“magistratura məRKƏZİ”
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
82
ları bir fəaliyyət növü kimi ölkənin sosial qanunvericiliyinə uyğun olaraq dövlət və eləcə də qeyri-dövlət təşkilatları, xüsusi şəxslər fəaliyyət göstərir. Lakin bir çox keçid iqtisadiyyatı ölkələrdən fərqli olaraq Almaniyada qeyri-dövlət təşkilatları ilə əməkdaşlıga yanaşmada, alman yanaşması birbaşa qeyri-dövlət təşəbbüsünə istiqa- mətlənir, əhali ilə sosial işlər sferasında onun meydana gəlməsini stimullaşdırır. Bir çox iqtisadçılar hesab edir ki, gəlirlərin bölgüsündə bərabərsizlik və ya varlılarla yoxsullara bölünməsi əhalinin həyat səviyyəsinin artması fonunda davamlı müdafiə olunmaya malikdir. Real gəlirlərin artması və sosial sferanın inkişafı və s. sosial siyasətin nəticə- liliyi ölkə iqtisadiyyatının vəziyyətindən, siyasi vəziyyətdən, təbii-iqlim şəraitindən, coğrafi vəziyyətindən, adət-ənənə və mədəniyyətindən asılıdır. Sosial proqramların vacib elementi fəaliyyət sferasından, peşəsindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq əmək haqqının tənzimlənməsidir. Qərbin inkişaf etmiş ölkələrində dövlət sektorunda, dövlət aparatında məşğul olanların, hərbçilərin, seçilmiş şəxslərin hüquq və məsuliyyəti ilə bağlı xüsusi qanunvericilik hazırlanır və həyata keçirilir. Beləliklə, əmək haqqının birbaşa tənzimlənməsi tətbiq olunur. Bir qayda olaraq ABŞ –da və Qərb ölkələrində dövlət sektorunda çalışanların əmək haqqı xüsusi sektorda çalışan- ların əmək haqqından aşağıdır. Lakin dövlət sektorunda çalışanlara yüksək zəmanətli məşğulluq və böyük sosial ödəmələr və s. mövcuddur. Təcrübə əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinin vacib göstəricisi kimi iqtisadi kursun düzgün müəyyən edilməsinin vacib olduğunu göstərir. Əhalinin rifah halının aşağı düşməsinin qarşısının alınması təkcə humanizm baxışlarına görə deyil, həm də səmərəli fəaliyyətə stimul yaratdığı üçün iqtisadidir. Ona görə də dövlət tərəfindən sosial təminat bazar iqtisadiyyatına uğurlu keçidin vacib amilidir. Son illərdə əksər ölkələrdə aparılan sosial islahatlar dövlətin vətəndaşın üzərinə qoyduğu sosial cavabdehliyin yenidən bölgüsü yolu ilə aparılır. Düzdür, bu daim vətəndaş rifahının yüksəldilməsinə əsaslanır. Təcrübi olaraq bazar tənzimlənməsinin və sosial siyasətin razılaşdırılmış alətləri iki prinsip əsasında mümkündür. Birincisi, ciddi məhdudlaşdırılmış (ayrılmış) və eyni zamanda maksimal qarşılıqlı əlaqəli qərarların qəbulu üçün tətbiq edilən 83
kriteriyalar iki baxılan istiqamətdə: siyasi-iqtisadi, sosial-iqtisadi. Əgər inkişaf yanaş- masına əsaslansaq hər bir siyasi qərar bazar və sosial proseslərin qarşılıqlı fəaliyyətini qiymətləndirməyə imkan verir. Bununla belə onların bir birinə qərar qəbul etməkdə təsir ikili hesabat xarakterinə malikdir. Belə ki, məsələn, sənaye siyasətinin struktur alətlərindən istifadə zamanı ona qoşulur, bir tərəfdən ənənəvi istehsalçıların rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsi, sənaye buraxılışının artması və uyğun olaraq gələcəkdə sosial inkişafı təmin etmək üçün yığım resurslarının artması, digər tərəfdən, dövlətin maliyyə xərclərinin artması, qiymətə təsir və hazırkı dövr üçün sosial sferanın maliyyələşməsinə, azalmasına gətirib çıxarır. Qərb ölkələrində inflyasiya da nəzərə alınmaqla pərakəndə əmtəə dövriyyəsi