Konvensiyanin 5-Cİ azadliq və toxunulmazliq hüququ
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
5- CI MADDƏ ÜZRƏ TƏLIMAT –
© Avropa Şurası / Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi, 2014 5
I. TƏTBIQ DAIRƏSI Maddə 5 § 1 “1.
Hər kəsin azadlıq və şəxsi toxunulmazlıq hüququ var. Heç kəs qanunla müəyyən olunmuş aşağıdakı hallardan və qaydadan başqa azadlıqdan məhrum edilə bilməz:…”
1. “A
zadlıq hüququnu” bəyan edərkən 5-ci maddə şəxsin fiziki azadlığını nəzərdə tutur; onun məqsədi heç kimin özbaşına azadlıqdan məhrum edilməməsini təmin etməkdir. Onun müddəaları 4 saylı Protokolun 2-ci maddəsi ilə tənzimlənən hərəkət etmə azadlığına məhdudiyyətlərə aid deyil ( Kryange Rumıniyaya qarşı [GC]
* , § 92; Engel və başqaları Niderlanda qarşı , § 58). 2. 5- ci maddənin 1-ci bəndi çərçivəsində azadlıqdan məhrum edilməyə aid ediləcək qədər ciddi hərəkət məhdudiyyətləri ilə 4 saylı Protokolun 2-ci maddəsinin tətbiq edildiyi adi azadlıq məhdudlaşdırmaları arasındakı fərq mahiyyətlə deyil, dərəcə və intensivliklə bağlıdır (
, § 93;
Rantsev Ki pr və Rusiyaya qarşı , § 314; Stanev Bolqarıstana qarşı [GC], § 115). 3. Azadlıqdan məhrum etmə tutulma və ya ittiham hökmündən sonra həbslə nəticələnən klassik hallarla məhdudlaşmır və digər formalara malik ola bilər ( Quzzardi İtaliyaya qarşı , § 95). 2) Tətbiq edilməli olan meyarlar 4.
Məhkəmə yerli hakimiyyət orqanlarının azadlıqdan məhrum etmə halının baş tutub- tutmadığı barədə gəldiyi hüquqi nəticəni özü üçün məcburi hesab etmir və vəziyyəti müstəqil şəkildə qiymətləndirir (
, § 90;
H.M. İsveçrəyə qarşı , §§
30 və 48; Kryange Rumıniyaya qarşı [GC], § 92). 5. 5- ci maddəyə əsasən şəxsin azadlıqdan məhrum edilib-edilmədiyini müəyyən etmək üçün başlanğıc nöqtə onun konkret vəziyyəti olmalıdır, o cümlədən sözügedən tədbirin növü, müddəti, təsiri və icra qaydası kimi müxtəlif meyarlar nəzərə alınmalıdır (
, § 92;
Medvedev və başqaları Fransaya qarşı [GC], § 73; Kryange Rumıniyaya qarşı [GC],§ 91). 6. Sözügedən tədbirin "icra edilmə qaydası"nın və "növü"nün nəzərə alınması tələbi Məhkəməyə həbsxana kamerasında saxlanılmadan fərqli məhdudlaşdırılma növü ilə bağlı halları və xüsusi konteksti nəzərə almaq imkanı verir. Doğrudan da tədbirin hansı kontekstdə görüldüyü v acib amildir, çünki müasir cəmiyyətdə tez-tez elə hallar yaranır ki, ictimaiyyətdən ümumi m ənafə naminə hərəkət azadlığının və ya şəxsi azadlığın məhdudiyyətlərinə dözmək tələb edilə bilər ( Nada İsveçrəyə qarşı [GC], § 226; Ostin və başqaları Birləşmiş Krallığa qarşı [GC], § 59). 7. 5- ci maddənin 1-ci bəndi çərçivəsində azadlıqdan məhrum etmə anlayışına həm obyektiv - hər hansı şəxsin əhəmiyyətli müddət ərzində müəyyən qapalı sahədə həbs altında saxlanması və əlavə subyektiv element - həmin şəxsin sözügedən azadlıqdan məhrum edilməyə qanuni
* Təlimatın elektron variantında istinad edilən məhkəmə işlərinə hiperlinklər Məhkəmə tərəfindən çıxarılmış qərar və ya qərardadın və Avropa İnsan Hüquqları Komissiyasının qərar və ya hesabatlarının ingilis və ya fransız dilindəki (məhkəmənin iki rəsmi dili) orijinal mətnlərinə aiddir. Əksi göstərilmədiyi təqdirdə bütün istinadlar Məhkəmənin Palatasının işin mahiyyəti üzrə qəbul etdiyi qərara aid hesab edilməlidir. “(dec.)” abreviaturası istinadın Məhkəmənin qərarı olduğunu, “[GC]” abreviaturası isə işə Böyük Palata tərəfindən baxıldığını bildirir.
