“magistratura məRKƏZİ”
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
73
Məlum olduğu kimi 2003-2006-cı illərdə bazar münasibətlərinin inkişafı istiqamətində aparılan sosial-iqtisadi islahatlar əsasında dövlət məşğulluq siyasətinin səmərəliliyinin artırılmasına, sosial müdafiəyə xüsusi ehtiyacı olan əhali qrupları üçün iş yerlərinin yaradılmasına, məşğulluğun inkişafına yönəldilmiş investisiya, vergi, gömrük, təhsil və digər müvafiq sahələrlə bağlı siyasətlərin təkmilləşdirilməsi- nə, yeni iş yerlərinin açılmasını stimullaşdıran mühitin formalaşmasına yönəldilən bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bu da öz növbəsində əvvəlki illərlə müqayisədə vətəndaşların yaşayış səviyyəsinə xeyli dərəcədə müsbət təsir göstərmişdir. Lakin buna baxmayaraq əhalinin həyat səviyyəsi o qədər də qənaətbəxş deyildir. Bu baxım- dan indiki şəraitdə Azərbaycanda əhalinin sosial müdafiəsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində tədbirlər həyata keçirməsi və həyat səviyyəsinin inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsinə çatdırılması vacib məsələ kimi qarşıya qoyulmalıdır. Sosial problemlərin həlli istiqamətləri arasında prioritetlər aşağıdakılardır:
şəxsi və ictimai tələbatların ödənilməsi üçün istehsal olunan ictimai məhsulun və gəlirlərin ədalətli bölgüsü;
iqtisadiyyatda yüksək səmərəliliyə nail olunması üçün yüksək məhsuldarlıqlı əmək və sahibkarlıq üçün mühitin yaradılması;
ölkə əhalisi üçün layiqli yaşayış, əlverişli əmək, məişət və istirahət, təhsil və sağlamlıq şəraitinin yaradılması;
olunması. Bu məqsədə nail olmaq üçün nəzərdə tutulmuş tədbirlər «2003-2005-cı illər üçün Yoxsulluğun Azaldılması və İqtisadi İnkişaf üzrə Dövlət Proqramı»nda, «Kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı üzrə Dövlət Proqramı»nda və digər sahəvi proqramlarda öz əksini tapmışdır. Bu vəzifələrin həyata keçirilməsinə, ölkə iqtisadiyyatının davamlı inkişafının təmin edilməsinə, neft sektoru ilə yanaşı qeyri-neft sektorunun, sosial sahələrin və infrastrukturun inkişafı məsələlərinə xidmət edir. Buna görə də dövlətin səmərəli sosial siyasəti ölkə iqtisadiyyatının böhrandan çıxarılmasının və bazar münasibətlərinin formalaşmasının əsas məsələlərindən biri-
74
dir. Dövlət tərəfindən qəbul edilən gəlir siyasəti konsepsiyası sahibkarların, muzdlu işçilərin, müəllimlərin, elm və mədəniyyət işçilərinin, səhiyyə işçilərinin real gəlir- lərindən asılıdır. İqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi ictimai istehsalın səmərəli- liyinin yüksəldilməsinə, sosial ədalətin və sabitliyin təmin edilməsinə yönəlir. Dövlət tənzimlənməsinin bu sahəsi bütün üç məqsədlərin hamısına cavab verməlidir. Beləliklə, sosial siyasət əhalinin həyat səviyyəsinin formalaşmasına, insan kapitalının təkrar istehsalına, sosial xidmətlərin göstərilməsinə sosial regional və ölkə səviyyə- sində infrastrukturun inkişafına yönələn dövlət siyasətidir (35, s. 584). Son illərə qədər ölkədə yaşanan maliyyə problemləri öz növbəsində aparılan sosial siyasətin sistemsizliyinə təsir göstərmişdir. 