son istehlak məhsullarının və xidmətlərin ümumi həcmi Ümumi Daxili Məhsulun 38-40%-ni təşkil edir. Bu göstərir ki, istehlak olunmayan məhsul və xidmətlər, iş qüvvəsinin təkrar istehsalının mümkünsüzlüyünü göstərir. Beləliklə, sosial inkişaf üzrə müasir təhlil göstərir ki, məqsədli sosial-iqtisadi siyasətin formalaşması həm regional, həm də dövlət səviyyəsində vacib məsələdir; regionlara maliyyə və kredit köməkliyi göstərilməlidir. Dünya təcrübəsində gəlirlər siyasətinin iki variantı mövcuddur. Bu müxtəlif ölkələrdə aşağıda müəyyən olunan xüsusiyyətlərinə görə müəyyənləşdirilir:
Dövlətin əmək haqqı səviyyəsini tənzimləməsi dərəcəsi və dövlətin bu işlərə qarışması xarakterinə görə;
Ənənəvi olaraq bura kollektiv müqavilələr;
Cəmiyyətdə olan sosial gərginlik. Gəlirlər siyasətinin bütün variantlarında bütövlükdə işçinin gəliri, o cümlədən əmək haqqı dərəcəsi, sosial ödənişlər, başqa gəlirlər siyasəti təcrübədə ancaq əmək haqqının hərəkətinə təsir göstərir. Sosial sığorta sistemində aparılan islahatlar nəticəsində fərdi uçot sisteminin yaradılması respublika əhalisinin pensiya təminatını beynəlxalq standartlara cavab verən, keyfiyyətcə yüksək səviyyəyə çatdırmaq, ödənilən məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ilə pensiya məbləği arasında birbaşa qarşılıqlı əlaqənin yaradılması ilə 84
yanaşı, fərdi uçot sisteminin tətbiqi iqtisadiyyatın bütün sahələrində məşğul olanların, o cümlədən, hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin yanında işləyənlərin, işsizlik riskindən sosial müdafiə olunmasına da imkan yaradacaqdır. Nəzərdə tutulan dövr üçün sosial müdafiə sisteminin təkmilləşdirilməsi və dövlətin sosial təminat siyasətinin səmərəliliyinin artırılması məqsədi ilə aşağıdakı tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədəuyğun hesab edilir.
pensiya və müavinətlərin dünya standartlarına uyğunlaşdırılması məqsədilə fərdi uçot sisteminin təkmilləşdirilməsi;
artırılaraq yaşayış minimumu səviyyəsinə çatdırılması;
pensiyaların müntəzəm olaraq artırılması və onların ünvanlılığının təmin edilməsi, əlillərə, müharibə veteranlarına, gənc ailələrə, əhalinin ən aztəminatlı hissə- sinə xüsusi diqqətin yetirilməsi;
pensiya sistemində daxilolmalar və ödənişlərin vaxtlı-vaxtında təmin edil- məsi;
sosial müavinətin səmərəliliyinin artırılması, ünvanlılıq prinsipi əsasında yoxsul ailələrə digər yardım formalarının daha geniş tətbiqi;
yoxsulluğun, onun mənfi təsirlərinin azaldılması, sosial bərabərsizliyin azal- dılması. Mədəniyyət sahəsində dövlət siyasətinin strateji məqsədləri ölkənin mədəni potensialının, sərvətlərinin və ənənələrinin qorunub saxlanmasından və inkişaf etdirilməsindən, yaradıcılıq və təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsindən ibarət olacaq, mədəniyyətin dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilməsi ardıcıl olaraq artırılacaq, onun maddi, texniki və informasiya infrastrukturu inkişaf etdiriləcəkdir. Bədən tərbiyəsi və idman sahəsində dövlət siyasətinin strateji məqsədləri əha- linin sağlamliğının yaxşılaşdırılmasından, insanlarda yüksək mənəvi keyfiyyətlərin tərbiyə olunmasından, vətənin müdafiəsinə hazırlığın əmin edilməsindən ibarət olacaqdır. Dövlətin sosial siyasəti isə əsasən əhalinin sosial müdafiəsi üzərində qurulur Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|