5- CI MADDƏ ÜZRƏ TƏLIMAT –
6 © Avropa Şurası / İnsan Hüquqları Məhkəməsi, 2014 razılıq verməməsi daxildir (
, § 74;
Stanev Bolqarıstana qarşı
[GC],§ 117). 8. Nəzərə alınmalı olan müvafiq obyektiv amillərə qapalı sahəni tərk etmək imkanı, nəzarətdə saxlanma, təcrid edilmə dərəcəsi, cəmiyyətlə əlaqə qurmaq imkanı daxildir (məsələn bax: Quzzardi İtaliyaya qarşı , § 95;
H.M. İsveçrəyə qarşı , § 45;
H.L. Birləşmiş Krallığa qarşı , §
91; və Ştork Almaniyaya qarşı , § 73). 9. Faktlar 5- ci maddənin 1-ci bəndi çərçivəsində azadlıqdan məhrum edilməyə dəlalət edirsə, həbsin nisbətən qısa müddətli olması bu qənaətə təsir etmir (
, § 317; İskəndərov Rusiyaya qarşı , § 140). 10. Polisin saxlama və axtarış səlahiyyətinin icrası zamanı məcburetmə elementi, hətta sözügedən tədbirin müddəti qısa olsa belə, azadlıqdan məhrum edilməyə dəlalət edir (
, § 78;
Gillan və Kuinton Birləşmiş Krallığa qarşı , § 57;
Şimovolos Rusiyaya qarşı , § 50;
Breqa və başqaları Moldovaya qarşı , § 43). 11. Hər hansı şəxsin əlinin qandallanmaması, həbsxana hücrəsinə salınmaması və ya başqa üsulla fiziki baxımdan məhdudlaşdırılmaması faktı azadlıqdan məhrum edilmə halının olub- olmadığının müəyyən edilməsi üçün həlledici amil deyil
(
12.
Azadlıq hüququ demokratik cəmiyyətdə çox əhəmiyyətlidir, buna görə də xüsusilə şəxs ona təklif olunan hərəkətlə razılaşmağa və ya ona etiraz etməyə hüquq qabiliyyəti olmadığı təqdirdə belə özünün həbsə alınmasına razılıq verdiyi halda Konvensiyanın təmin etdiyi müdafiədən faydalanmaq imkanından məhrum olmur ( H.L. Birləşmiş Krallığa qarşı , § 90;
Stanev Bolqarıstana qarşı [GC],§ 119). 13. Hər hansı şəxsin hüquq qabiliyyətinin olmaması heç də hər zaman onun vəziyyəti anlamaq və razılıq vermək iqtidarında olmadığını göstərmir ( eyni mənbə., § 130; Ştukaturov Rusiyaya qarşı , §§ 107-09; D.D. Litvaya qarşı , § 150).
14.
Həbsxana daxilində tətbiq edilən həbs şəraitinə təsir edən intizam tədbirləri azadlıqdan məhrum edilmə hesab edilə bilməz. Normal hallarda belə tədbirlərə qanuni həbs şəraitinin dəyişdirilməsi kimi baxılmalıdır və bu, Konvensiyanın 5 § 1-ci maddəsinin tətbiq dairəsinə aid deyil ( Bollan Birləşmiş Krallığa qarşı (dec.)).
15.
Hər hansı sərnişin hava limanında vəziyyətinin aydınlaşdırılması məqsədi ilə sərhəd rəsmiləri tərəfindən saxlanırsa və saxlanma müddəti müvafiq formal prosedurların yerinə yetirilməsi üçün zəruri vaxtı ötmürsə, Konvensiyanın 5-ci maddəsi çərçivəsində heç bir hal meydana gəlmir (Qəhrəmanov Azərbaycana qarşı (dec.), § 41).
16. 5-
ci maddənin tətbiqinin müvafiqliyi məsələsi müxtəlif hallarda meydana gəlmişdir, o cümlədən: – fərdlərin psixoloji və ya sosial yardım müəssisəsinə yerləşdirilməsi (bax: başqa qərarlarla yanaşı De Vilde, Ooms və Versip Belçikaya qarşı ;
;
;
;
;
başqaları Bolqarıstana qarşı ;
[GC]);
Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|