“magistratura məRKƏZİ”
Yüklə 0,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
50
Cədvəl 2.2 Azərbaycan iqtisadiyyatına kredit qoyuluşları (ilin axırına, mln. manat)
2010 2011 2012 2013 2014 İqtisadiyyata kredit qoyuluşları 289,8 466,4 1 440.92 362.74 681.87191,3 8 407.5 9 163,4 9 850,3 12243,7 15422,9 18542,6 onlardan:
qısa müddətli 253,0 336,4 913,2 1 142 1 649.52 295.92 360.0 2 567.1 2 951,2 3508,3 3335,5 3931,4 yekuna görə, faizlə
87,3 72,0 63,4
48,3 35,2
32,1 28,1
28,0 30,0
28,7 21,6
21,2 uzun müddətli 36,8 130,0 527,7 1 220.73 032.34895,4 6 047.5 6 596.3 6 899,1 8735,4 12087,5 14611,2 yekuna görə, faizlə
12,7 28,0 36,6
51,7 64,8
67,9 71,9
72,0 70,0
71,3 78,4
78,8
Bank kreditlərinin investisiyanı maliyyələşdirilməsində və istehlak kreditlərinin isə istehlakın maliyyələşdirilməsində payı artdıqca iqtisadi fəallığın tənzimlənməsinə faiz dərəcəsinin səviyyəsinin də təsiri artır. Təhlil göstərir ki, ölkədə faiz dərəcəsinin səviyyəsi qeyri-neft sektorunun inkişafını stimullaşdırmaq səviyyəsində deyildir. Belə ki, qeyr-neft sektorunun əksər sahələrində istehsalın səmərəliliyi aşağıdır. Belə ki, 2003-2005-ci illərdə verilmiş kreditlərin orta faiz dərəcəsi 15,6 faizə bərabər olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, kredit faizlərinin səviyyəsinə dövlət tərəfindən verilən güzəştli kreditlər əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Belə ki, dövlət tərəfindən 2003-cü ildə sahibkarlığın inkişafına 7 faizlə 10 mln. manat, 2004-cü ildə 20 mln. manat, 2005-ci ildə isə 40 mln. manat həcmində kredit yönəldilmişdir. Bu kreditlərin faiz dərəcəsinin aşağı olması ümumi kreditlərin orta faiz dərəcəsinin aşağı düşməsinə təsir göstəmişdir. Təhlil göstərir ki, kommersiya banklarını 3 ildən yüxarı müddətə verilən kreditlərinin faiz dərəcəsi 25 faizə bərabərdir. Belə yüksək faizə dərəcəsi investisiya qoyuluşlarının maliyyələşdirilməsində bank kreditlərindən istifadəni məhdudlaşdırır. Ölkədə investisiya qoyuluşlarının maliyyələşdirilməsində dövlət büdcəsi və büdcədənkənar fondlar əhəmiyyətli rol oynayırlar. Bu da son illərdə ölkədə iqtisadi inkişfın sürətlənməsi nəticəsində dövlət büdcəsinin gəlirlərinin artması ilə əlaqədardır. Qeyd etmək lazımdır ki, dövlət büdcəsi ölkədə investisiyanın maliyyələşdirilməsində rolu artmaqdadır. 51
Son illərdə ölkədə investisiya qoyuluşlarının strukturunda sənayenin payı kəskin şəkildə artmışdır (Cədvəl 2.3). Belə ki, əsas kapitala investisiya qoyu- luşlarının ümumi həcmində sənayenin payı 1990-cı ildə 37,4 faizdən, 1995-ci ildə isə 46,4 faizdən 2000-ci ildə 68,2 faizə, 2005-ci ildə 72,3 faizəqədər artmış, 2014- cı ildə isə 68,9 faizə bərabər olmuşdur. Bu artım əsasən xam neft və təbii qaz hasilatı sahəsi ilə əlaqədar olmuşdur. Belə ki, 2000-ci ildə əsas kapitala investisiya qoyuluşlarının 49,7 faizi, sənayeyə investisiya qoyuluşlarının 72,9 faizi, 2005-ci ildə isə müvafiq olaraq 64,7 faizi və 89,4 faizi, 2006-cı ildə isə müvafiq olaraq 54,3 faizi və 78,8 faizi bu sahənin payına düşmüşdür. 1995-2005-ci illərdə ölkə iqtisadiyyatına yönəldilmiş cəmi investisiya qoyuluşlarının 76 faizi neft sənayesinin payına düşmüşdür. Bu da ölkə iqtisadiyyatında bu sahənin payının artmasına gətirib çıxarmışdır. Belə ki, xam neft və təbii qaz hasilatı (kəşfiyyat işlərindən başqa), neft və qaz hasilatı ilə əlaqədar xidmətlər sahəsinin ümumi daxili məhsulda payı 2000-ci ildə 27,6 faizdən 2004-ci ildə 29,0 faizə, 2005-ci ildə 39,3 faizə, 2006-cı ildə isə 50,8 faizə qədər artmışdır. Sənaye məhsulunda xam neft və təbii qaz hasilatı sahəsinin payı 1990-cı ildə 4,8 faizə, 2000-ci ildə 53,4 faizə, 2005-ci ildə isə 67,3 faizə bərabər olmuşdur. 2000-2006-cı illərdə ölkədə neft hasilatı 14 mln. tondan 32,3 mln. tona qədər artmışdır ki, bu artımın da əsas hissəsi 2005 və 2006-cı illərdə baş vermişdir. Azəri-Çıraq-Günəşli yataqlarının tammiq- yaslı işlənməsinin “Faza-1” (Mərkəzi Azəri) layihəsi üzrə tikinti işləri tamamlanmış və hazırda neftin çıxarılması həyata keçirilir. 2006-2008-ci illərdə Azəri-Çıraq-Günəşli yataqlarının “Faza-2” (Qərbi və Şərqi Azəri), 2008-2010-cu illərdə isə “Faza-3” (“Günəşli”-nin dərin hissəsi) layihələri həyata keçiriləcəkdir. Bu layihələrə ümumi məbləği 10-12 milyard ABŞ dolları həcmində sərmayə qoyu- luşu gözlənilir. 2006-cı ildə Bakı-Tbilisi-Ceyhan Əsas Ixrac Boru Kəməri istifadəyə verilmiş və bu yataqlardan çıxarılan neft əsasən Bakı-Tbilisi-Ceyhan Əsas Ixrac Boru Kəməri vasitəsilə ixrac edilir. Nəticədə, ölkənin ixracında neft və neft məhsullarının payı 1990-cı ildə 13 faizdən az olduğu halda, 2005-ci ildə bu göstərici 86,5 faizə bərabərdir. Proqnozlar göstərir ki, ölkədə neft hasilatı 2007-ci ildə 41,7 mln. tona, 2008-ci ildə isə təqribən 50 mln. tona bərabər olacaqdır.
Yüklə 0,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|