Konvensiyanin 5-Cİ azadliq və toxunulmazliq hüququ
Yüklə 1 Mb. Pdf görüntüsü
|
5- CI MADDƏ ÜZRƏ TƏLIMAT –
© Avropa Şurası / Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi, 2014 27
bir halda, təfsir nöqteyi-nəzərindən, zaminlik yoxlamasının ilk avtomatik yoxlamaya münasibətdə tələb olunandan (Məhkəmə bu müddəti maksimum dörd gün olaraq müəyyən edib) daha sürətli olması tələb edilə bilməz (eyni mənbə, § 47).
Ağlabatan müddət ərzində mühakimə və ya məhkəməyə qədər azad edilmə hüququ (Maddə 5 § 3) Maddə 5 § 3 “3.
Bu maddənin 1 bəndinin (c) yarımbəndinə müvafiq olaraq tutulmuş və ya həbsə alınmış hər kəs... ağlabatan müddət ərzində məhkəmə araşdırması və ya məhkəməyə qədər azad edilmək hüququna malikdir . Azad edilmək məhkəməyə gəlmə təminatlarının təqdim edilməsi ilə şərtləndirilə bilər.”
153. 5-
ci maddənin 3-cü bəndi çərçivəsində Məhkəməyə qədər həbs müddəti müəyyən edilərkən nəzərə alınmalı olan müddət təqsirləndirilən şəxsin həbsə alındığı gündən başlayır v ə hökmün çıxarıldığı gün sona çatır, hətta bu hökm birinci instansiya məhkəməsi tərəfindən verilmiş olsa belə (misal üçün bax: Solmaz Türkiyəyə qarşı , §§ 23-24; Kalaşnikov Rusiyaya qarşı , § 110; Vemhoff Almaniyaya qarşı , § 9).
154. K onvensiyanın 5-ci maddənin 3-cü bəndi ilə 1 (c) yarımbəndi arasında əhəmiyyətli bağlılığı nəzərə alsaq, birinci instansiyada məhkum olunmuş şəxs sonuncu müddəada göstərildiyi kimi "hüquq pozuntusunun törədilməsində əsaslı şübhə ilə bağlı səlahiyyətli hüquq orqanının yanına gətirilmək məqsədi ilə" həbs edilmiş hesab oluna bilməz, lakin onun vəziyyəti "səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən məhkum edildikdən sonra" azadlıqdan məhrum edilməyə icazə verən 5-ci maddənin § 1 (a) yarımbəndinə uyğundur (
, § 99;
Pyotr Baranovski Polşaya qarşı , § 45;
Qorski Polşaya qarşı , § 41).
155. 5-
ci maddənin 3-cü maddəsinin ikinci hissəsi məhkəmə orqanlarına təqsirləndirilən şəxsin ağlabatan müddət ərzində məhkəməyə gətirilməsi ilə onun məhkəmədən əvvəl şərti azad edilməsi arasında seçim imkanı vermir. O, ittiham hökmünə qədər təqsirsiz hesab edilməlidir və sözügedən müddəanın məqsədi hər şeydən əvvəl həbsin davam etməsi üçün əsas olmadığı təqdirdə şərti azad edilməni tələb etməkdir. 156. Buna görə də konkret halda həbsin davam etməsinə yalnız təqsirsizlik prezumpsiyasına baxmayaraq, Konvensiyanın 5-ci maddəsində müəyyən edilən şəxsi azadlıq hüququna hörmətlə yanaşılması qaydasından üstün tutulan əsl ictimai marağın qorunması tələbinə işarə edən konkret əlamətlər olduqda haqq qazandırıla bilər. 157. Konkret halda hər hansı ittiham edilən şəxsin məhkəməyə qədər həbsinin ağlabatan müddətdən çox olmamasının təmin edilməsinə görə məsuliyyət birinci növbədə səlahiyyətli məhkəmə orqanlarının üzərinə düşür. Bu məqsədlə onlar təqsirsizlik prezumpsiyası prinsipinə lazımınca diqqət yetirməklə, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, 5-ci maddədə müəyyən edilmiş qaydadan kənara çıxmağa əsas verən ictimai marağın qorunması tələbinin mövcud olub- olmadığı ilə bağlı bütün faktları yoxlamalı və azadlığa buraxılmaq haqqında vəsatətlərlə bağlı qərarlarında bu faktları göstərməlidirlər. Əsas etibarilə bu qərarlarda göstərilən əsaslara və ərizəçinun apellyasiya şikayətlərində qeyd etdiyi müəyyən edilmiş faktlara əsasən Məhkəmə 5- ci maddənin 3-cü bəndi çərçivəsində pozuntuya yol verilib-verilmədiyi barədə qərar qəbul etməlidir. 5- CI MADDƏ ÜZRƏ TƏLIMAT –
28 © Avropa Şurası / İnsan Hüquqları Məhkəməsi, 2014 158. Həbs edilmiş şəxsin hüquq pozuntusunu törətdiyinə dair əsaslı şübhənin saxlanması həbsin davam etməsinin qanuniliyinə münasibətdə sine qua non (məcburi) şərtdir, lakin vaxt ötdükcə bu əsas yetərli olmur və bu zaman Məhkəmə səlahiyyətli məhkəmə orqanlarının irəli sür düyü digər əsasların azadlıqdan məhrum etməyə haqq qazandırıb-qazandırmadığını müəyyən etməlidir. Bu əsaslar "müvafiq" və "yetərli" olduqda, Məhkəmə həmçinin səlahiyyətli dövlət orqanlarının icraatın aparılmasında "xüsusi ciddi-cəhd" göstərdikləri barədə nəticəyə gələ bilməlidir. 159.
