Kriptovalyuta: iqtisadi və hüquqi aspektlər Kriptovalyuta ifadəsi, xüsusi ilə onun ilk
Yüklə 5 Mb. Pdf görüntüsü
|
SƏ H İFƏ 53 şəbəkələrinin səmərəliliyini yüksəldəcək, musiqi sənayesini dəyişəcək və
jurnalistikanı xilas edəcək. Mütəxəssislərə görə, blokçeyn texnologiyası İnternetin ikinci nəslidir. Blokçeyn texnologiyası rəqəmsal aktivləri izləməyə, onların orijinallığını təsdiq etməyə imkan verir, icazəsiz köçürülmənin qarşısını alır. Valyuta əməliyyatları üçün onun necə qiymətli olduğu məlumdur. Lakin onun köməyilə həm də digər rəqəmsal dəyərlər, müqavilələr və əmlakların mübadiləsini aparmaq mümkündür. Biznes üçün adətən iki günə baş tutan tranzaksiya, Ripple finteks-şirkətinin blokçeyn protokolunun köməyi ilə tam şəffaf halda 10 saniyədən də az vaxtda başa çatdırılmışdır. Texnologiyaların tam kommersi- yalaşdırılması ilə banklar real vaxt rejimində, günün istənilən vaxtı, məhdudiyyətsiz transsərhəd ödənişləri apara bilərlər. Bundan başqa, bank öz məlumatında bildirir ki, belə ödənişlərdə xüsusi əhəmiyyət kəsb edən köçürülən məbləğin və valyuta kurslarının şəffaflığıdır. Standard Chartered bu yaxınlarda, blokçeyn (blockchain) maliyyə texnolo- giyaları əsasında qlobal beynəlxalq ödənişlərin aparılması üçün ilk
banklararası qrupu təşkil edən Ripple ilə strateji tərəfdaşlığı barədə elan edib. Hazırda maliyyə sektorunda ən çox müzakirə olunan mövzulardan biri də Blockchain (blokçeyn) texnologiyası və onun tətbiq istiqamətləridir. 2017-ci ilin əvvəlindən başlayaraq bir çox ölkələrdə artıq dövlət səviyyəsində bu texno- logiyaya maraq sürətlə artmaqdadır və ciddi şəkildə araşdırmalar aparılır. Azərbaycan reallığında faktiki olaraq bir çox banklar, maliyyə təşkilatları və həmçinin dövlətin iqtisadi qurumları blokçeyn texnologiyası barədə
informasiya əldə etməmişlər. Lakin Azərbaycanda blokçeyn texnologiyasının tətbiq olunması innovasiya inkişafı üçün əlverişli mühitin formalaşmasına yardım edəcək, sahibkarlar, vətəndaşlar və
hökumət arasında dialoqu möhkəmləndirəcək, həmçinin ölkənin investisiya mühitini yaxşılaşdıracaq. Bütün bu deyilənlər onu göstərir ki, Azərbaycanda blokçeyn texnologiyasının tətbiq olunması təxirəsalınmaz vəzifədir. Bu sahədə kecikmək yolverilməzdir.