2003-cü ildən başlayaraq ölkənin maliyyə imkanlarının genişlənməsi bu sahədə aparılan əsaslı tədbirlər əvvəlki sistemsizliyin aradan qaldırmasına imkan yaratmış və əhalinin həyat səviyyəsində və pul gəlirlərində inkişaf tendensiyası müşahidə olunmağa başlamışdır. Büdcə gəlirlərinin sürətlə artması büdcədən sosial müdafiə xərclərinin də artmasına şərait yaratmışdır. Lakin dünya bazarında neftin qiymətinin kəskin azalması büdcənin sosial təminat xərclərinə təsir göstərə bilər ki, bu da sosial partlayışla nəticələnər. Ölkədə sosial yonümlü bazar iqtisadiyyatına üstünlük verilməsi ilə əlaqədar əhalinin bütün təbəqələrinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması məqsədilə bir çox əhəmiy- yətli tədbirlər hazırlanmış və həyata keçirilmişdir. Bütün bunlarla yanaşı mövcud iqtisadi struktur, sosial, ekoloji problemlərin aradan qaldırılması, daha təkmil sosial müdafiə sisteminin yaradılması və inkişaf etdirilməsi üçün aşağıdakıların həyata keçirilməsi tələb olunur:
məsi, əhalinin sosial müdafiəsi, insanlara öz rifahini yaxşilaşdirmaq üçün imkanla- rindan müstəqil istifadə etmək üçün şərait yaradilmasi;
laşdirilmasi və işsizliyin azaldilmasi;
sosial cəhətdən az müdafiə olunan və əmək qabiliyyətli olmayan əhalinin sosial müdafiəsi mexanizminin formalaşmasi;
75
məsi;
sosial məişət infrastrukturunda və sosial mədəni sferada institusional yeniləş- mənin aparilmasi;
təhsil almasina və səhiyyə xidməti göstərilməsinə nail olunması; Əhalinin sosial müdafiəsi sisteminin formalaşmasında və əhəmiyyətinin artırıl- masında əsas məsələlərdən biri də yaşayış minimumunun müəyyənləşdirilməsidir. Yaşayış minimumu əhalinin maddi vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və sosial proq- ramların işlənilməsi, aztəminatlı ailələrin müəyyənləşdirilməsi və onlara ünvanlı so- sial yardım göstərilməsi üçün istifadə olunur. Yaşayış minimumunun artırılması öl- kənin sosial-iqtisadi inkişafından asılı olaraq müəyyən edilir. Bəzi ölkələrdə bu par- lament tərəfindən, bəzi ölkələrdə hökumət, bəzi ölkələrdə isə Həmkarlar İttifaqı tərəfindən müəyyən edilir. Məlumdur ki, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi məqsədilə «Yaşayış minimumu haqqında Qanun» qəbul olunmuşdur. Yaşayış minimumu iqtisadiyyatda indikator rolunu oynayır. Belə ki, bu zaman ölkə əhalisinin sosial-demoqrafik qrup- ları üzrə yaşayış minimumu hesablanır. Yaşayış minimumu insanların sağlamlığının və həyat fəaliyyətinin minimum səviyyəsi üçün zəruri olan və minimum istehlak səbətinə daxil edilən ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının orta bazar qiymətləri (ev təsərrüfatlarının müayinəsi), xidmət və icbari ödənişlərin normallaşdırılmış faktiki məsrəfləri əsasında, əhalinin sosial-demoqrafik qrupları (ümumi əhali, işləyən əhali, uşaqlar və pensiyaçılar) üzrə hesablanır. Azərbaycan qanunvericiliyinə görə yaşayış minimumu Dövlət büdcəsi ilə birgə təsdiq edilməlidir. Lakin təəssüflər olsun ki, 2005 və 2006-cı illərdə Dövlət büdcəsinin təsdiqi zamanı qanunun bu bəndi pozulmuş və yaşayış minimumu büdcə ilə birgə təsdiq edilməmişdir. Yalnız 2007-ci ilin büdcə layihəsində yaşayış minimumu hesablanaraq 70 AZN təsdiq olunmuşdur. Onu da qeyd edək ki, bu hədd əvvəllər (2005-2006-cı illər) Azərbaycan Həmkarlar İttifaqı Konfederasiyasının hesabladığı həddən aşağıdır. Bu baxımdan Nazirlər Kabinetinin 2007-ci il üçün müəyyən etdiyi hədd bu günün reallıqları ilə uzlaşmır. Bu da bir çox hallarda ölkədə sosial müdafiənin gücləndirilməsində, yoxsulluq səviyyəsinin müəy- Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|