Beləliklə, azadlıqdan məhrum etmənin davam etməsi üçün artıq əsas olmadıqda, azadlığa buraxılmanın təmin edilməsi məqsədi ilə yerli məhkəmələr məhkəməyə qədər həbsin davam etməsinin qanuniliyini nəzərdən keçirmək öhdəliyi daşıyırlar. İlkin dövrdə əsaslı şübhənin mövcudluğu həbsə haqq qazandıra bilər, lakin elə bir məqam gəlir ki, bu artıq kifayət etmir. Həbs müddətinin ağlabatan olması məsələsi abstrakt şəkildə qiymətləndirilə bilmədiyi üçün və bu, hər bir işdə konkret xüsusiyyətlərə əsasən dəyərləndirilməli o lduğundan, hər bir məhkəmə işinə tətbiq edilə bilən konkret vaxt çərçivəsi müəyyən edilməyib ( Makkey Birləşmiş Krallığa qarşı [GC], §§ 41-45; Bıkov Rusiyaya qarşı [GC],
§§ 61-64; İdalov Rusiyaya qarşı [GC], §§ 139- 41; həmçinin bax:
[GC],
§§ 152-53; Kudla Polşaya qarşı [GC], §§ 110-11). 160. Azadlığa buraxılmanın lehinə və əleyhinə olan arqumentlər "ümumi və mücərrəd" ( Boyçenko Moldovaya qarşı , § 142; Xudoyorov Rusiyaya qarşı , §
173) olmamalı, konkret faktlara istinad etməli və ərizəçinin həbsinə haqq qazandıran şəxsi halları göstərməlidir (
, § 179). 161. Həbs müddətinin kvaziavtomatik uzanması 5-ci maddənin 3-cü bəndinin müəyyən etdiyi təminatlara ziddir ( Tase Rumıniyaya qarşı , § 40). 162. Bu məsələlərdə sübutetmə yükü elə müəyyən edilməməlidir ki, həbs olunmuş şəxs azad edilməsi üçün əsasların mövcudluğunu özü sübut etməli olsun ( Bıkov Rusiyaya qarşı
[GC], § 64). 163. Şəxsin həbsinə əsas verə bilən hallar mövcud olubsa, lakin yerli məhkəmə orqanlarının qərarlarında göstərilməyibsə, onları müəyyən etmək və ərizəçinin həbsinə qərar verən səlahiyyətli orqanları əvəz etmək Məhkəmənin vəzifəsi deyil ( eyni məndə ,
§ 66; Giorgi Nikolaişvili Gürcüstana qarşı , §
77). Ədalət mühakiməsinin yerinə yetirilməsinə dair ictimai nəzarət yalnız əsaslandırılmış qərarlar əsasında təmin edilə bilər ( Tase Rumıniyaya qarşı , § 41). 3) Davam edən həbsin səbəbləri 164. Ko
nvensiyanın presedent hüququ zaminliyə buraxılmanın rədd edilməsi üçün dörd başlıca məqbul səbəb formalaşdırmışdır: (a) müttəhimin məhkəməyə gəlməmə riski; (b) müttəhimin azadlığa buraxılacağı təqdirdə, ədalət mühakiməsinin həyata keçirilməsinə maneə olaca
q tədbir görməsi riski; (c) yeni hüquq pozuntularına yol verməsi; (d) ictimai iğtişaşa səbəb olması ( Tiron Rumıniyaya qarşı , § 37;
Smirnova Rusiyaya qarşı , § 59;
Piruzyan Ermənistana qarşı , § 94).
Qaçıb gizlənmə təhlükəsi 165.
Qaçıb gizlənmə təhlükəsi yalnız sözügedən cəzanın ağırlığı əsasında qiymətləndirilə bilməz. O, qaçıb gizlənmə təhlükəsinin mövcudluğunu təsdiq edən və ya bu riskin məhkəməyə qədər həbsə haqq qazandırmayacaq qədər cüzi olduğunu göstərən başqa bir sıra müvafiq amillərə istinad edilərək qiymətləndirilməlidir. ( Pançenko Rusiyaya qarşı , § 106). Yüklə 1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|