SƏ H İFƏ 54 F. H
ay ek : P ul un ə ks m illi ləş di rilm əs i v
ə KR IP TO VA LY U TA KLASSİK MÜTƏFƏKKİRLƏRDƏN BAŞLAYARAQ İQTİSADÇILAR ARASINDA ÜMUMİ BİR İNAM VAR Kİ, HÖKUMƏTİN ƏN VACİB FUNKSİYALARINDAN BİRİ PUL MEXANİZMİNİ YARATMAQ VƏ PUL EMİSSİYA ETMƏKDİR. dos. ANAR RZAYEV İqtisadçılar arasında hökumətlərin pul emissiyasını nə dərəcədə effektiv yerinə yetirməsi və pul təminatı üzərində hökumət təsirinin artırılması və azaldılması vasitələri barədə debatlar olmuşdur. Lakin əsas mülahizə ondan ibarət olmuşdur ki, hökumət monetar siyasətə nəzarət etməlidir və hər bir ölkə özünün pul vahidlərinə malik olmalıdır. Məhz bu mülahizə F. A. Hayek tərəfindən “Pulun əks-milliləşdirilməsi: dəqiqləşdirilmiş arqument, paralel
Valyutalar Nəzəriyyəsi və Təcrübəsinin Təhlili” əsərində sual altına alınmışdır. Əsərdə F. A. Hayek sübut etməyə çalışıb ki, pul digər əmtəələrdən fərqlənmir və o, hökumət inhisarı tərəfindən deyil, özəl emitentlər arasındakı rəqabət yolu ilə bazara təklif edilməlidir. O, klassik Adam Smit ənənəsi ilə, lakin XX əsrə münasibətdə iddia edir ki, yaxşı nəticələr əldə etmək üçün özəl maraqların xeyirxah niyyətlərdən daha yaxşı motiv olduğu barədə qaydadan pul da istisna deyildir. Hayek qeyd edir ki, pul emissiyası Adam Smitin dövlətə münasibətdə söylədiyi SƏ H İFƏ 55 F. H
ay ek : P ul un ə ks m illi ləş di rilm əs i v
ə KR IP TO VA LY U TA vəzifələr arasında deyildir. Bir sözlə, Hayekin fikrinə görə bazarda bir neçə rəqabət aparan valyuta olması daha məqsədəuyğundur. F.A. Hayekin yaxın tərəfdaşı Artur Seldon yazır ki, rəqabət aparan valyutalar arqumenti öz mənşəyini Avstriya iqtisadçılar məktəbinin fikirlərindən götürür ki, bunları da professor Lord Robbins 1931-ci ildə profressor Hayeki London İqtisadiyyat Məktəbinə gətirməklə Britaniyaya təqdim etmişdir. Onların hər ikisi Menger, Uayser, Böhm-Baverk və Maysesin əsərlərini Britaniya tələbələri və müəllimlərinə tanıtmışdılar. Pul təklifini də digər əmtəə və xidmətlərlə yanaşı bazara qoyma fikri kitabın yazıldığı illərdə inqilabi bir idea idi. İddia edilirdi ki, pulun idarə edilməsində son 50 ildəki səylər iflasa uğramışdır və vəziyyətdən çıxış yolu istifadəçilərin etibarlı və sabit sayacaqları valyutalar təklif edə bilmədikdə öz fəaliyyətini itirmək təhlükəsinə məruz qalacaq pul agentliklərinin özəl maraqlarına söykənməlidir. F . A . H a y e k i n bu kitabı pul təchizatı üzərində dövlət nəzarətini bazarda rəqabət aparan fərdi tədavülçülərlə əvəzləmək kimi inqilabi məqsəd barədə tutarlı bir mətn olmuşdur. Lakin alimin bu fikirləri ciddiyə alınmamış və geniş qəbul edilməmişdir. Hazırki
dövrdə kriptovalyutaların təşəkkül tapmsı, onların bazar tərəfindən qəbul edilməsi və məzənnələrinin sürətlə artması faktiki olaraq F.A. Hayekin nəzəriyyəsinin həyatqabiliyyətli olmasını sübüt edir. Əgər M. Fridman monetarizmin yaradıcısı kimi qəbul edilirsə F.A.Hayek kriptoiqtisadiyyatın və yaxud ultra-neo monetarizmin yaradıcısı kimi qəbul edilməlidir. Qeyd: F. A. Hayekin “Pulun əks- milliləşdirilməsi: dəqiqləşdirilmiş arqument. Paralel Valyutalar Nəzəriyyəsi və
Təcrübəsinin Təhlili” kitabı UNEC rektoru prof. Ə.C.Muradovun elmi redaktorluğu ilə 2017-ci ildə tərcümə edilərək “İqtisad Universiteti” nəşriyyatı tərəfindən çap
edilmişdir. “PUL TƏDAVÜLÜ ÜZƏRİNDƏ İNHİSARI DAYANDIRMAQ İDEYASININ TƏDQİQİ HEYRANEDİCİ NƏZƏRİ PERSPEKTİVLƏR AÇIR VƏ ƏVVƏLLƏR HEÇ NƏZƏRDƏN KEÇİRİLMƏMİŞ BİR SIRA MÜMKÜN KOMBINASIYALARI ÜZƏ ÇIXARIR”. F. HAYEK
Yüklə 5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|