davr bo'lib, unda bir vaqtning o'zida ham aholi, ham jon boshiga daromadlar o'sdi. [140] Robert Xyuzning “The Fatal Shore” asarida yozishicha , 1700 yildan 1740 yilgacha olti millionda saqlanib qolgan Angliya va Uels aholisi 1740 yildan keyin keskin oshgan. Angliya aholisi 1801 yildagi 8,3 milliondan ikki baravarga oshgan. 1850 yilda 16,8 million, 1901 yilga kelib yana deyarli ikki baravar ko'payib, 30,5 millionga yetdi. [141] Yaxshilangan sharoitlar 19-asrda Britaniya aholisining 10 milliondan 30 millionga koʻpayishiga olib keldi. [142 ] [143] Yevropa aholisi 1700 yildagi taxminan 100 milliondan 1900 yilga kelib 400 millionga koʻpaydi [144].
Urbanizatsiya
Birmingem g'arbida, Angliyadagi qora mamlakat
18-asr oxiridan boshlab zamonaviy sanoatning o'sishi ommaviy urbanizatsiya va yangi yirik shaharlarning paydo bo'lishiga olib keldi, avval Evropada, keyin esa boshqa mintaqalarda, chunki yangi imkoniyatlar qishloq jamoalaridan shaharlarga ko'p sonli muhojirlarni olib keldi. 1800-yilda dunyo aholisining atigi 3% shaharlarda yashagan [145] , 21-asr boshlarida bu koʻrsatkich deyarli 50% edi. [146] 1717 yilda Manchester aholisi 10 000 kishini tashkil etgan bo'lsa, 1911 yilga kelib u 2,3 millionga ko'paydi. [147]
Ayollar va oilaviy hayotga ta'siri
Ayollar tarixchilari sanoat inqilobi va kapitalizmning ayollarning holatiga ta'siri haqida bahslashdilar. [148 ] [149] Pessimistik tomonni egallab, Elis Klark 17-asrda Angliyaga kapitalizm kelganida, u ayollarning mavqeini pasaytirdi, chunki ular iqtisodiy ahamiyatini yo'qotdi. Klarkning ta'kidlashicha, 16-asrda Angliyada ayollar sanoat va qishloq xo'jaligining ko'p jabhalari bilan shug'ullangan. Uy ishlab chiqarishning markaziy birligi bo'lib, ayollar fermer xo'jaliklarini yuritishda, ba'zi hunarmandchilikda va yer uchastkalarida muhim rol o'ynagan. Ularning foydali iqtisodiy rollari ularga erlari bilan qandaydir tenglikni berdi. Biroq, Klarkning ta'kidlashicha, 17-asrda kapitalizm kengayib borar ekan, er uydan tashqarida haq to'lanadigan mehnat ishlarini olib borishi bilan mehnat taqsimoti ko'proq bo'lgan va xotin esa to'lanmagan uy ishlariga aylangan. O'rta va yuqori tabaqadagi ayollar behuda uy sharoitida, xizmatkorlarni nazorat qilish bilan chegaralangan; quyi tabaqali ayollar kam haq to'lanadigan ishlarni olishga majbur bo'ldilar. Shuning uchun kapitalizm kuchli ayollarga salbiy ta'sir ko'rsatdi. [150]
Yana ijobiy talqinda Ayvi Pinchbek kapitalizm ayollarning emansipatsiyasi uchun sharoit yaratganini ta'kidlaydi. [151] Tilli va Skott ayollarning maqomidagi davomiylikni ta'kidlab, ingliz tarixida uch bosqichni topdilar. Sanoatdan oldingi davrda ishlab chiqarish asosan uyda foydalanish uchun mo'ljallangan bo'lib, uy xo'jaliklarining ko'p ehtiyojlarini ayollar ishlab chiqargan. Ikkinchi bosqich - erta sanoatlashtirishning "oilaviy ish haqi iqtisodiyoti"; butun oila o'z a'zolarining, shu jumladan er, xotin va katta yoshdagi bolalarning jamoaviy ish haqiga bog'liq edi. Uchinchi yoki zamonaviy bosqich - bu "oilaviy iste'mol iqtisodiyoti" bo'lib, unda oila iste'mol joyi bo'lib, iste'molning o'sib borayotgan standartlarini qo'llab-quvvatlash uchun ayollar ko'p sonli chakana savdo va ish yuritish ishlarida ishlaydi. [152]
Sanoat inqilobi Evropani qamrab olgani sababli, tejamkorlik va mehnatsevarlik g'oyalari o'rta sinf oilalarini tavsifladi. Bu qadriyatlar Samuel Smilesning "O'z-o'ziga yordam" kitobida aks ettirilgan bo'lib , unda u kambag'al sinflarning qashshoqligi "ixtiyoriy va o'zboshimchalik bilan bo'lgan - bekorchilik, tejamkorlik, muloyimlik va noto'g'ri xatti-harakatlarning natijalari" ekanligini ta'kidlaydi. [153]

Yüklə 1,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   34   35   36   37   38   39   40   41   ...   68




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə