Salatın Əhmədli
315
Keşiş Qriqori yenə xaç çəkdi. Yenə dodağının
altında
sakit-sakit
danışdı.
Onun
dodaqlarının
tərpənişindən Slavik hiss edirdi ki, atası Allahdan
erməni gən
clərinə ağıl istəyir. Sözünün sonunu isə lap
elə açıq-aşkar bitirdi: «Allahım, mən sənə ona görə
qulluq edirəm ki, bu bədbəxt erməni balalarının
gözlərini açasan. Bu yalanlardan onların ruhu
azmasın. Doğru yol-bizi böyük Ermənistana aparan
yol onlara aydın olsun. Onda mənim dediklərimi daha
yaxşı başa düşərlər».
Slavikin yanında əyləşmiş gən
clərdən biri
həyəcanla dilləndi:
- Sən bizə kömək elə, müqəddəs ata, qoy biz hə
-
qiqəti bilək.
- Onda gərək məni yaxşı dinləyəsiniz, -
Keşiş
yenə xaç çəkdi. Onun xasiyyəti idi. Həmişə bir çətin
sual qarşısında qalanda xaç çəkir, xeyli dodağının
altında nəsə danışır. Bu zaman, əslində, o, düşün
-məyə
vaxt qazanırdı. İndi də dodaqaltı danışıqlar bitəndən
sonra sözə başladı:
- Biz Şuşaya yox, əvvəlcə Xocavəndə-Marağaya
köçürülmüşük. Ulu babamızı o tayda-Marağada
Salatın Əhmədli
316
Təbrizdə, Urmiyada, Van gölü ətrafında yaşayan
erməniləri Lazarev başına yığıb izah eləyir ki, tezliklə
buradan çıxıb gedəcəyik. Rus qoşunları çəkiləcək,
bundan sonra sizin taleyiniz necə olacaq, heç kim deyə
bilməz. Ulu babam Hovsesyan da böyük xətir-hörmət
sahibi olub. Ətrafda yaşayan ermənilər həmişə onun
yanına
məsləhətə
gələrmiş.
Əvvəlcə
babamız
Hovsesyan köçmək istəməyib. Amma Eçmiədzindən
onun
yanına
adamlar
gəlib,-deyirlər
ki,
bəs
bilmirsiniz,
polkovnik
bizim
adamdır.
Qanı
qanımızdandır. Onun dediklərinə əməl etmək lazımdır.
Sizə də Arazın bu tayında, ən yaxşı yerlərdə torpaq
sahəsi ayrılacaq, dövlətin himayəsində olacaqsınız.
Təsərrüfat qurana, ev-eşik tikənə qədər atamız Çar
sizə hər cür köməklik göstərəcək. Bizim babamıza o
taydan gəldiyimiz yerin adı ilə adlandırılan Marağada
yaxşı bir yer ayırırlar. Sonralar Şuşanın mühüm siyasi
əhə-miyyət kəsb etməsi Çarı da, Eçmiədzindəkiləri də
düşündürürdü. Ona görə bizim babamızın yaşayış
yerini Şuşaya dəyişirlər. Ancaq babamıza tapşırırlar
ki, heç nəyə tələsməsinlər. Eçmiədzindən hansı
tapşırıq gəlsə, ona da əməl eləsinlər. Beləcə, illər gəlib
Salatın Əhmədli
317
keçir, babalarımız da bu dünyadan köçür. İndi mənim
borcumdur ki, sizə bilmədiklə-rinizi öyrədim.
Karapet bu söhbətlərin canlı şahidi idi. Karapet
bilirdi ki, Keşiş Qriqori ildə bir neçə dəfə Eçmiədiznə
gedər, guya müqəddəs kilsəni ziyarət üçün səfərə
çıxardı. Ancaq hər dəfə qayıdandan sonra gəncləri
yenə başına yığar, onlarla birgə Qarabağdakı alban
abidələrini gəzər, bu abidələrdə olan yazılı daşları,
diqqəti çəkən tarixə aid əşyaları top-layıb özünün
Allaha xidmət elədiyi kilsəyə gətirər-di.
Bir gün yenə bu məqsədlə Şuşaya yaxın olan
Qandzasara getmişdilər.
Hələ də hörgüdə min illik dözümlə dayanan bir
neçə yazılı daşı qopardılar. Abidənin ətrafını gəzdilər.
Qədim işarəli, keşişin özünün də başı çıxmayan
yazıları olan saxsı qablar da tapdılar.
Qandzasar dağın döşündə-meşənin arasında, hər
tərəfdən dərələrlə ayrılmış hündür bir təpənin üstündə
yerləşirdi. Tikildiyi zamandan bəri üstündən əsrlər
keçsə də, dünyanın təbiəti dəfələrlə dəyişsə də öz
əzəmətini qoruyub-saxlayırdı. Qədim alban çarlarının
və alban ruhunun müqəddəsliyi sanki məbədi dövrə-
ləmiş hasarla bu günəcən qorunurdu. Səhər doğan gü-
Salatın Əhmədli
318
nəşin şüaları altında parıldayan daşlar sanki hərəsi bir
dillə danışırdı. Gələnlərə demək istəyirdi ki, bizə
toxunmayın. Bu qayalar arasında, bu məbədin
divarları arasında uyuyan müqəddəs ruhları narahat
etməyin. Gün gələr, o ruhlar sizi əzaba düçar edər...
Keşiş Qriqori və onun yanındakı gənclər
günortaya yaxın məbəddən çıxıb geriyə qayıtmaq istə-
yirdilər.
Gözləmədikləri halda böyük məbədin qarşısında
üç nəfər onları qarşıladı. Hər üçü mülki formada idi.
Keşiş Qriqori ortadakı hündürboylu cavanı yaxşı
tanıyırdı. Polkovnik Yesayev idi. Əslən qarabağlı olan
Yesayevlə
Şuşada-Təhlükə-sizlik
Komitəsində
görüşmüşdülər...
O vaxt aralarında da sərt bir söhbət olmuşdu...
- Müqəddəs ata, dövlətimizin sayəsində dinimizi
qorumaq üçün sənə hər cür şərait yaradılıb.
- Çox sağ olun, oğlum, mən heç nədən narazı
deyiləm. Sənin kimi erməni övladları indi yaxşı
vəzifələrdə işləyir. Bu da onu göstərir ki, bizim
xalqımıza hər
cür qayğı var.
Salatın Əhmədli
319
- Mən də belə düşünürəm. An
caq sənin kimi bəzi
ermənilər bir qədər özlərini qəribə aparırlar.
- Nə qəribə,
canım? Elə sən özün də erməni de-
yilsən? Bir
cə sənin familini düzgün yazmayıblar.
- Ne
cə yazmalıydılar?
- Bəli, bəli, mən səni gərək çağıraydım
«polkovnik Yesayan».
- Müqəddəs ata, sən yaxşı bilirsən ki, mən qədim
alban knyazı Yesayi
Cəlalın nəslindənəm.
- Hər kimin nəslindən olsan da, indi ermənisən.
- Hər halda mən səni buraya mənim erməni olub-
olmadığımı müzakirəyə çağırmamışam.
- Bəs nəyə çağırmısan?
- Səni ona görə çağırmışam ki, bilirəm ki,
gən
cləri başına yığıb şübhəli söhbətlər edirsən, onların
baş-beynini zərərli ideyalarla doldurursan.
- Mən gən
clərə müqəddəs kitabdan fəsillər
oxuyuram. İstəyirəm ki, onlar yollarından azmasın
-lar,
ağıllı böyüsünlər.
- Doğrudur, an
caq başqa şeylər də danışırsan.
Məqsədin də məlumdur. Hərdən bu dağlara səfərə
çıxmağın da olur. Bu, düzdür?
Salatın Əhmədli
320
- Mən bizim erməni dağlarını, abidələrini gəzi
-
rəm, öyrənirəm, bunun nəyi pisdir?
- Amma unutma
ki, alban abidələrində nə
axtardığını bir gün səndən soruşa
caqlar. Bunu
bilirsənmi?
Söhbət beləcə qurtarmışdı. Daha onlar üzbəüz
gəlməkdən çəkinirdilər. Əlbəttə, elə ilk növbədə Keşiş
Qriqori...
Bu hadisədən bir müddət keçdi. Bir gün yenə
onlar qarşılaşdılar... Polkovnik Yesayevi görən Keşiş
Qri-qorinin saqqalının altında gizlənmiş sifəti səyirdi.
Ancaq təmkinini pozmadı. Yenə xaç çəkib dodağının
altında nəsə danışmağa başladı. İrəliyə addım atıb onu
gözləyənlərlə salamlaşdı.
- Hə, oğlum, xoş gördük,-Keşiş əlini polkovnik
Yesayevə uzatdı
:
- Sizdən nə yaxşı, yoldaş Yesayan. Siz də bizim
kimi yəqin bizim gözəl Qarabağ dağlarını gəzməyə
çıxmısınız.
- Doğrudur, bizim Qarabağ dağları gözəldir.
Gərək həmişə onun gözəlliyini qoruyaq.- Polkovnik
Dostları ilə paylaş: |